Jordaki Kuparenko
KUPARENKO Jordaki, także Jordaki Kuparentko[1] (1784 okolice Jass – styczeń 1844 Warszawa),
reżyser, dyrektor teatru.
Podpisywał się Kuparenko. Był synem Jana Kuparenki, mołdawskiego bojara. Mając piętnaście lat uciekł z domu, wstąpił do malarni teatralnej, a potem do zespołu cyrkowego Jana Koltera. Z tym zespołem przybył w 1801 do Warszawy, gdzie mieszkał do końca życia. Początkowo występował w zespole swojego pryncypała, w amfiteatrze zwanym „Hecą” na rogu ulic Chmielnej i Brackiej. Później sam został przedsiębiorcą i właścicielem budynku (prawo własności nabył w 1821) i dawał tam różnego rodzaju widowiska: popisy linoskoczków i woltyżerów, pantomimy, fajerwerki, wzloty balonów. W czasach Księstwa Warszawskiego był oficerem Wojska Polskiego. Ożenił się z Anną Henrietą Teiflin (było to drugie małżeństwo; pierwszy raz ożenił się z córką dyrektora Koltera).
Czterokrotnie zakładał w Warszawie teatr lalek. Pierwszy z nich nie jest dokładnie znany. Następne otwierał: 1816 w pałacu Blanka („z wielu dekoracjami wybornych malarzy”); 1830 w salach redutowych Teatru Narodowego; 1842 w budynku dawnego Konserwatorium. Jego czwarty teatr był szeroko opisywany w prasie i wzbudził powszechny podziw dla „znakomitego w swym zawodzie artysty”. Na tle dekoracji wywołujących wrażenie „mamiącego złudzenia” występowało wówczas kilkaset figur, z których każda miała własny mechanizm umożliwiający jej wykonywanie bardzo skomplikowanych ruchów, a efekty świetlne (np. zachód słońca) osiągnęły taką doskonałość, że – jak twierdzi recenzent – „opisać niepodobna”.
Bibliografia
W. Filler: Cyrk czyli emocje pradziadków, Warszawa 1963 s. 23-35; PSB XVI (J. Kędzierski; tu bibl.); Kur. warsz. 1844 nr 31; Problemy 1951 nr 9 (J. Sztaudynger); Teatr Lalek 1958 nr 4 (J. Sztaudynger); Arch. m. Warszawy i woj. warsz., Akta hipoteczne 2492.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.
Uzupełnienia bibliograficzne
- Koulich Anatoly, Legienda o Kouparenko, w: Koukolniki v Pietierburgie, Sankt-Petersburg, 1995;
- Sztaudynger Jan Izydor, Kuparenko, „Teatr Lalek” 1958 nr 4;
- Waszkiel Marek, Kinetozograficzny teatr Kuparenki, „Pamiętnik Teatralny” 1996, z. 1-2.
Przypisy
- ^ Iordache Cuparencu (jęz. rum.).