Autorzy

Trwa wczytywanie

Arnold Schiffmann

SZYFMAN Arnold, właśc. Arnold Zygmunt Stanisław Schiffmann, także Schiffman, Schifman (23 listopada 1882 Ulanów nad Sanem – 11 I 1967 Warszawa), reżyser, dyrektor teatru.

Był synem Jakuba Tadeusza Schiffmanna, kupca, potem urzędnika asekuracyjnego, i Anny z Halpornów. Uczył się przez cztery lata w szkole lud., nast. w Gimn. św. Jacka w Krakowie (1892–95), skąd wydalony powtarzał trzecią klasę w gimn. w Jarosławiu. W 1896 powrócił do Krakowa i uczęszczał do III Gimn. im. Sobieskiego; wtedy utwierdziły się jego zainteresowania teatr.; w 1901 złożył egzamin dojrzałości. Studiował na Wydz. Filozoficznym Uniw. Jagiell. (1902–05), w tym dwa semestry (1903–04) na uniw. w Berlinie. W maju 1906 uzyskał st. doktora filozofii za pracę pt. Analiza psychologiczna woli. W 1902 ogłosił pierwsze drobiazgi lit. w Nowym Słowie, a w Krytyce zamieścił rozprawkę seminaryjną Wundta Wstęp do filozofii. Podczas studiów berlińskich poszerzył swe doświadczenia teatr.; robił wypady teatr. do Monachium, Hamburga i Paryża; przesyłał (od końca 1903) do prasy krak. korespondencje i artykuły publikowane w Nowej Reformie, Czasie oraz Krytyce. W 1906–08 współpracował z warsz. tygodnikiem Świat, drukując m.in. dwa dialogowe szkice o E.G. Craigu i S. Wyspiańskim.

Debiutował jako dramatopisarz sztuką Fifi w T. Miejskim w Krakowie (13 I 1906), w roku nast. napisał komedię polityczną Pankracy August I (nie wystawianą; jej wersję powieściową wydano w 1908). Przy współpracy K. Frycza i T. Trzcińskiego 14 grudnia 1906 otworzył jednomiesięczny t. małych form pn. Figliki w sali balowej i koncertowej Hotelu Saskiego w Krakowie.

Śpiewał tu L. Schiller, występowała M. Przybyłko-Potocka. Był to początek wielkiej miłości i dozgonnej przyjaźni z wybitną aktorką; od 1. trzydziestych uchodziła za jego żonę (tak zaczął o niej pisywać w listach). Po wojnie (w ankietach personalnych) pisał pierwsza żona, ale świadectwa ślubu nie udało się dotąd odnaleźć.

W maju 1908 przybył na stałe do Warszawy. Kontynuował prace krytyczno-literackie, nowelki, artykuły i korespondencje ogłaszał w Kurierze WarszawskimŚwiecie. W restauracji Oaza przy ul. Wierzbowej otworzył 31 grudnia 1908 pierwszy w Warszawie kabaret lit.-artyst. Momus, który prowadził do marca 1910. W styczniu 1909 opublikował w Tygodniku Ilustrowanym programowy artykuł pt. Trzeci polski kabaret, a w kwietniu w Literaturze i Sztuce (dodatku lit. do Nowej Gazety) – szkic pt. Styl w teatrze.

Od jesieni 1909 organizował budowę wielkiego t. prywatnego, zreformowanej sceny dramatycznej. Do tego mało realnego wówczas zamysłu przyciągnął przedstawicieli arystokracji, przemysłu i finansów. Przyjął chrzest w kościele Św. Krzyża w Warszawie (9 grudnia 1909). Na jesieni 1912 wysłał na sześciotygodniowe tournee po pol. miastach kresowych i miastach ros. zespół pn. Nowy T. Polski, składający się z aktorów zaangażowanych do nowo powstającego teatru.

Po trzyletniej akcji organizacyjnej i budowlanej, otworzył w Warszawie 29 stycznia 1913 piękny i okazały, w niespełna rok wzniesiony gmach Teatru Polskiego, nowocześnie wyposażony, z pierwszą w Polsce sceną obrotową. W owych pracowitych latach wiele podróżował: od czerwca do września 1909 – Praga, Monachium, Paryż, Londyn; latem 1910 – Monachium, gdzie oglądał występy Deutsches Theater M. Reinhardta; w czerwcu 1911 – wędrówki po Europie dla poznania nowej architektury teatr.; we wrześniu 1912 – Wiedeń, Berlin.

Pierwszą dyrekcję i dzierżawę T. Polskiego sprawował do lipca 1915. Zgromadził przedni zespół aktorów, reżyserów, scenografów, kompozytorów, tłumaczy i lektorów lit.; stworzył doskonałe warunki dla pracy artyst.; zorganizował nowoczesne pracownie i warsztaty teatr.; prowadził przedsiębiorstwo samowystarczalne finansowo, choć obciążone wysokim czynszem dzierżawnym i świadczeniami na rzecz t. rządowych. W repertuarze, w poziomie inscenizacji i reżyserii, w bogactwie i urodzie oprawy scen. wyprzedził daleko pierwszą scenę polską – Rozmaitości. Od inaug. prem. Irydiona, jego T. Polski bywał niejednokrotnie zwiastunem listopada 1918, miejscem manifestacji nar. i patriotycznych, przybytkiem wielkiej poezji scenicznej. Sam również reżyserował, m.in. Irydiona, Pigmaliona, Don Juana T. Rittnera.

Po wybuchu I wojny świat. doświadczał carskich represji jako poddany austr.: w końcu sierpnia 1914 zesłany w głąb Rosji i po miesiącu zwolniony, w grudniu czasowo aresztowany. Na pocz. lipca 1915 zmuszony do opuszczenia Warszawy, zatrzymał się w Róży nie pod Kijowem, a we wrześniu przybył do Moskwy. Uczęszczał do t. moskiewskich, gł. do T. Artystycznego, zaprzyjaźnił się z K.S. Stanisławskim. Otworzył w Moskwie w gmachu T. Kameralnego Tairowa T. Polski działający od 15 marca do 12 czerwca 1916. Reżyserował Zemstę, Fantazego, Lilię Wenedę. Od drugiej poł. 1916 współpracował z moskiewską wytwórnią film. Biofilm, w której reżyserował osiem filmów. Trzy miesiące w 1917 spędził z ekipą film. w Gurzufie na Krymie. Od jesieni 1917 rozpoczął współpracę z Moskiewskim T. Dramatycznym, gdzie przygotował Damę kameliową oraz Damy i huzary, wystawione dopiero na pocz. 1918.

Moskwę opuścił 25 czerwca, a 3 lipca 1918 przybył do Warszawy; 1 sierpnia 1918 podpisał umowę z Tow. Akcyjnym na dzierżawę T. Polskiego, który otworzył 13 września prem. Księcia Niezłomnego. Od 7 grudnia prowadził również T. Mały w gmachu Filharmonii. Obu tym scenom w latach drugiej dyrekcji nieprzerwanie przewodził do września 1939. Kierował w tym czasie również innymi imprezami teatr.: w 1921 patronował krótkotrwałej, skamandryckiej scenie eksperymentalnej – t. Elsynor; kierował trzecią sceną Komedia (1923–24) oraz T. Miejskim w Łodzi (1925–27); przyjął na kilka miesięcy T. na Chłodnej (1931–32); jako dyr. generalny zarządzał pięcioma połączonymi t. stołecznymi pod egidą TKKT (1934–36); w 1937 był współzałożycielem i w pierwszym sez. dyr. Polskiego Baletu Reprezentacyjnego.

Jego prywatny teatr ulegał także przeobrażeniom organizacyjnym w okresach kryzysu ekonomicznego i teatralnego. Założył działówkę aktorską (latem 1914), zorganizował spółdzielnię aktorską pod własnym zarządem (1924–25), stanął na czele postrajkowego zrzeszenia artystów (1931–32), założył spółkę pn. Teatry Zjednoczone łącząc swoje teatry z kabaretem Banda (1932–33), od września 1933 przekazał swą antrepryzę prywatną rządowemu TKKT. Z prac reżyserskich tego okresu godzi się przypomnieć: Nie-Boską komedię (1920), Hamleta (1922) i Romea i Julię (1931).

W 1atach międzywojennych zajął jako dyr. wyjątkową pozycję. W ciągu piętnastu lat prowadził samodzielnie wielkie, prywatne przedsiębiorstwo teatr., co było ewenementem w skali europejskiej. Przetrwał kolejne przesilenia teatr. i ekonomiczne; pozbawiony stałych subsydiów, konkurował zwycięsko z koncernem stołecznych t. miejskich, nie pozwolił odebrać swym scenom przodującej i promieniującej roli w kraju. Stworzył teatry na miarę europejską, o wielkim programie akademickim i edukacyjnym, otwierał sceny dla wszystkich kierunków i tendencji artystycznych. Pozyskiwał najwybitniejszych artystów, znajdował i wychowywał nowe talenty i gwiazdy.

W repertuarze wyróżniał się stałym kultem wielkich dzieł scenicznych Szekspira i Moliera, Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego i Wyspiańskiego; upowszechniał współczesny dramat pol. i europejski (szczególnie G.B. Shawa i L. Pirandella), choć skazany był też na wystawianie sztuk kasowych i rozrywkowych. W swoich teatrach pacyfikował skutecznie konflikty wewnętrzne, strajki personelu. Był świadkiem wielu manifestacji i protestów na widowni, niejednej ingerencji władz albo cenzury. Odpierał ataki ugrupowań politycznych i prasowych, ogłaszał nader liczne memoriały, polemiki i wywiady, projekty reorganizacyjne, z których dałoby się ułożyć parotomową antologię. Stał się jednym z pierwszych i najbardziej wytrwałych propagatorów mecenatu państwowego, dawał się przesadnie uwodzić ideom centralizmu i monopolu artyst., nieopatrznie przybierał obcą mu pozę dyktatora teatralnego.

Był także nietuzinkowym działaczem i społecznikiem teatr.: współzałożyciel Związku Dyrektorów Teatrów Polskich (1919); współtwórca Pol. Instytutu Teatrologicznego (1925); wieloletni wiceprezes Rady Tow. Szerzenia Sztuki Pol. wśród Obcych (od 1926); współorganizator Pol. Tow. Teatr. – sekcji Międzynarodowego Tow. Teatr, w Paryżu (1928); współtwórca TKKT oraz Tow. Młody Teatr (1938); organizator Festiwalu T. Polskiego (1929); wydawca i współred. własnego pisma Teatr (1918–19, 1928–31), wydawnictw jubileuszowych i okolicznościowych; inicjator wystaw i różnorakich uroczystości teatralnych. Jego aktywność spotykała się z uznaniem społecznym; był członkiem PEN-Clubu; w 1923 otrzymał dyplom Członka Zasłużonego ZASP-u. Został odznaczony krzyżem oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1925), franc. krzyżem kawalerskim Legii Honorowej i wł. krzyżem Corona d'Italia. Wiele podróżował po Europie; bywał wielokrotnie w Paryżu, także w Wiedniu, Berlinie, Budapeszcie, Pradze; uczestniczył w teatr, konferencjach międzynarodowych, zwiedzał wystawy, jeździł na leczenie do wód.

Po wybuchu II wojny świat. dał 3 września 1939 ostatnie przedstawienie w T. Polskim. Jesienią remontował i zabezpieczał zdewastowany gmach tego teatru w okupowanej stolicy (korzystał z pomocy finansowej cywilnych władz miejskich). Aresztowany 2 marca 1940 i osadzony w więzieniu na ul. Daniłowiczowskiej, a od kwietnia na Rakowieckiej, 2 września zwolniony. Od grudnia ukrywał się w Podkowie Leśnej i w Warszawie (pod nazwiskiem Adam Spławski), od lutego do grudnia 1941 w pałacu Targowskich w Czyżowie pod Sandomierzem, potem znów w Warszawie (pod nazwiskiem Adam Sławiński). Od 1 maja 1942 do stycznia 1945 skrył się w majątku Morstinów w Pławowicach. Wykładał tam literaturę pol. na tajnym kursie licealnym, brał udział w akcjach charytatywnych, przygotowywał konspiracyjne przedstawienia, zaczął pisać pamiętnik wojenny, a później kartki dziennika. Sporadycznie pracował przy stawach rybnych.

Po wycofaniu się wojsk niemieckich z Warszawy od 25 stycznia do 31 lipca 1945 był dyr. Departamentu Teatru MKiS; zajmował się gorliwie organizacją i restytucją życia teatralnego. W marcu podjął starania w sprawie odbudowy zniszczonego gmachu T. Polskiego, od 1 sierpnia 1945 stał się jego dyrektorem. Pięknie odrestaurowany i upaństwowiony teatr otworzył 17 I 1946 uroczystą prem. Lilii Wenedy. U schyłku swej trzeciej dyrekcji otworzył 17 stycznia 1949 jeszcze jedną scenę – T. Kameralny.

