Autorzy

Trwa wczytywanie

Jerzy Afanasjew

ur. 11 września 1932, Nowa Wilejka – zm. 26 września 1991, Gdańsk.

Poeta, prozaik, dramatopisarz, aktor-amator, reżyser teatralny i filmowy, artystycznie związany z Sopotem.

Pochodził z dużej rodziny, która osiadła w Nowej Wilejce (obecnie dzielnica Wilna) po rewolucji październikowej. Jego ojciec, Jerzy, był z wykształcenia inżynierem kolejowym o korzeniach litewsko-szwajcarskich; matka, Irena Bolińska, pochodziła z ubogiej rodziny z Jekaterynosławia (późniejszy Dniepropietrowsk, obecnie Dniepr). Został ochrzczony w obrządku prawosławnym, a kilka lat później przechrzczony w obrządku katolickim. Jego beztroskie dzieciństwo było naznaczone licznymi znajomościami i zabawami – już wówczas poznał swoją przyszłą żonę, Alinę Ronczewską. Rok przed wybuchem wojny wyjechał z matką do rodziny, do Łomży. Jak można wywnioskować ze wspomnień artysty, matka rozstała się z jego ojcem i związała się z nowym partnerem, Józefem Siawciłło. Ich status materialny od tego momentu był coraz gorszy, przez co mały Afanasjew wielokrotnie żył na granicy nędzy. Okres okupacji spędził w większości w Warszawie. Bieda, jakiej zaznał w tym czasie, odbiła się na jego zdrowiu, zaś traumatyczne doświadczenia okupacji trwale wpłynęły na sposób postrzegania świata. 21 lipca 1940 przyszła wieść o śmierci jego ojca. Niedługo potem u matki zdiagnozowano nowotwór mózgu. Skierowana do szpitala, została tam bestialsko zamordowana przez własowców, o czym Jerzy Afanasjew dowie się później z relacji świadka.

Jerzy Afanasjew miał trzynaście lat, kiedy skończyła się wojna i kiedy został praktycznie bez żadnej bliskiej rodziny. Wsparcia szukał u dalszych krewnych, między innymi w Płocku. W 1947 roku przeniósł się do Białegostoku, do przybranego ojczyma, Józefa. Uczęszczał do gimnazjum oraz zaangażował się w działalność harcerską. W domu ojczyma czuł się jednak nieswojo i obco. Miał też problemy z nauką. Skorzystał wówczas z możliwości przeniesienia się do Szwajcarii, do wuja Koki Bulajewa, którego bardzo ciepło wspominał z wczesnego dzieciństwa. Tam mógł się zregenerować – zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Dzięki staraniom wuja w wieku 16 lat odbył praktyki w pracowni architektonicznej. Jednak coraz bardziej tęsknił do Polski. Wrócił do Płocka przez Wiedeń i Warszawę. Następnie udał się do Białegostoku, gdzie rozpoczął naukę w technikum budowlanym. W szkole tej stawiał pierwsze kroki w działalności artystycznej. W roku 1953 został przyjęty na Politechnikę Gdańską – na kierunek budownictwo lądowe. Od tego momentu rozpoczął nowy etap w życiu, który potem nazwał „sezonem kolorowych chmur”.

Od początku studiów dał się poznać jako aktywny działacz studencki. Poznał wówczas studentów Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, między innymi Jacka FedorowiczaWowa Bielickiego. Za ich pośrednictwem nawiązał przyjaźń ze Zbigniewem CybulskimBogumiłem Kobielą, którzy zaprosili go do współtworzenia jednego z najważniejszych teatrów studenckich tego okresu, Bim-Bomu. Studenci grupowali się w akademikach i prywatnych mieszkaniach, gdzie powstawały pierwsze teatrzyki, kabarety i zespoły muzyczne. Przedsięwzięcia studenckie rodziły się w obliczu marazmu w teatrach zawodowych przy wsparciu i zaangażowaniu szukających wyzwań nowych aktorów Teatru Wybrzeże (Cybulski i Kobiela). Teatrzyk Bim-Bom rozpoczął swoją działalność w 1954 roku tak zwanym Programem Zero, jednak za właściwy początek Bim-Bomu uznaje się premierę Ahaa!, która odbyła się w maju 1955 roku w siedzibie Teatru Lalek Miniatura. Kolejnym programem Bim-Bomu była Radość poważna (premiera 16 marca 1956 roku), do której jeden ze skeczów (Profesor) napisał Sławomir Mrożek. Wśród scen były m.in. gagi cyrkowe Afanasjewa. Program nie tworzył jednolitej całości – każdy skecz był autonomiczny, łączyły je nadrzędne idee (przeciwstawienie młodych marzycieli „Kataryniarzy” bezdusznym „Kogutom”) oraz tonacje nastrojowe. Ostatni program Bim-Bomu: Coś by trzeba swoją premierę miał w 1960 roku. .

W roku 1955 Afanasjew debiutował jako pisarz na łamach „Po Prostu”. Zaczął zdobywać też pierwsze nagrody za opowiadania. W 1958 roku Roman Polański nakręcił etiudę dyplomową Dwaj ludzie z szafą, która powstała według scenariusza Afanasjewa Szafa – o czym nie wspomniano w czołówce filmu (było to przedmiotem sporu między oboma artystami w ZAiKS-ie). W 1959 Afanasjew został przyjęty do Związku Literatów Polskich i w tym samym roku opublikował pierwszą książkę z opowiadaniami i wierszami pt. Księżycowy pierścień.

W 1958 roku wziął ślub z Aliną Ronczewską i wraz z nią rozpoczął pracę nad autorską inicjatywą teatralną Cyrk Rodziny Afanasjeff, przygotowując pierwszy program Tralabomba. Odniósł on spory sukces, przyczyniając się do wzrostu popularności Afanasjewa, umocnionej dzięki pisanym przez niego od połowy lat 50. purenonsensowym listom do „Przekroju”, znanym jako Poczta od Afanasjewa. Od 1960 całkowicie poświęcił się pisaniu i pracy nad Cyrkiem Rodziny Afanasjeff, który był najważniejszym jego przedsięwzięciem artystycznym. Stworzył go razem z żoną Aliną Ronczewską-Afanasjew, szwagrem Ryszardem Ronczewskim i przyjaciółmi: Józefem FuksiemJanuszem Hajdunem. Była to parodia cyrku. Afanasjew nie bez powodu nawiązał do tego specyficznego typu widowiska, które na przełomie XIX i XX wieku osiągnęło szczyt rozwoju i zaczęło ocierać się o kicz. Artystę zainteresowały w cyrku między innymi takie cechy jak masowy odbiór i silne reakcje tłumu, przepych inscenizacyjny, idea wędrówki artystów cyrkowych, brak stabilizacji w życiu codziennym, a także konkretne postaci występujące na arenie – szczególnie klowni (luźno inspirowani Pierrotem i Arlekinem z komedii dell’arte), którzy przez swój tragikomizm wzbudzali u widowni śmiech i wzruszenie. Ci bohaterowie zostali przez Afanasjewa „wrzuceni” w komunistyczną rzeczywistość, potęgując jej absurdalność, spiętrzając komizm i tragizm jednocześnie. Był to jednak bunt nie tyle przeciwko całemu ustrojowi, co przeciwko jego dehumanizującym elementom – między innymi przeciw idei przodowników pracy, czy powiększaniu biurokracji państwowej. Oprócz tego cyrk interesował Afanasjewa jako metafora egzystencji: artysty i człowieka.

Na początku lat 60. artysta zainteresował się także twórczością filmową i w 1963 rozpoczął studia reżyserskie w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej i Filmowej w Łodzi.

W 1964 roku w gdańskim Żaku Teatr Rozmów wystawił jego komedię Olaf Grubasow w reżyserii Ryszarda Ronczewskiego. Sam Afanasjew wyreżyserował w łódzkim Teatrze Nowym Indyka Sławomira Mrożka (1964). W ramach studiów filmowych pracował nad filmem Ludzie i die Menschen (1964), traktującym o Zagładzie, ale nie został mu on zaliczony, co sprawiło, że musiał powtarzać rok. Ostatecznie jego filmem absolutoryjnym był Cichy alarm (1965). W 1967 roku rozpoczął pracę jako drugi reżyser przy wieloodcinkowej produkcji Przygody Marka Piegusa Jerzego Kawalerowicza i Mieczysława Waśkowskiego. W tym też roku napisał trzyaktową farsę Łóżko (premiera w Teatrze Wybrzeże w 1967 w reżyserii Zbigniewa Bogdańskiego), a następnie Pryp straszny, a jednak poeta (premiera odbyła się dopiero w 1985 roku w Teatrze Muzycznym w Gdyni pod tytułem Kabaret literacki Afanasjewa w reżyserii autora i ze scenografią autorstwa jego żony). W 1968 wydał książkę Sezon kolorowych chmur, nad którą pracował od sześciu lat. Przypomniał w niej działalność gdańskich teatrzyków studenckich działających w klubie „Żak”: Bim-Bomu, Co-To i Cyrku Rodziny Afanasjeff. Zebrał w niej scenariusze przedstawień, osobiste wspomnienia z pracy i o spotkanych w Żaku ludziach, bogatą dokumentację w postaci zdjęć, szkiców i projektów oraz wycinki z recenzji.

W 1970 miał premierę pierwszy pełnometrażowy film Afanasjewa Prom. Rok później ukazała się jego bodaj najpopularniejsza powieść Mam w nosie lorda, proszę pana. Niespodziewanie w 1972 roku otrzymał etat głównego reżysera gdańskiej Telewizji – przeszkadzała mu jednak bezosobowa atmosfera pracy i intrygi w zespole. W 1973 roku wznowił pisanie do „Przekroju”. Tym razem była to Poczta do Afanasjewa, którą podpisywał jako Lord Paradox. Wyreżyserował spektakl telewizyjny Jenny Erskine’a Caldwella, uznany w 1974 roku przez władze łódzkiej szkoły filmowej za film dyplomowy. W tym też roku wydał tom opowiadań Szklarz wieczności.

W roku 1981 został zwolniony z pracy w Teatrze TV. Przez kilka miesięcy 1982 roku zarabiał na życie jako główny specjalista do spraw artystycznych w Bałtyckiej Agencji Imprez Artystycznych, ale w lipcu otrzymał polecenie, żeby złożyć wymówienie. Ze względu na stan zdrowia przeszedł na rentę.

W swojej twórczości wracał do traumatycznych doświadczeń wojennych. Rzeczywistości powoływane do życia w dramatach i powieściach Afanasjewa to prawie zawsze śmietniska, ruiny i biurowce. W Olafie Grubasowie. Arcykomedii w dwu aktach na przestrzeń składają się sterty „niepotrzebnych przedmiotów” – zagubionych, zużytych, porzuconych „produktów ludzkiej inteligencji stworzonych przez omyłkę”. Sopocki artysta tworzył literackie i teatralne światy złożone z powidoków i szczątków – bez jednoznacznych odnośników do wojny – ale za to ze śladami Zagłady, nieobecności, śmierci i skalanej niewinności, jak na przykład w filmie Białe zwierzęta (1960), w którym wcielił do wojska Pierrota, Anioła zakuł w kajdany i prowadził ich przez surowe, błotniste polskie pola. Poetyka absurdu, w której tworzył Jerzy Afanasjew, balansuje między komentowaniem przeżyć wojennych i lęków ówczesnej codzienności – między jednym totalitaryzmem (nazizm) a drugim (zwyrodniała forma komunizmu). Sopocki artysta nie mógł o tym mówić wprost, stąd w jego twórczości posługiwanie się obrazowaniem postapokaliptycznym bliskim dziełom Józefa Szajny (Akropolis, Replika IV), Tadeusza Kantora (Wielopole, Wielopole…) zderzanym z purnonsensowym humorem.

Przy konstruowaniu swoich opowiadań, powieści, wierszy i programów teatralnych posługiwał się przede wszystkim żartem oraz ezopowym językiem. Dowcip Afanasjewa przejawiał się na różnych płaszczyznach: żartu językowego, opartego na zabawach słownych; żartu sytuacyjnego w postaci gagów; dowcipu literackiego (intertekstualnych aluzji i nawiązań) i żartu politycznego. Różnym przedmiotom nadawał niecodzienne funkcje, odzierał je z ich przydatności i wydobywał z nich piękno rozumiane jako bezinteresowna i budząca zachwyt wartość. Na przykład dla tytułowego bohatera jego opowiadania Urzędnik Girolamo pieniądze miały wartość dopiero w momencie, kiedy leciały porwane przez wiatr, tworząc niesamowity obraz unoszących się kawałków papieru. Na ten surrealistyczny rodowód zwróciło uwagę niewielu badaczy, w większości ograniczający się do szufladkowania twórczości Afanasjewa jako wygłupów i parodii, tymczasem podtekst jego utworów był czasami bardzo gorzki, atakował wszechobecny konformizm i odwoływał się do doświadczenia wojny.

Tomasz Kaczorowski

Mag z Sopotu – film biograficzny o Jerzym Afanasjewie, realizacja: Krzysztof Miklaszewski, współpraca Jerzego Włodzimierza Afanasjew; produkcja: Video Studio Gdansk 1993

Bibliografia

  • Archiwum Jerzego Afanasjewa, Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk;
  • Afanasjew Jerzy, Sezon kolorowych chmur, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1968;
  • Afanasjew Jerzy, Każdy ma swój świt. Wspomnienia, notatki, recenzje, wywiady, refleksje 1932-1982, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1986;
  • Afanasjew Jerzy, Portret wielokrotny, wybór i opracowanie Jolanta Szulkowska, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2000;
  • Cybulski Andrzej, Pokolenie kataryniarzy, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1989;
  • Falkowski Jerzy, Poetyka rozwichrzonego absurdu, „Teatr” 1967, nr 22;
  • Mamuszka Franciszek, Bedeker sopocki, Gdańsk 1982;
  • Mamuszka Franciszek, Sopot. Szkice z dziejów, Gdańsk 1975;
  • Socha Ryszarda, Nowy Bedeker Sopocki, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1998.

Filmografia

  • Białe zwierzęta – autorski film Jerzego Afanasjewa (1960); dostęp online 
  • Mag z Sopotu – film biograficzny o Jerzym Afanasjewie autorstwa jego syna, Jerzego Włodzimierza Afanasjewa (1993); dostęp online

Wybrane inne tomy autorstwa Jerzego Afanasjewa

  • Chimery, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1976;
  • Mam w nosie lorda, proszę pana!, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1975;
  • Rozumny rogacz [tu m.in. Olaf Grubasow. Arcykomedia w dwu aktach], Wydawnictwo Literackie, Kraków 1964;
  • Radosna twórczość, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1976;
  • Świat do góry nogami, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1974.

Biogram w SBTP

AFANASJEW Jerzy (11 września 1932 Wilno – 26 września 1991 Gdańsk), 

reżyser, aktor. 

Był synem Jerzego Afanasjewa, inżyniera, i Ireny z Bolińskich; mężem scenografki Aliny Ronczewskiej (ślub 26 lutego 1958 w Sopocie). Do 1938 mieszkał w Wilnie, po rozwodzie rodziców z matką w Baranowiczach i Łomży, a od 1939 w Warszawie. W czasie II wojny światowej stracił oboje rodziców; wychowywał go ojczym. W 1945–49 mieszkał w Płocku, uczył się w Gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego, potem w Liceum im. Władysława Jagiełły. W 1947–48 przebywał w Szwajcarii, dokąd dla poratowania zdrowia zabrała go rodzina ojca, i uczył się w szkole artystycznej w Bazylei. W 1949–52 był uczniem Liceum i Technikum Budowlanego w Białymstoku. Po maturze, przez rok pracował jako technik budowlany w Poznaniu. Później przeniósł się do Gdańska; studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych najpierw w Sopocie, a od 1954 w Gdańsku; potem także na Politechnice Gdańskiej (budownictwo i architekturę); studia ukończył w 1960.

