Ignacy Kaliciński
KALICIŃSKI Ignacy (14 XII 1828 Ceber pow. Opatów- 8 X 1882 Lublin), aktor, reżyser, dyr. teatru. Data zgonu 1896, podana przez E. Webersfelda, jest błędna. Był mężem -> Teofili K. W 1839-45 uczył się w gimn. św. Anny w Krakowie, a potem wstąpił na wydział filoz. Uniw. Jagiellońskiego. Debiutował prawdopodobnie w 1845 w zespole T.A. Chełchowskiego w Lublinie. W 1848 występował z tym zespołem w Kaliszu, a w 1849-54 w t. krak. (uczestnicząc także w wyjazdach zespołu, m.in. w 1850 i 1852 do Poznania i Dębna). Od ok. 1850 był także reżyserem t. krak. i w 1850-51 pomagał choremu Chełchowskiemu w kierowaniu teatrem. W 1854-57 występował z zespołem Chełchowskiego we Lwowie (w 1854 także w Stanisławowie); ponadto latem 1854 grał w zespole T. Borkowskiego w Czerniowcach. W 1857 debiutował w T. Rozmaitości w Warszawie: 21 IV w roli Robina ("Pamiętniki szatana"), 11 V w roli Leona ("Dożywocie"), ale nie został zaangażowany. Wrócił na krótko do Lwowa i jeszcze w maju 1857 przeniósł się do zespołu A. Gubarzewskiego, u którego występował w Tarnowie i Nowym Sączu (do 8 II 1858). Od 11 II 1858 do kwietnia 1866 występował i reżyserował ponownie w t. lwow., uczestnicząc także w wyjazdach zespołu (m.in. do Lublina). 17 IV 1866 występował gościnnie w Krakowie grając Garricka ("Doktor Robin") i Wacława ("Piąty akt"). W lecie tegoż roku prawdopodobnie był dyr. zespołu w Nowym Sączu. W 1867-71 występował (i reżyserował) w zespołach: M. Stengla w Stanisławowie (marzec-maj 1867), L. Ortyńskiego w Kaliszu (od lipca 1867), Sieradzu, Radomiu i Kielcach (1868), A. Carmantranda w Kielcach (do stycznia 1869), A. Trapszy w Kaliszu (początek 1869), A. Carmantranda w Piotrkowie i Włocławku (od 20 II do końca 1869), L. Nowakowskiego (z początku także i M. Stengla) w Poznaniu (od początku 1870 i sez. 1870/71) i Kaliszu (1871), M. Stengla w Gnieźnie, Bydgoszczy i Toruniu (jesień 1871). W końcu 1871 zorganizował własny zespół i występował z nim na terenie Pomorza i Wielkopolski: w 1872 w Śremie (styczeń-marzec), Środzie (kwiecień), Gostyniu, Poznaniu (sierpień), Pleszewie, Ostrowie, Gnieźnie, w 1873 w Toruniu (od początku maja), Wrześni, Lubawie, Nowym Mieście, Brodnicy, Borku, Gostyniu (lipiec), Wąbrzeźnie, Trzemesznie (sierpień), Poznaniu (sierpień-wrzesień), Buku (wrzesień), Gnieźnie, Pleszewie (październik-grudzień), Ostrowie. Starał się także w tym czasie bez powodzenia o pozwolenie na występy w okręgu bydgoskim. W 1874 przez pewien czas należał do zespołu J. Teksla w Płocku i warsz. t. ogr. Eldorado. Od 23 VII do poł. września 1874 z własnym zespołem występował w Poznaniu, następnie w Buku (wrzesień), a od 17 XII do 1 I 1875 w Kórniku. Wkrótce zespół rozwiązał. W lecie 1875 grał w warsz. t. ogr. Eldorado. W sierpniu 1875 znowu zorganizował własny zespół i występował z nim w Krotoszynie. Od sez. 1875/76 do 1880 (z przerwami) występował i reżyserował w zespole J. Teksla, m.in. w 1877 w Kielcach, w 1878 i 1879 w Piotrkowie a także co roku w warsz. t. ogródkowych; w lecie 1878 grał też w t. ogr. Eldorado (dyr. W. Terenkoczy). W sez. 1880/81 występował w Lublinie w zespole B. Kremskiego i H. Wójcickiego. Możliwe, że w 1881 zorganizował własny zespół i był z nim w Kielcach, wkrótce jednak powrócił do zespołu J. Teksla do Lublina; występował nadal pod jego dyr. m.in. w Częstochowie (1881). W 1882 po wyjeździe J. Teksla do Petersburga pozostał w Lublinie i grał w zespole A. Myszkowskiego i J. Nowakowskiego. Zmarł nagle na atak serca w teatrze, przed przedstawieniem, już ubrany w kostium do roli Szarzalskiego ("Jedenkroć").
K. Estreicher przyznawał mu "zdolności do komiki" i pisał, że najbardziej podobał się w rolach "wesołych młodzieńców z temperamentem", "trzpiotów, wesołych, rubasznych i młodych mężów", a także w niektórych rolach charakterystycznych "chłopów, rzemieślników, wyrobników"; "znać w nim dużo wrodzonych żywiołów na aktora, ale mało nauki, mało wypracowania"; "nieco za wysokiego wzrostu i barków szerokich, nie miał eleganckiego łamania się w ruchach. Grą zwykle powtarzał się, nieznośny miał zwyczaj przeginania się, naprzód brzuch wystawiając - obejście miał burszowskie - twarz często i zazwyczaj gapiowatą". Mimo to był w swoim czasie aktorem popularnym (wspominany w "Komediantce" W. Reymonta), obsadzanym w rolach pierwszoplanowych i uważanym za utalentowanego, choć zmanierowanego. Najlepsze role: Artur ("Lwy i lwice"), Don Cezar ("Ruy Blas"), Iliński ("Francuz"), Jan ("Trzy epoki życia"), Młynarz ("Zaręczyny diabła"), Chlestakow ("Rewizor"), Bardos ("Krakowiacy i Górale"), Matus ("Emigracja chłopska"), Major ("Złe ziarno"), Burydan ("Wieża piekielna"). Grał także Cześnika ("Zemsta"), Wojewodę ("Mazepa").
Bibl.: Estreicher: Teatra; Got: Teatr Koźmiana; Grot: Dzieje sceny w Poznaniu; Koryzna I s. 40,113, 172; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; PSB XI (K. Olszewski; tu bibl.); Raszewski: Z tradycji teatr.; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 90; Wspomnienia aktorów; Afisz teatr. 1874 nr 163; Gaz. warsz. 1872 nr 181; Kur. codz. 1869 nr 43, 1870 nr 19; Kur. pozn. 1873 nr 84, 146, 154, 174, 185-199, 201, 206, 238, 252, 277, 1874 nr 164, 166, 173-185, 191-201, 217, 1882 nr 234; Mestwin 1926 nr 11, 14, 15, 17, 20 (S. Dąbrowski); Pam. Bibl. Kórnickiej 1959 z. 7 (J. Kozeński s. 405-408); Pam. teatr. 1957 z. 2 (A. Bilwin s. 286 (UJ, 287-289), 1961 z. 1 (S. Dąbrowski s. 128-129), 1962 z. 1 (S. Dąbrowski s. 6 [il.], 7, 18, 19); Scena i Sztuka 1908 nr 51 (E. Webersfeld); Świat 1892 nr 10 (K. Estreicher s. 8, 9); Akt zgonu, katedra Lublin (wg informacji S. Dąbrowskiego); Chomiński; Krogulski.
Ikon.: Fot. pryw. - IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
