Adolf Linkowski
LINKOWSKI Adolf (17 VI 1821 Oniszki lub Poniemuniki w Augustowskiem - 30 XI 1890 Lwów), aktor, dyr. teatru. Był synem Józefa L. i Barbary z Pawłowskich, mężem -> Barbary L., ojcem -> Marii L. Ukończył cztery klasy gimn. w Sejnach, potem pracował jako dependent u adwokata w Suwałkach, następnie w Lublinie. Tutaj w 1843 zaczął brać udział w przedstawieniach amatorskich. Debiutował 16 I 1844 w zespole M. Zenopolskiego w Lublinie, w roli Szambelana ("Pan Jowialski"). Od 1845 do 1849 występował w objazdowym zespole T.A. Chełchowskiego m.in. w Lublinie, gdzie 5 V 1846 ożenił się z Barbarą Milion, która później została aktorką. W 1849-53 występował za dyr. T. Chełchowskiego w t. krak., w 1853 brał udział w objeździe części zespołu krak. pod kier. M. Grochowskiej, w 1854 występował u T. Borkowskiego w Czerniowcach, w 1854-57 w t. lwow. (dyr. T.A. Chełchowski), 1857-59 w objazdowym zespole T.A. Chełchowskiego. Od grudnia 1859 kierował z żoną t. w Grodnie; w marcu 1860 pozostawił dyrekcję żonie i wyjechał do Warszawy; 31 III tego roku debiutował w WTR w roli Zbickiego ("Dziewczyna i dama") i został zaangażowany do zespołu dramatu. Należał do niego jednak tylko przez rok; ostatni raz wystąpił. 22 III 1861 w roli Koniuszego ("Dziwadło"). W czerwcu 1862 został wraz żoną zaangażowany do t. lwow.; występował tam do 1878, brał także udział w wyjazdach zespołu, m.in. do Lublina (1867). We Lwowie zyskał sobie znaczną popularność. W lecie 1878 występował w warsz. t. ogr. Eldorado. W 1878-82 należał do zespołu t. pozn. i z nim przyjeżdżał na lato do warsz. t. ogr. Eldorado (1880) i Alhambra (1882). W kwietniu 1880 był na gościnnych występach w Radomiu u A. Trapszy. 2 X 1882 wystąpił w warsz. T. Nowym w roli Ciaputkiewicza ("Grube ryby") i został ponownie zaangażowany do WTR. Zwolniony od 13 XII 1883 wyjechał na prowincję. W 1883-84 występował w zespole A. Jaroszowej m.in. w Tarnowie, a w 1885-87 wraz z żoną kierował własnym zespołem (koncesja wydana była na nazwisko B. Linkowskiej) dającym przedstawienia: w 1885 w Borysławiu i Truskawcu, w 1886 w Rzeszowie, Borysławiu i Truskawcu, w 1887 w Śniatynie, Zaleszczykach, Stanisławowie i Czortkowie. W 1888-90 ponownie występował w t. lwowskim.
Warunki zewnętrzne miał niekorzystne: "powierzchowność nikczemna, trzyma się, jakby był trochę garbaty, wzrostu małego i trochę sepleni" (M. Chomiński), "wynędzniały, żółtej cery, nieładnego lecz poważnego oblicza, niski, nieco otyły, z mało rozciągłym basowym głosem" (K. Estreicher). Mimo to zdobył duże uznanie w rolach komicznych (a zwłaszcza farsowych) dzięki swej wielkiej pracowitości i talentowi. Ogromną wagę przywiązywał do charakteryzacji. Wg K. Estreichera "niejeden on rok przeskakał przed zwierciadłem i twarz przed nim naprzekrzywiał, dlatego umie zawsze stosownie wystąpić". Grał takie role jak: Rapinier ("Pamiętniki szatana"), Kasper ("Nikt mnie nie zna"), Protazy ("Łobzowianie"), Łatka ("Dożywocie"), Letkiewicz ("Opieka wojskowa"), Brucki ("Tułacz"), Papkin ("Zemsta"), Michał Perin ("Szpieg Bonapartego"), Szarucki ("Majster i czeladnik"). Grał też z upodobaniem role tragiczne, jak np. Ryszard III ("Ryszard III"), Franciszek Moor ("Zbójcy"), był pierwszym Wojewodą ("Mazepa"), ale nie odnosił w nich sukcesów.
Bibl.: Estreicher: Teatra; Krzesiński: Koleje życia s. 375 (il.), 376,490; Pepłowski: Teatr we Lwowie I, II; PSB XVII (Z. Wilski); W. Rapacki: Około teatru, Kraków 1905 s. 137-138; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 73, 76; Afisz teatr. 1968/69 nr 40 (il.); EMTA 1890 nr 375 (W. Rapacki; tu il.); Chomiński; Jasiński.
Ikon.: Fot. pryw. - MHKraków, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
