Antonina Palczewska
PALCZEWSKA Antonina, zamężna Horbowska (1807 Steklinek pow. Lipno -31 XII 1850 Doleck pow. Skierniewice), tancerka, aktorka. Była córką Antoniego P. herbu Orla i Urszuli z Siekierskich 1° v. Dziedzickiej, siostrą - Agnieszki P. i - Teresy P., matką - Mieczysława Horbowskiego. Ukończyła warsz. szkołę baletową, gdzie była uczennicą L. Thierry'ego. Uczęszczała też do warsz. Szkoły Dramatycznej. Już 9 IV 1820 wystąpiła w t. warsz. w małej rólce dziecięcej w tragedii "Atalia". 21 IV 1820 debiutowała jako tancerka w partii Lizetki ("Bednarz, czyli Lizetka i Kolin") i odtąd tańczyła stale na scenie warszawskiej. 4 I 1822 debiutowała też w roli dram. w komedii "Sygnet czarnoksięski". Od ok. 1823 objęła główne partie w wielu baletach; tańczyła m.in. Druhnę ("Wesele w Ojcowie"), Grację ("Trzy gracje"), Zosię ("Powrót z wojny"), oraz solowe tańce w baletach: "Dansomania", "Nowy Narcyz", "Powrót Wenery do Olimpu", "Polemon i Teona". Obdarzona harmonijną budową ciała, dużym wdziękiem, bardzo pracowita, szybko wypracowała doskonałą technikę tańca. Wyróżniała się "tańcem lekkim, powiewnym, łatwością, pełnym wdzięku ułożeniem" - pisał J.T.S. Jasiński. W 1824 tańczyła gościnnie w czasie występów zespołu T. Narodowego w Płocku, Poznaniu i Kaliszu. W 1825 została wysłana wraz z M. Pionem i M. Grekowskim przez dyrekcję t. warsz. na rok do Paryża. W drodze do Francji tańczyła gościnnie w Poznaniu (lipiec 1825) i Berlinie. W Paryżu kształciła się u J. Coulona, a na zakończenie studiów 19 IV 1826 wystąpiła w operze paryskiej w balecie "Dansomania", tańcząc z dużym powodzeniem solo-mazura. W drodze powrotnej do Warszawy występowała w Nancy, Strasburgu, Wrocławiu i Kaliszu. Po powrocie w listopadzie 1826 została pierwszą tancerką t. warszawskiego. Tańczyła m.in. Ninę ("Nina, czyli Obłąkanie z miłości"), Julię ("Młoda bohaterka, czyli Oblężenie twierdzy"), główne partie w baletach: "Uroczystość Flory", "Walka rybołowców", "Apollo i Midas". 12 IX 1829 wystąpiła po raz ostatni jako tancerka; z powodu zwichnięcia nogi musiała zrezygnować z kariery tanecznej. Od 1831 występowała na scenie warsz. jako aktorka, m.in. w 1831 w roli Fenelli w operze "Niema z Portici". Ostatni raz wystąpiła 14 V 1833 w roli Marii ("Niema sierota z Pampeluny"). W tymże roku wyszła za ziemianina Adama Napoleona Horbowskiego i opuściła scenę.
Bibl.: Koryzna I s. 26; Pudełek: Warsz. balet romantyczny; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 40-41; Wspomnienia aktorów; Kur. warsz. 1851 nr 15; Afisze, Bibl. Jagiell.; Chomiński; Jasiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
