Osoby

Trwa wczytywanie

Zbigniew Cybulski

CYBULSKI Zbigniew (3 XI 1927 Kniaże k. Sta­nisławowa - 8 I 1967 Wrocław), aktor, reżyser. Był synem Aleksandra C, urzędnika Min. Spraw Zagranicznych, i Ewy z Jaruzelskich, mężem Elż­biety Chwalibóg, artystki-plastyczki, aktorki t. stu­denckiego Bim-Bom (ślub 30 VIII 1960 w Sopocie). W 1939 ukończył w Warszawie szkołę powszechną; w czasie okupacji niem. uczył się na tajnych kom­pletach w warsz. Gimn. im. Poniatowskiego, a po wojnie, w 1947 zdał maturę w Gimn. im. Śnia­deckiego w Dzierżoniowie. Studiował krótko na wydz.: konsularnym Akademii Handlowej i dzien­nikarskim Wyższej Szkoły Nauk Społecznych w Krakowie. Od 1949 uczył się w krak. PWSA, gdzie w 1953 uzyskał dyplom z wyróżnieniem za rolę Smakosza ("Przyjaciele"). W 1953, wraz z grupą ab­solwentów krak. szkoły pod kier. L. Zamkow, przy­był do Gdańska, gdzie w sez. 1953/54 i 1954/55 występował w T. Wybrzeże. Debiutował 12 XII 1953 jako Mechti Aga Rustambejli ("Poszukiwacze"), a nast. grał takie role, jak: w 1954 - Herszt Uzupełnienia Anarchistów ("Tragedia optymistyczna"), Zbigniew ("Mazepa"), w 1955 - Bukowicz ("Grzech"), Józef ("Ballady i romanse"). Działał w Zrzeszeniu Studentów Pol. (ZSP), był członkiem Rady Artyst. Klubu Studenckiego "Żak" w Gdańsku. Wraz z B. Kobielą był założycielem, a nast. kier. artyst., re­żyserem i aktorem jednego z najciekawszych t. stu­denckich - Bim-Bomu w Gdańsku (pierwszy pro­gram pt. "Zero w listopadzie" 1954; ostatni reżyse­rowany przez C. pt. "Coś by trzeba" w 1960). Od 1955 przeszedł do tego teatru na stałe. Razem z Kobielą był też autorem tekstów wystawianych w Bim-Bomie. W 1957, również wspólnie, zorganizo­wali eksperymentalną scenkę z aktorami zaw. pn. Teatr Rozmów (prem. 5 VI 1957 w sali Klubu Artystów Wybrzeża w Sopocie - "Przy drzwiach zamkniętych" J. P. Sartre'a w reż. C; teatr ten dał w lipcu 1958 jeszcze jedną prem. z trzech jedno­aktówek: J. Cocteau, F. Durrenmatta i E. Ionesco w reżyserii C. i Kobieli w sali Klubu "Żak" w Gdańsku). W sez. 1958/59 i 1959/60 był znowu aktorem T. Wybrzeże w Gdańsku; zagrał tu John­ny'ego ("Kapelusz pełen deszczu", 1959) i Jana ("Pier­wszy dzień wolności", 1960); reżyserował wspólnie z Kobielą głośne przedstawienie "Jonasza i błazna" (1958), a także "Króla" (1959). W 1960 występował w warsz. kabarecie objazdowym Wagabunda. W sez. 1960/61-1962/63 należał do zespołu T. Atene­um w Warszawie, gdzie nie licząc rólki w "Kramie z piosenkami", wystąpił w dwóch rolach: Jerry'ego "Dwoje na huśtawce", 1960) i Govana Stevensa ("Requiem dla zakonnicy", 1962). W 1963 reżyserował gościnnie "Piątą kolumnę" E. Hemingwaya w T. Polskim w Szczecinie.
Aktorstwo C. charakteryzowała niechęć do rutyny, swoisty "antyprofesjonalizm". Jak pisał S. Marczak-Oborski "stworzył popularną, nie tylko w kraju, kreację nonszalanckiego młodego człowieka w czarnych okularach, zdolnego zarówno do brutalności jak i do tkliwości, lękającego się świata a zarazem pełnego buntu. Niedbałość w traktowaniu kostiumu, życiowa dykcja, chwilami nawet zacierająca ko­munikatywność wypowiedzi, pewna nonszalancja w stosunku do widza - były to cechy drażniące nie­których zwolenników zwyczajowej elegancji sceni­cznej. Cybulski stosował te chwyty świadomie, gdyż one właśnie podkreślały sens i manierę jego wy­powiedzi aktorskiej". Według J. Kreczmara ten fa­scynujący aktor był zjawiskiem "przedziwnym" na naszej scenie, bo "był niepowtarzalny, inny i no­wy" a równocześnie "absolutnie bezradny w sferze techniki aktorskiej", np. nie opanował techniki mo­wy i ruchu, ale "przedziwność i jedyność jego aktorstwa polegały właśnie na tym, że mógł nic nie umieć i być wybitnym". Inny aktor - T. Łom­nicki pisał o C: "zadziwił nas, zelektryzował naszą wrażliwość. A że zrobił to na skutek przejęcia się realistycznym warsztatem aktorów z Actors-Studio - świadczy to o jego wrażliwości i smaku. Z moich kolegów on pierwszy w sposób inteligentny umiał stopić to, co było zwyczajne, z tym, co go zachwyciło". Ustanawiał własny rodzaj aktorstwa oparty na spontaniczności i "zwyczajności" bycia na scenie, co przy sugestywnej osobowości zade­cydowało o jego sukcesie i popularności oraz o wpływie jaki wywierał na współczesne mu poko­lenie aktorskie. W t. dram. zagrał jedynie dziesięć ról, ale były wśród nich tak wybitne i głośne, jak "malowniczy" i zagrany z niezwykłym rozmachem Herszt w "Tragedii optymistycznej", a z późniejszych, do których przenosił swoje doświadczenia film. - najgłośniejsza bodaj rola Johnny'ego w "Kapeluszu pełnym deszczu", a także role w "Pierwszym dniu wolności", "Dwojgu na huśtawce", "Requiem dla za­konnicy".
Największe osiągnięcia miał w filmie; po II wojnie świat. był pierwszym aktorem pol. który osiągnął rangę "gwiazdy" w skali europejskiej; dla pol. mło­dzieży stał się swego rodzaju idolem. Od prem. pierwszego swego filmu "Pokolenie" (1955) wystąpił w rolach głównych, bądź epizodach w ponad trzy­dziestu filmach, także w kilku franc. i szwedzkim, ale sławę zdobył przede wszystkim dzięki rolom zagranym w kraju. W "Popiele i diamencie", "Pociągu", "Jak być kochaną", "Salcie", "Szyfrach" stworzył poko­leniową kreację młodego człowieka, dźwigającego nazbyt wielki ciężar przedwczesnych, dramaty­cznych doświadczeń, niepogodzonego ze światem, gniewnego i wrażliwego zarazem. "Niósł w swoich rolach jakieś posłanie, które bezbłędnie odczytywali widzowie"; "naśladowano jego sposób bycia, ubiór" (Z. Pitera). Drugi świetny nurt jego twórczości film. stanowiły role o posmaku komediowym, np. "Roz­wodów nie będzie", "Giuseppe w Warszawie", "Rękopis znaleziony w Saragossie". Rolę charakterystyczną miał w "Morderca zostawia ślad", swoim ostatnim filmie; pod koniec jego realizacji zginął w wypadku kolejowym.
Od 1961 kilkanaście razy zagrał w programach telew. oraz w przedstawieniach Teatru TV (najle­psza rola w monodramie "Sammy", 1962). W 1969 J. Laskowski zmontował ekranową biografię C. pt "Zbyszek". W tymże roku A. Wajda zrealizował "Wszy­stko na sprzedaż", film poświęcony pamięci aktora. Był bohaterem suity "Aktor" M. Dutkiewicza i J. Kruka, wydanej na płycie. Po śmierci C. ukazało się w prasie krajowej i zagranicznej ponad sześćse artykułów i wspomnień. Jedna z sal kina "Muranów" w Warszawie została nazwana na jego cześć imieniem "Zbyszek".
Bibl.: J. Afanasjew: Sezon kolorowych chmur, Gdynia 196 (il); J. Afanasjew: Okno Zbyszka Cybulskiego, Łódź 197 (bibl., film., il); Almanach 1966/67; Csató: Polski t. współczesny (il); Eberhardt: Aktorzy (film., il); K. Eberhard Zbigniew Cybulski, Warszawa 1976 (wykaz ról teatr., filn i telew.; il); EdS. Aggiornamento 1955-1965, Roma 196 (il); Fik: 35 sezonów (il); Hist. filmu t. 3-5 (il); Janick Film pol. (film., il); S. Janicki: Polscy twórcy filmowi sobie, Warszawa 1962 (ii); Kreczmar. Drugi notatnik (ii T. Łomnicki: Spotkania teatralne, Warszawa 1984 s. 8 Marczak-Oborski: Życie teatr. 1944-64; O Zbigniewie Cybulskim. Zebrane wspomnienia z życia aktora, Warszav 1969 (wykaz ról teatr., film., telew. i radiowych; il); Z. Pitera: Dzieje gwiazdy, Warszawa 1976 (il); Szczepkowsk 20 lat t. na Wybrzeżu (il); WEP; Ekran 1976 nr (B. Świątkiewicz); Kultura 1976 nr 8 (K. Mętrak); Stoli. 1978 nr 14 (J. Lubicz-Lisowski); Tyg. Powsz. 1978 nr (B. Rudnicki); Akta (tu fot.), ZASP; Programy i wycin prasowe, 1S PAN.
Ikon.: W. Iljin: Portret, gips patynowany, informacja - katalog Polska rzeźba współczesna w fotografice, Warszawa grudzień 67; A. Stopka: Portret, karyk., rys. MTWarszawa; A. Stopka: Portret "Pierwszy amant filr polskiego", karyk., rys., repr. Życie Lit. 1961 nr 17; G. Szczukin: Portret, karyk., rys., repr. Express Wiecz. 19 nr 132; Jotes (J. Szwajcer): Portret, karyk., rys., re Film 1965 nr 4; S. Ibis-Gratkowski: C. jako Maciek Ch micki (w filmie "Popiół i diament"), karyk., rys. -wolność autora, repr. S. Ibis-Gratkowski: Piórkiem Ibisa, Łć 1973; Martena Dietrich: "Z. Tsybulski", żartobliwy szkic portretowy,rep.J. Afanasjew: Okno Zbyszka Cybulskiego Łódź; J. Fedorowicz: C. w grupie pięciu osób, karyk.,repr. J. Afanasjew: Sezon kolorowych chmur, Gdynia 1968: J. Zaruba: Portret, karyk., rys. -MKWarszawa, repr. katalog MK pt. Twarze i buźki, Warszawa 1985; Fot. -IS PAN, MTWarszawa, PWST Warszawa, ZASP.
Film.: 1955 Kariera (f.), Pokolenie (f.), Trzy starty (f.); 1956 -Tajemnica dzikiego szybu (f.); 1957 -Koniec nocy (f.), Wraki (f); 1958 -Popiół i diament (f.); 1959 -Krzyż Walecznych, n. III (f.), Pociąg (f): 1960 -Do widzenia, do jutra (f.), Niewinni czarodzieje (f.); 1961 -Rozstanie (f); 1962 -L'Amour a ving ans -Miłość dwudziestolatków (f. -prod. franc.-wł-jap.), Spóźnieni przechodnie (f); 1963 -Ich dzień po­wszedni (f.), Jak być kochaną (f.), Milczenie (f), Zbrod­niarz i panna (f.); 1964 -Att Alska -Kochać (f. -prod. szwedzkiej), Giuseppe w Warszawie (f.), Rozwodów nie będzie, n. III (f.); 1965 -Pingwin (f), Rękopis znaleziony w Saragossie (f.). Salto (f.), Sam pośród miasta (f.); 1966 -Iluzja (tv), Jutro Meksyk (f.), Mistrz (tv), Przedświąteczny wieczór (f.), Szyfry (f.); 1967 -Cala naprzód (f), Jowita (f.), Morderca zostawia ślad (f.); Fragm. kronik film. z 1957-64, Arch. WFD; Materiały -Archi­wum TV Warszawa.
Nagrania: Role, wypowiedzi okolicznościowe -Arch. Dok. Mech., Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

39 zdjęć w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji