Mikołaj Grekowski
GREKOWSKI Tomasz Stefan Mikołaj, właśc. Grekow (12 XII 1806 Białystok - po 1870), tancerz, baletmistrz. Był synem oficera wojsk ros. Józefa Grekowa i Kornelii z Jareckich, mężem -> Heleny Szlancowskiej. Kształcił się w warsz. szkole baletowej pod kierunkiem M. Piona, Carreya, H. Debraya. Wyróżniał się spośród uczniów warunkami zewnętrznymi i talentem. Debiutował w T. Narodowym 21 II 1821 w tańcach dołączonych do opery "Westalka". Partię solową tańczył po raz pierwszy 24 VIII tego roku. Jako świetnie zapowiadającego się tancerza wysłano go w lipcu 1825 wraz z M. Pionem i A. Palczewską na studia choreograficzne do Paryża. Kształcił się u J.F. Coulona, a 19 IV 1826 wystąpił w balecie "Dansomania". Po piętnastu miesiącach powracając wraz z Pionem i Palczewską do Warszawy występował w Berlinie, we Wrocławiu i w Kaliszu. W warsz. T. Narodowym wystąpił 30 X 1826 w "Divertissement anakreontycznym", b. dobrze przyjęty przez prasę. W 1830 wyjechał znów do Paryża, a wybuch powstania listopadowego uniemożliwił mu powrót do kraju. W 1832 występował w operze paryskiej m.in. w balecie "Córka źle strzeżona", a w lipcu 1833 podobno w Londynie. Pomimo dobrego wynagrodzenia wrócił w 1834 do Warszawy i działał jako tancerz i nauczyciel szkoły baletowej. W 1835 tańczył w Kaliszu na przedstawieniach zorganizowanych z okazji spotkania cara z królem pruskim. 12 X 1837 ożenił się z tancerką wiedeńską Heleną Szlancowską i wraz z nią wyjechał na występy do Moskwy, a później do Wiednia i Neapolu. Po powrocie do Polski w 1834 występował coraz rzadziej, poświęcając się pracy nauczyciela w warsz. szkole baletowej. Zwolniony ze szkoły, był przez pewien czas zarządcą magazynu teatr., ale wkrótce powrócił na poprzednie stanowisko. Wyjeżdżał w tym czasie kilkakrotnie za granicę, najczęściej do Wiednia, gdzie mieszkała jego żona. Ważniejsze partie wykonane na scenie warsz.: Alidor ("Rycerz i wieszczka"), Hrabia ("Mleczarka szwajcarska"); partie solowe w baletach: "Styryjczykowie, czyli Mimili", "Wesele w Ojcowie", "Geniusz różowy". Ostatni raz wystąpił 10 III 1846 w partii Don Alonza ("Gitana"). Pozostał nadal nauczycielem w szkole baletowej, gdzie był b. ceniony jako pedagog. Uczniami jego byli m.in.: bracia Tarnowscy, H. Meunier, K. Turczynowiczowa, siostry Straus, K. Wendt, J. Trawna. W 1857 starał się bez powodzenia o emeryturę, otrzymał ją dopiero w pięć lat później, po uroczystym jubileuszu trzydziestopięciolecia pracy scenicznej 5 V 1862. Podkreślano wówczas, że był pierwszym pol. tancerzem, który pracował w t. tak długo. J. Chęciński napisał wiersz na jego cześć. W 1870 G. przebywał jeszcze w Warszawie.
Bibl.: Dąbrowski: Teatr w Białymstoku; PSB VIII (S. Dąbrowski); Pudełek: Warsz. balet romantyczny; Skibiński: Pamiętnik; Chomiński; Jasiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
