Maria Gruszczyńska
GRUSZCZYŃSKA Maria, z Szuwalskich (26 I 1837 Warszawa - 16 X 1916 Warszawa), śpiewaczka. Była córką Wincentego Szuwalskiego i Marii z Sobockich. Uczyła się śpiewu u L. Matuszyńskiego. Debiutowała 15 IX 1855 w T. Wielkim w Warszawie w partii Adiny ("Napój miłosny"); została zaangażowana do zespołu opery WTR, gdzie objęła po Paulinie Rivoli prawie cały repertuar i występowała do 1866. J.T.S. Jasiński pisał o niej, że miała bardzo przyjemny sopran, a także "czystą intonację, zrozumienie i swobodę gry", ale zarzucał przechodzącą w manierę "skłonność do tremolowania". W 1857 wyjechała do Włoch, gdzie uzupełniała studia wokalne. Ważniejsze partie z okresu warsz. to m.in. tyt.: Halka, Hrabina, Marta, Łucja z Lammermooru, a także: Eudoksja ("Żydówka"), Rozyna ("Cyrulik sewilski"), Gilda ("Rigoletto"), Maria ("Monbar"), Małgorzata ("Hugonoci"). Występowała także w operetkach, m.in. w partiach Małgosi ("Małżeństwo przy latarniach"), Rózi ("Król pasterzy"). W 1866 otrzymała dymisję i opuściła scenę warszawską. Od 25 X 1866 do 15 II 1867 występowała w Krakowie. Śpiewała tu m.in. Agatę ("Wolny strzelec"), Janusza ("Paziowie królowej Marysieńki"); 29 IV 1867 śpiewała w Krakowie po raz ostatni na koncercie pożegnalnym. Później występowała na koncertach w wielu miastach pol. i za granicą. W 1872 występowała we Lwowie, m.in. w partii Halki, w latach następnych śpiewała we Lwowie na koncertach i uczyła śpiewu. W 1876 powróciła do Warszawy, gdzie kontynuowała działalność pedagogiczną (udzielała lekcji śpiewu i gry na fortepianie).
Bibl.: Estreicher: Teatra; Got: Teatr Koźmiana; PSB IX (S. Dąbrowski; tu bibl.); Reiss: Almanach muz. Krakowa; Reiss: Śpiewacy i śpiewaczki s. 11; SMP; Sowiński: Słownik muzyków; Antrakt 1876 nr 34; Kłosy 1866 nr 32 (il.), 1885 nr 1045 (U.); Kur. warsz. 1916 nr 289; Tyg. ilustr. 1894 nr 22 (il.); Chomiński; Jasiński; Krogulski.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