Uczynił na nowo T. Polski przodującą sceną stołeczną, reprezentacyjną i akademicką. Zaangażował dawną plejadę gwiazd, znakomitych reżyserów, scenografów i kompozytorów, na kier. lit. pozyskał J. Iwaszkiewicza. Z dawnego pryw. przedsiębiorcy teatr, przedzierzgnął się we wzorowego kier. teatru państwowego. W 1947 reżyserował m. in. OrestejęHamleta. Trzydziestopięciolecie T. Polskiego oraz czterdziestolecie swej działalności obchodził uroczyście 10 lipca 1948.

Od początku 1949 nasiliły się przeciw niemu ataki grup partyjnych i rządowych, omotały go intrygi, oszczerstwa, plotki. Pisał daremnie długie listy i memoriały obronne. Po paromiesięcznych przetargach otrzymał dymisję z dniem 31 sierpnia 1949 i roczny, płatny urlop. Odsunięty od teatru powrócił do wojennych zapisków i gromadzenia materiałów do wspomnień.

Powołany na stanowisko pełnomocnika Ministra Kultury i Sztuki (1 lutego 1950), od 1 marca został dyr. przedsiębiorstwa pn. T. Wielki Opery i Baletu w Budowie. Odsunięty od czynnego życia teatr. stał się ponownie budowniczym i organizatorem; przyjmował nierozważnie liczne nowe stanowiska: współzałożyciel i dyr. Lic. Choreograficznego (1 września 1951 – 31 marca 1952); pełnomocnik ministra do spraw przebudowy gmachu operowego Romy (14 września 1952 – 31 maja 1953); dziekan Wydz. Choreograficznego PWST (1 grudnia 1954–31 I 1955). W tym czasie opracowywał na zlecenie MKiS projekty organizacyjne i strukturalne średnich i wyższych studiów baletowych oraz operowych, techniki teatr., wreszcie Muzeum Teatralnego.

Dnia 12 grudnia 1953 poślubił w Warszawie Marię Krystynę Iwanicką, z domu Broniewską, młodszą od siebie o czterdzieści siedem lat (rozwód 23 lutego 1965). Powrócił (13 stycznia 1955) triumfalnie w atmosferze rehabilitacji na stanowisko dyr. T. Polskiego, zajmował się jednak dalej budową T. Wielkiego. Z kierownictwa T. Polskiego ustąpił 15 czerwca 1957; zamknął czwartą i ostatnią dyrekcję, otrzymawszy tytuł dyrektora honorowego. Przyjął jeszcze jedną i także ostatnią nominację – stanowisko pełnomocnika Ministra Kultury i Sztuki do spraw przygotowania repertuaru, kadr, podstaw organizacyjnych i finansowych nowego T. Wielkiego Opery i Baletu w Warszawie (1 lipca 1959–29 września 1961).

Gdy po piętnastu latach akcji organizacyjnych i budowlanych, po wieloletnich bataliach ministerialnych i prasowych, 19 listopada 1965 otwarto odbudowany T. Wielki, podczas uroczystości zepchnięto w cień osobę i zasługi budowniczego. Odszedł na emeryturę 31 stycznia 1966.

Zajmował wiele stanowisk społecznych. Był kolejno członkiem Komitetu Doradczego Ministra Kultury i Sztuki, Rady Teatralnej i Rady Kultury i Sztuki, pierwszy przewodniczył Ośrodkowi Pol. ITI (od 1962 prezes honorowy). Od 1948 był członkiem honorowym dwu londyńskich tow. naukowych: The Shakespeare Association oraz G.B. Shaw's Society. Nadal publikował wiele artykułów, referatów, raportów z podróży, wspomnień, polemik na łamach różnych dzienników i tygodników, a najczęściej w pismach teatr. i muz.: Teatrze, Pamiętniku Teatralnym, Muzyce, Ruchu Muzycznym. Miał swoje cykle audycji w radiu i telewizji.

Był niezmordowanym – jak na swój wiek – podróżnikiem. Wielkie podróże teatr. po Europie odbywał w 1953, 1956 i 1957. Trzykrotnie uczestniczył w konferencjach szekspirowskich w Stratfordzie nad Avonem (1956, 1957, 1959), w 1956 był na festiwalu sztuk Shawa w Malvern. Trzykrotnie jeździł do Nowego Jorku (1958, 1963, 1964), bywał w Londynie, Paryżu, Genewie, Wiedniu, Brukseli, Moskwie, Leningradzie, Pradze, objechał Włochy, RFN, Szwecję, Bułgarię, Jugosławię. Otrzymał od władz państw. parę wysokich odznaczeń, m.in. Order Sztandaru Pracy I klasy (1959). Omijały go natomiast nagrody państwowe.

W życiu politycznym nigdy nie brał udziału; nie należał do żadnej organizacji politycznej i partyjnej, nigdy nie składał publicznych, czołobitnych deklaracji, wiernopoddańczych manifestów, ani w okresie międzywojennym, ani powojennym, nawet w tzw. latach stalinowskich. Niepozorny, niski, szczupły, nerwowy galicjanin żydowskiego pochodzenia osiadł w Warszawie, wyrósł w niej na odnowiciela i budowniczego polskiej kultury.

Był bezsprzecznie ostatnim tak wielkim przedstawicielem starej dynastii dyrektorskiej, po Bogusławskim, Koźmianie, Pawlikowskim, Solskim. Można się spierać, czy był artystą teatru, człowiekiem teatru czy tylko genialnym przedsiębiorcą, ale nie sposób zaprzeczyć, że od 1913 inicjował, organizował, rozwijał, reformował pol. życie teatr. i to w każdej dziedzinie: inscenizacji, reżyserii, scenografii, sztuki aktorskiej, architektury, warsztatu pracy, organizacji, gospodarki finansowej, obyczajów i etyki zawodowej. Dość wcześnie i powszechnie dostrzegano jego hart i zaciętość, intuicję, fantazję, odwagę, niezależność, bezprzykładne poświęcenie się teatrowi, niemałą wiedzę, talent i rozmach organizacyjny, dar przekonywania i zjednywania, dyplomacji, mądrego kompromisu. Nazywano go najlepszym dyrektorem teatru, wielkim różdżkarzem, gigantem pracy, niepospolitą indywidualnością. W ciągu sześćdziesięcioletniej działalności teatr. wrogowie, konkurenci, zawistnicy malowali też jego odpychające portrety jako dyrektora.

To cywil, mistrz koniunktury i interesu, skąpy kramarz, łowca synekur, wyzyskiwacz, wróg klasowy, pogromca teatrów, żydziak z piekła rodem. Ale te epitety i oskarżenia rozbił Z. Nowakowski w 1938 jubileuszowym tytułem Arnold Szalony, nadając racjonalizmowi, pragmatyzmowi i zimnej kalkulacji Sz. rysy romantyczne, choć L. Schiller – wieloletni adwersarz – zapewniał w 1937 o jego antyromantycznej, antyidealistycznej postawie życiowej. Nowakowski dopisał mu jeszcze dwa przydomki: Arnold WytrwałySzyfman-Słupnik.

Reżyserował mało, zaledwie dziewiętnaście przedstawień, przejawiając upodobanie do dzieł niescenicznych i monumentalnych. Zapraszał wtedy do współpracy wybitnych scenografów (K. Frycz, W. Drabik), którzy stawali się współinscenizatorami. Uważałem bowiem – mówił na nieoficjalnym spotkaniu jubileuszowym czterdziestolecia T. Polskiego 29 I 1953 – że nie należy łączyć dyrekcji teatru z reżyserią. Reżyserowałem też tylko wtedy, gdy wymagała tego konieczność lub gdy moje zamiłowania reżyserskie brały wyjątkowo górę nad obowiązkami dyrektora. A te stawiał na pierwszym miejscu. W perspektywie jawi się jako dyrektor doskonały, posiadający tajemną sztukę prowadzenia teatru. Był rzadkim typem Polaka, który swoje największe dzieła doprowadza do końca pisano w 1972 w Pamiętniku Teatralnym. Pozostawił po sobie bogaty dorobek pisarski i krytyczny, choć pisarstwo, to tylko marginesy, uzupełnienia, komentarz do głównego nurtu działalności (E. Csató).

Napisał dwie sztuki, jedną powieść, dwa tomy wspomnień, wydał wybór pism, ogłosił ponad dwieście artykułów, polemik, wspomnień, prac historycznoteatralnych, nie licząc dziesiątków publikowanych wywiadów. Oddzielnie ukazały się: Fifi, Kraków 1905, Pankracy August I, Warszawa-Kraków 1909 (1908!), Fuzja czy transfuzja?, Warszawa 1931, Moja tułaczka wojenna, Warszawa 1960, 55 lat w teatrze, Warszawa 1961, Labirynt teatru, Warszawa 1964.

Bibliografia

Csató: Polski t. współczesny; Fik: 35 sezonów; M. Gordon-Smith: W labiryncie teatru Arnolda Szyfmana. Wspomnienia żony, Warszawa 1991; Iwaszkiewicz: T. Polski; Karwacka: Momus (il.); E. Krasiński: Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913–1939, Warszawa 1991; Krasiński: Warsz. sceny; B. Król-Kaczorowska: Teatr Polski w Warszawie. Dzieje budynku, Warszawa, 1988 (il. ); Lorentowicz: T. Polski (il.); Marczak-Oborski: Teatr 1918–39; Schiller: Droga przez teatr (tu cyt. na s. 361); Sempoliński: Wielcy artyści; T. Polski 1913–23; Dialog 1975 nr 8, 1978 nr 12; Nowiny Lit. 1948 nr 28 (il.); Odrodzenie 1948 nr 29 (il.); Pam. Teatr. 1972 z. 1 s. 3–16 (il.), 1982 z 1–4 (rocznik monograficzny poświęcony Sz. ; tu m.in. przedruk Z. Nowakowskiego; il.); Teatr 1953 nr 20 (il.), 1963 nr 1 (il.), 1982 nr 4 (il.) ; Wiadomości (Londyn) 1948 nr 36 (il.); Wiad. Lit. 1933 nr 17 (il.), 1938 nr 15 (il.); Wiedza i Życie 1933 z. 7 (il.); Życie Lit. 1977 nr 10, 1982 nr 42; Wydawnictwa T. Polskiego: Arnold Szyfman 1908–1948, Warszawa 1948 (il.), Pamiętnik Teatru Polskiego Rok I, Warszawa 1914 (il.), W siedemdziesięciolecie otwarcia teatru, Warszawa 1983 (il.); Arch. A. Szyfmana i T. Polskiego (tu m.in. cyt. z recenzji wewnętrznej E. Csató), IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP.

Ikonografia

T. Rychter: Portret, olej, 1906 – MTWarszawa; S.J. Kozłowski: Portret, akw., rys., 1915 – MTWarszawa; Z. Czermański: Portret, gwasz, 1927 – MNWarszawa; S. Norblin: Portret, olej, 1930, repr. Sztuki Piękne 1931 nr 2; S. Szmidt, portret, olej, 1992 – T. Polski Warszawa; Cz. Makowski: Portret, brąz, płaskorzeźba, medal, 1920 (dwa egzemplarze) – MTWarszawa, NN: Portret, medal w złocie (Jubileusz Teatru Polskiego w Warszawie), repr. Tyg. Ilustr. 1923 nr 13; A. Roman: Portret, marmur, 1965 – Teatr Polski Warszawa; Liczne karykatury, repr. Pam. Teatr. 1982; Fot. – Arch. Dok. Mech., MTWarszawa.

Filmografia

Fragm. kronik i materiałów film. z 1945–65, Arch. WFD; Materiały – Archiwum TV Warszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980 t.II, PWN Warszawa 1994
Zachowano konwencję bibliograficzną i skróty używane w źródłowej publikacji.


Uzupełnienia bibliograficzne

  • „Pamiętnik Teatralny” (zeszyt monograficzny: Arnold Szyfman 1882-1967), 1982, z. 1-4.
  • Krasiński Edward, Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913-1939, Warszawa 1991
  • Gordon-Smith Maria, W labiryncie teatru Arnolda Szyfmana: wspomnienia żony, Warszawa 1991
  • Krasiński Edward, Arnold Szyfman: portret dyrektora w labiryncie teatru, Warszawa 2013

 Mówiona encyklopedia teatru polskiego

 

Serial dokumentalny 250 lat teatru publicznego w Polsce 

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji