Długą, stojącą owacją publicz­ność warszawskiego Teatru Wiel­kiego przyjęła Krzysztofa {#os#5776}Pende­reckiego{/#} i jego "Raj utracony", po raz pierwszy wystawiony w języku polskim i przez polski teatr. Prawykonania dzielą dokonała w 1978 Lyric Opera w Chicago. Do tego zespołu należało też pier­wsze wykonanie w Europie, w mediolańskiej La Scali w 1979; w tym samym roku wystawiła "Raj" opera stuttgarcka i wystąpiła z nim na "Warszawskiej Jesieni". Dlaczego na polską - i w ogóle kolejną - realizację "Raju utraco­nego" czekaliśmy aż 15 lat? Naj­pewniej dlatego, że dzieło stwarza niebotyczne wręcz trudności "Problemy techniczne mieliśmy prawie tak wielkie, jak przy wysta­wianiu wagnerowskiej Tetralogii" - powiedział przed premierą reżyser Marek {#os#343}Weiss-Grzesiński{/#}. Nie pierwsze to porównanie "Raju utraconego" do {#au#2267}Wagnera{/#}. Już po prapremierze zwracano uwagę na pewne pokrewień­stwo tych dwóch sceniczno-mu­zycznych ś