W czasie studiów w Gdańsku, był współzałożycielem i aktorem teatrzyku studenckiego Bim-Bom (działał w 1954–60). Był także współautorem jego programów: Ahaaa (występował w roli Dyrektora cyrku), Radość poważna, Toast. Teksty Bim-Bomu w czasie październikowej odwilży były nowością, ujmowały prostotą, bezpretensjonalnością. Z zespołem Bim-Bomu występował m.in. na festiwalach teatrów studenckich w Warszawie (1955), Wrocławiu (1956), Rostocku (1956), Moskwie (1957), Wiedniu (1958). W 1955 zespół otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki dla najlepszego teatru amatorskiego, w dziesięcioleciu PRL-u. Był współautorem programów, do wywodzącego się z kręgu Bim-Bomu, Kabaretu To-Tu (1958) oraz piosenek Teatru Rąk Co to (1956–64).

W 1959–63 prowadził wraz z żoną teatrzyk Cyrk Rodziny Afanasjeff. Był wykonawcą i współautorem jego czterech programów: Tralabomba, Białe zwierzęta (widowisko z elementami filmu), Komedia masek, Dobry wieczór, błaźnie; występowała w nich także żona Alina oraz szwagier Ryszard Ronczewski. Był autorem słów piosenki Niech no tylko zakwitną jabłonie, po raz pierwszy wykonanej w jednym z programów Cyrku.

Z zespołem Cyrku wiele podróżował po Polsce, jeździł też za granicę; brał m.in. udział w festiwalach teatrów studenckich w Krakowie (1959), Gliwicach (1960), Łodzi (1963), w Belgii (Festiwal Teatrów Awangardowych w Brukseli, 1960), Anglii (1960), Grecji (1963) i był często nagradzany. Teatrzyk, choć działał krótko, zdobył trwałe miejsce w historii teatrów awangardowych jako jeden z najciekawszych, najbardziej oryginalnych. Decydowała o tym osobowość jego twórcy, który stworzył teatr o niepowtarzalnym stylu, oparty na surrealistycznym, absurdalnym humorze, ale jednocześnie pełen poezji, liryzmu, a także improwizacji, śmiechu i wspólnej zabawy z publicznością, teatr który pod względem profesjonalizmu nie ustępował zawodowemu.

Jak pisała Ewa Nawrocka, teatrzyk

przekraczał granice zjawiska czysto artystycznego. Jego działalność miała wymiar obyczajowo-kulturowy, socjologiczny i przede wszystkim egzystencjalny,

przekraczał też

granice teatru studenckiego i amatorskiego […]
Był propozycją twórczego, oryginalnego wykorzystania w teatrze elementów sztuki plebejskiej, cyrkowej, pantomimy. Akcentował autonomię kreacji teatralnej, rolę aktora. Próbował być teatrem osobnym, nie państwowym, nie zinstytucjonalizowanym, rodzinnym, całkowicie prywatnym i autonomicznym.

Kłopoty z pozyskaniem mecenasa państwowego i wyczerpanie się formuły teatru zdecydowały, że w 1963 Afanasjew zrezygnował z tej działalności.

Jako reżyser teatru zawodowego debiutował 17 listopada 1964 na Małej Scenie Teatru Nowego w Łodzi przedstawieniem Indyka. Główną domeną jego działalności stała się w latach późniejszych reżyseria telewizyjna. W TVP debiutował własną adaptacją Zdarzenia Londona (1965), w 1968–90 wyreżyserował ponad 20 spektakli: Człowiek na warcie, Jenny, Nadzieja, Huragan, Powódź, Gwiazda sezonu, Młyn na wzgórzu, Ciężkie czasy, Polityka, we własnej adaptacji też Bezsenną noc Alfreda de Musset, Poetę według Čapka oraz Dzieło sztuki według Czechowa.

W 1972–81 był głównym reżyserem w Ośrodku TVP Gdańsk, po 13 grudnia 1981 został zwolniony (wystąpił wtedy z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą, do której należał od 1970). Wrócił tu do pracy pod koniec 1989 (w 1990 reżyserował Pelikana). W latach 80. reżyserował w teatrze, na przykład na Scenie Kameralnej Teatru Muzycznego w Gdyni wystawił Disco-story (1983) i własnego autorstwa Pryp straszny a jednak poeta. Farsa ze sfer królewskich w dwóch aktach (grany pod tytułem Kabaret literacki Afanasjewa, 1984).

Opublikował wiele tomików poezji, kilka powieści, tomy humoresek i opowiadań (także dla dzieci) oraz wspomnienia, m.in. Sezon kolorowych chmur (Gdynia 1968), Okno Zbyszka Cybulskiego (Łódź 1970). Współpracował z czasopismami („Przekrój”, „Życie Literackie”, „Poezja”, „Kultura”, „Literatura”, „Litery”). Jego utwory sceniczne dla dzieci (pisał najczęściej z żoną) wystawiane były w teatrach lalkowych, na przykład Czarodziejski młyn (Bielsko-Biała, 1955 i 1966; Arlekin Łódź 1966; Toruń, 1972; pt. Latający wiatrak Teatr Miniatura Gdańsk, 1964), Czerwony kaczorek, albo Król Kukuryku III (Banialuka, 1975). Gdański Teatr Rozmów wystawił jego komedię Olaf Grubasow (1963). Teatr Kameralny w Sopocie farsę Łóżko (1967) oraz rewię Groch z kapustą, czyli Cicer cum caule (1971). Wspólnie z żoną napisał libretto baletu Pancernik Potiomkin, wystawionego według jego inscenizacji w Operze Bałtyckiej w Gdańsku (1967), a samodzielnie libretto baletu Oczarowanie (premiera w Operze we Wrocławiu, 1969).

W 1962–65 studiował reżyserię filmową w PWSTiF w Łodzi (dyplom w 1974). Pisał (także z żoną) scenariusze do filmów animowanych dla dzieci; w 1964 reżyserował film dokumentalny Getto ciszy, za który otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki; pracował w zespołach filmowych Kadr (1966–68) i Plan (1970–71); był autorem scenariusza oraz reżyserem filmu fabularnego Prom (1970). Zajmował się też malarstwem. Był członkiem wielu stowarzyszeń i związków twórczych. W 1992 powstał o Afanasjewie film dokumentalny pod tytułem Mag z Sopotu (reżyseria Krzysztof Miklaszewski).

Bibliografia

J. Afanasjew: Sezon kolorowych chmur. Z życia gdańskich teatrzyków 1954–1964, Gdynia 1968; J. Afanasjew: Każdy ma inny świt, Gdańsk 1986; Almanach 1991/92; A. Cybulski: Pokolenie kataryniarzy, Gdynia 1968; Gdańsk teatralny (il.); Gdańskie teatry osobne (E. Nawrocka: Był sobie Cyrk...; il.); Katalog wystawy „Afanasjew z Sopotu", Gdańsk 1993; Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1994; Teatry studenckie w Polsce s. 141–161 (J. Afanasjew: Świat nie jest taki zły); Współcześni pol. pisarze i badacze; A. Żurowski: Ludzie w reflektorach, Warszawa 1982; Gaz. Wyb. 1991 nr 226; Rocz. Sopocki nr XI, 1996 (H. Dyktyńska); Akt ślubu, Arch. USC Sopot; Akta (fot.), ZASP; encyklopediateatru.pl; www.filmpolski.pl

Ikonografia

M. Schmidt: Portret, plaskorzeźba, brąz, 1993, tabl. pamiątkowa – dom Afanasjewów, Sopot ul. 3 Maja 34; J. Afanasjew: dwa autoportrety, gwasz, lata 60. – MNGdańsk i własność pryw. Gdańsk; A. Afanasjew w grupie trzech osób, karyk., rys.; J. Fedorowicz: A. w grupie pięciu osób, karyk., rys. i K. Wiśniak: Portret, karyk., rys. – repr. J. Afanasjew: Sezon kolorowych chmur, Gdynia 1968.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. 1, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji