August Moszyński
MOSZYŃSKI August (25 I 1731 Drezno - 11 VI 1786 Wenecja). Był synem podskarbiego koronnego Jana M. i hrabianki Fryderyki Cosel. Od 1752 stolnik koronny, młodość spędzał na dworze saskim w Dreźnie, wiele podróżował. Miał b. szerokie zainteresowania, zajmował się architekturą, kolekcjonowaniem dzieł sztuki, alchemią, działał w masonerii, a także żywo interesował się teatrem. Już w 1763 należał do grona osób, które patronowały występom zespołu Albaniego w Warszawie. W czerwcu 1765 Stanisław August zlecił mu ogólny nadzór nad sprawami teatralnymi. Przyjmując te obowiązki M. przedstawił swoje warunki, zaakceptowane następnie przez króla: zażądał całkowitego podporządkowania sobie antreprenerów i aktorów, możności decydowania o repertuarze i obsadzie sztuk oraz zastrzegł sobie prawo kontroli finansów teatru. Funkcje swe pełnił do marca 1767, tzn. do momentu likwidacji t. przez króla. W tym czasie wydał szereg instrukcji dla aktorów i przedstawił królowi kilka memoriałów dotyczących działalności teatru. Później także zajmował się sprawami teatr., opiekował się pozostałymi w Warszawie aktorami i opracowywał projekty organizacji t. (np. w 1776 powstał jego projekt utrzymania zespołu pol. na zasadzie subskrypcji). Bezpośredni nadzór nad t. uzyskał ponownie obejmując 24 V 1781 z ramienia króla zwierzchnictwo nad zrzeszeniem Aktorów Narodowych. Zajmował to stanowisko zapewne do kwietnia 1783. Był też autorem kilku projektów architektonicznych t. w Warszawie (zachowanych, ale nie zrealizowanych) oraz projektu scenografii do opery "Tankred" (zapewne nie zrealizowanego). Od 1784 do końca życia przebywał stale za granicą.
Bibl.: Bernacki: Teatr; Klimowicz: Pcczątki t. stanisławowskiego; A. Moszyński: Dziennik podróży do Francji i Włoch 1784-86, Kraków 1970; Teatr Narodowy 1765-94; Warsz. t. Sułkowskich; Wierzbicka: Źródła cz. 1; Pam. teatr. 1958 z. t (B. Król).
Ikon.: M. Bacciarelli (kopia F.A.A. Lohrmanna): Posłuchanie młynarza przez Stanisława Augusta po zamachu konfederatów barskich, olej, 1788 - MNWarszawa (Wilanów); F. Comstadius: Portret, medal, srebro, 1771 - MNWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
