Osoby

Trwa wczytywanie

Marcel Kochańczyk

MARCEL KOCHAŃCZYK (19 czerwca 1947 Gdynia – zm. 15 lipca 2002 Sopot).

Reżyser teatralny i telewizyjny, scenograf

Był najstarszym z dwojga dzieci żołnierza polskiego Michała Kochańczyka i Ilse Ruth z domu Ehrlich. W roku 1965 ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sopocie, po czym wstąpił na Wydział Projektowania Przestrzennego Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, którą ukończył w roku 1973. Początkowo zamierzał zostać scenografem. W tym celu już w czasie studiów podjął współpracę z Teatrem Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu jako szef reklamy i projektant oprawy graficznej programów teatralnych. Tam też w roku 1973 wykonał swój pierwszy projekt scenograficzny do sztuki Brunona Jasieńskiego Słowo o Jakubie Szeli (pod pseudonimem Marcel Korcz). W tym samym czasie w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach opracował projekt dekoracji do dramatu Jarosława Marka Rymkiewicza Król Mięsopust (tym razem jako Marek Korcz). Równocześnie w latach 1973–76 asystował w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, między innymi przy Sprawie Dantona Stanisławy Przybyszewskiej (1975). Zdecydował się także wstąpić na nowo otwarty Wydział Reżyserii PWST w Krakowie. Był studentem Jerzego Krasowskiego i Konrada Swinarskiego. Zadebiutował jako reżyser dramatem Eurypidesa Ijon, zrealizowanym także w jego scenografii w Teatrze im. Słowackiego (Teatr Miniatura, prem. 13 czerwca 1976). Natomiast dyplomową pracą reżyserską była Noc Trybad Peera Olofa Enquista, spektakl przygotowany na scenie Teatru Kameralnego w Sopocie (prem. 16 grudnia 1976).

Od 1976 do 1984 roku był etatowym reżyserem, inscenizatorem i scenografem Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Na Wybrzeżu reżyserował także (i tworzył scenografię) w Operze i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku oraz współpracował z artystami z Sopockiego Forum Integracji Nauki, Kultury i Sztuki „Sfinks”, współtworząc parady w trakcie Jarmarków Dominikańskich oraz podczas obchodów tysiąclecia pierwszej wzmianki o Gdańsku (1997).

Z kolei w warszawskim Teatrze Powszechnym wystawił Świętoszka Molière’a (1980), za reżyserię którego w maju 1980 r. otrzymał nagrodę I stopnia na XX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych, a w Teatrze Współczesnym przygotował we własnej scenografii Człowieka-Słonia Bernarda Pomerance’a (1983). Współpracował także z Teatrem Nowym w Poznaniu, gdzie reżyserował Matkę Witkiewicza (1985), z Teatrem im. Kochanowskiego w Opolu – jako reżyser i scenograf Wojny chłopskiej Jonasza Kofty (1979) i Wieczoru Trzech Króli Williama Shakespeare’a (1980). Po latach komedię tę zrealizował raz jeszcze w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie (1997). Do grona jego głośnych widowisk muzycznych zalicza się zrealizowane w lubelskim Teatrze Muzycznym My Fair Lady Fredericka Loewe (1997) i Operę za trzy grosze Bertolta Brechta (1998). Ważne miejsce w jego dorobku zajmują również: Ślub Witolda Gombrowicza (1998), Kordian Juliusza Słowackiego (1999) oraz Pieszo Mrożka (2000) – wystawione w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie.

Równolegle reżyserował w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, gdzie zrealizował Samobójcę Nikołaja Erdmana (1988). Następnie w warszawskim Teatrze Wielkim na Scenie Małej w Sali im. Emila Młynarskiego wystawił operę dla dzieci Gian Carlo Menottiego Amahl i nocni goście (1990). W roku następnym zrealizował w Teatrze Współczesnym im. Edmunda Wiercińskiego we Wrocławiu Peepshow George’a Taboriego (1991). Kilka lat później na scenie Opery i Operetki w Szczecinie wystawił Orfeusza w piekle Jacques'a Offenbacha (1995) – otrzymał za ten spektakl Bursztynowy Pierścień, nagrodę przyznaną w plebiscycie „Kuriera Szczecińskiego” i Towarzystwa Przyjaciół Szczecina najlepszemu przedstawieniu sezonu 1994/1995. Była to druga wersja tego widowiska, po wcześniejszej realizacji na scenie gliwickiej. Po raz trzeci Orfeusza przygotował Kochańczyk w Teatrze Muzycznym w Łodzi (2000). Z kolei w Teatrze Muzycznym w Gdyni wystawił we własnej scenografii The Fantasticks Toma Jonesa i Harveya Schmidta (1996). Głośnym jego widowiskiem reżyserowanym w tym czasie była Królowa i Szekspir Esther Vilar z Niną Andrycz w roli Królowej w Teatrze na Woli w Warszawie (2001).

Obok pracy z zespołami krajowymi Kochańczyk współpracował z kilkoma scenami niemieckimi. Reżyserował w Stadttheater Gießen, a także Wuppertalu i Wiesbaden. W Londynie, w teatrze Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego, reżyserował w ramach wieczoru Krzysztofa Zanussiego dwie jednoaktówki: Edwarda Żebrowskiego Miłosierdzie płatne z góryNiedostępną.

W roku 1984 Kochańczyk podjął na zaproszenie Dariusza Miłkowskiego etatową współpracę reżyserską z Teatrem Rozrywki w Chorzowie. Na wstępie wystawił Huśtawkę Cy Colemana (1985), a następnie Betlejem polskie Rydla we własnej scenografii (1987) i Krainę 105 tajemnicy wg Żakiewicza (1988), nagrodzoną na XX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych, oraz Operę za trzy grosze Brechta (1990). Z czasem w Chorzowie zrealizował największe przeboje tej sceny. Ich listę otwierał Cabaret Johna Kandera Freda Ebba i Joe Masteroffa (1992), uznany na Śląsku za wydarzenie sezonu i przez krytykę zaliczony do najciekawszych wydarzeń w historii musicalu w Polsce (spektakl nagrodzony przez miesięcznik „Teatr” jako najlepsze przedstawienie roku, śląska Złota Maska za reżyserię). Cztery kolejne najgłośniejsze musicale chorzowskie Kochańczyka to: Skrzypek na dachu Jerry’ego Bocka (1993; nagrodzony „Złotą Maską”), Evita Andrew Lloyda Webbera (1994), The Rocky Horror Show Richarda O’Briena (1999) i wreszcie Jesus Christ Superstar Webbera (2000). W międzyczasie na Scenie Antrakt w chorzowskiego teatru zrealizował monodram Dziś wieczorem Lola Blau Georga Kreislera w wykonaniu Joanny Budniok (1993). Ten stosunkowo skromny spektakl prezentowany był m.in. na scenach Szczecina, Kalisza, Radomia, Rzeszowa, Warszawy, Torunia, a także Moskwy, Pragi, Karlsruhe i Chicago. Do grona małoobsadowych widowisk chorzowskich Kochańczyka należał jeszcze Nunsense Dana Goggina (1995), zrealizowany z gronem pięciu najzdolniejszych śpiewających aktorek zespołu.

Dzięki trosce Kochańczyka o poziom sztuki aktorskiej wielu artystów odniosło w jego przedstawieniach niekłamane sukcesy. Za jego sprawą na scenę powrócił w znakomitej kondycji Stanisław Ptak, jako Herr Schultz w Cabarecie i niezapomniany Tewje w Skrzypku na dachu oraz De Cervantes i Don Kichote w Człowieku z La Manchy. Sukcesy odnosiły Elżbieta Okupska, Marta Kotowska, Maria Mayer, Jacenty Jędrusik i Joanna Budniok, a także Krzysztof Respondek, Izabela Malik i Janusz Radek. Właściwa Kochańczykowi umiejętność wyzwalania predyspozycji i możliwości artystycznych aktorów, pozwalała mu w wypadku starszych wykonawców z pełnym zaufaniem korzystać z ich intuicji i artystycznych umiejętności.

On sam jako reżyser, zdaniem krytyki, nie miał określonych preferencji gatunkowych, próbował wszystkich niemal konwencji. Zdawał się wyznawcą teatru popularnego i gwiazdorskiego. Z upodobaniem realizował wieloobsadowe musicale, zawierające aktualne przesłanie ideowe i posiadające bogatą fakturę muzyczną. Ich zróżnicowany charakter wyrastał z jego liberalnych przekonań. Mówiąc o teatrze popularnym, miał na myśli przede wszystkim musicale, które uważał za „przyszłość teatru”. Doceniał ich niezwykłą atrakcyjność. Równocześnie uważał, że teatr gwiazdorski leży w naturze teatru i naturze człowieka. Niemniej w swych najciekawszych pracach zachowywał pewien dystans do musicalowej formy, odwołując się najchętniej do zabawy, żartu, pastiszu, ewentualnie do nieznacznie zarysowanych zniekształceń groteskowych. Ponadto w musicalach zachwycała go mieszanka muzyki rockandrollowej i obyczajowej prowokacji. Nie znosił udziwnień i pretensjonalnych rozwiązań. Jego widowiska łączące konwencje science fiction i horroru oraz kpinę z purytańskiej mentalności, były kolorowymi fajerwerkami absurdalnych sytuacji, niosąc prawdą o współczesnych fobiach i kompleksach. Był w teatrze mistrzem tego gatunku. W dowód uznania w 1996 otrzymał statuetkę „Chłopca z łabędziem” – Nagrodę Prezydenta Miasta Chorzowa w dziedzinie kultury.

Współpracował też z Teatrem Telewizji, gdzie latach 1979–1985 reżyserował w własnej scenografii Upiory Ibsena (1979), Szewców Witkiewicza (1985) oraz Anioł na dworcu Jarosława Abramowa-Newerlego (1985), a we współpracy z innymi scenografami zrealizował jako reżyser Zieloną Kakadu Arthura Schnitzlera (1981), Kucharki Nory Szczepańskiej (1981), Gdy płoną lasy Jerzego Zawieyskiego (1983), Candidę George’a Bernarda Shawa (1984). Był członkiem Związku Artystów Scen Polskich.

Rodziny nie założył. Zmarł w pełni sił twórczych po długiej i ciężkiej chorobie w wieku 55 lat, w trakcie reżyserowanej Gali Piosenki Aktorskiej w Teatrze Kameralnym w Sopocie. Spoczywa na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Malczewskiego w Sopocie.

Bibliografia

  • Almanach sceny polskiej 2001/02, pod red. Anny Chojnackiej, t. XLIII, Warszawa 2007, s. 232–233;
  • Karwat Krzysztof, Marcel Kochańczyk. 17 lat z Teatrem Rozrywki, Chorzów 2010;
  • Karwat Krzysztof, Stąd do Broadwayu. Historia Teatru Rozrywki, Chorzów 2011;
  • Kochańczyk Marcel, Musical to wyzwanie, rozm. Anna Ładuniuk, „Trybuna Śląska” z 2 grudnia 1994 (nr 280), [wersja cyfrowa];
  • Krakowska Szkoła Teatralna. 50 lat PWST im. L. Solskiego w Krakowie, pod red. Jacka Popiela. Warszawa 1996, s.149.
  • Król Jolanta, Gwiazdy noszą tenisówki: 35 portretów z Teatrem Rozrywki w tle, [w:] „Zeszyty Chorzowskie”, t. VI, Chorzów 2001, s. 46–51.
  • Linert Andrzej, Teatr Rozrywki w Chorzowie – zarys działalności 1984–2000, [w:] „Zeszyty Chorzowskie”, t. IV, Chorzów 2000, s. 202–232;
  • Linert Andrzej, Marcel Kochańczyk – reżyser i scenograf (1947–2000), [w]: „Zeszyt Chorzowskie”, t. VII, Chorzów 2003, s. 511–517;
  • Wach-Malicka Henryka, „Jesus Christ Superstar” schodzi z afisza. Widziało go 170 tysięcy widzów Teatru Rozrywki, „Polska Dziennik Zachodni” z 22 lutego 2019 (nr 45) [wersja cyfrowa].

Andrzej Linert (2023)

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji