W niedzielę, 22 czerwca 1941 roku, kiedy państwa Osi rzuciły cztery miliony żołnierzy do uderzenia na Związek Radziecki, Szostakowicz wybierał się właśnie na mecz piłkar­ski. Mecz się nie odbył. Kiedy Stalin odwołał się do patriotyzmu narodów tworzących ZSRR, żeby zmobilizo­wać je do udziału w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej, Szostakowicz zgłosił się na ochotnika, odesłano go jed­nak z kwitkiem ze względu na wadę wzroku. Przez całe lato trwała budowa pasów umocnień wokół miasta - setek schronów, punktów ogniowych i za­pór przeciwczołgowych. Zaczęły się pośpieszne ewakuacje uprzywilejo­wanych: między innymi pracowników Konserwatorium i członków Związku Kompozytorów Radzieckich. Szosta­kowicz nie chciał się ruszyć z miasta. Wstąpił do straży pożarnej i dyżuro­wał w lśniącym hełmie strażackim na dachu Konserwatorium, zabierając tam czasem partyturę wciąż jeszcze nieukończonej "VII Symfonii". W dru­gim tygodniu wrześni