Autorzy

Trwa wczytywanie

Ludwik Bernacki

BERNACKI Ludwik, ur. 12.06.1882, Jaworów (pod Lwowem) – zm. 19.09.1939, Lwów.

Historyk literatury i teatru, edytor, bibliograf. Autor fundamentalnego dla badaczy epoki Oświecenia opracowania Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta.

Studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego (w latach 1900-1904) łączył z pracą w Krajowym Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich. W roku 1905 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy Motyw „z chłopa król” w literaturze polskiej. Od 1906 pracował w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich, początkowo jako skryptor literacki, następnie jako wicekustosz (od 1907). Równocześnie kontynuował prace badawcze. Zajmował się głównie literaturą i teatrem Oświecenia, wiele uwagi poświęcał też pisanym i drukowanym zabytkom literatury staropolskiej. Zainteresowania te wymagały podróży naukowych, dlatego Ludwik Bernacki odwiedzał europejskie biblioteki i archiwa m.in. we Włoszech, w Rosji, Holandii, Rumunii. W latach 1908-1911 pełnił funkcję redaktora odpowiedzialnego w „Pamiętniku Literackim”, a wspólnie z Mieczysławem Rulikowskim redagował czasopismo „Książka” wraz z dodatkiem „Miesięcznik Bibliograficzny”. Wraz z wybuchem I wojny światowej znalazł się w Wiedniu, gdzie skutecznie zabiegał o zaplecze socjalne dla pracowników Ossolineum oraz gromadził różne druki wojenne związane ze sprawą polską (czasopisma, ulotki, afisze, odezwy). Do Lwowa powrócił z końcem 1915 i kontynuował pracę w bibliotece. Jako kustosz (od 1916) zajmował się zabezpieczaniem zbiorów prywatnych (co uratowało m.in. archiwa Ponińskich, Potockich Jabłonowskich). W roku 1918, decyzją kuratora Andrzeja Lubomirskiego, został dyrektorem naukowym Zakładu. Rok później – dyrektorem całej placówki. Do 1923 kierował także Wydawnictwem Zakładu, a od 1928 był członkiem Komitetu Zarządzającego Wydawnictwa. Opublikowana w 1918 rozprawa Pierwsza książka polska. Studium bibliograficzne z 86 podobiznami stała się podstawą habilitacji, którą Ludwik Bernacki uzyskał w 1919 na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1918-1920 był redaktorem prestiżowego pisma „Exlibris” poświęconego bibliofilstwu. Jako ekspert uczestniczył w 1922 w akcji Komisji Rewindykacyjnej, którą – na mocy postanowień traktatu ryskiego – przeprowadziła w Moskwie Mieszana Komisja Specjalna do spraw zwrotu księgozbiorów polskich (rzecz dotyczyła Biblioteki Załuskich). W jubileuszowym dla biblioteki 1928 roku zredagował dwa tomy „Rocznika Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” i stanął na czele komitetu organizującego w Lwowie I Zjazd Bibliotekarzy i III Zjazd Bibliofilów Polskich. Zdołał też odwiedzić Szaroszpatak (Węgry) w związku z pracami nad edycją „Biblii królowej Zofii”. W rok później (1929) uczestniczył w pierwszym światowym kongresie bibliotekarsko-bibliograficznym. Prowadził procedurę zakupu dla Biblioteki Narodowej Psałterza floriańskiego i trzykrotnie – w latach 1930-1931 – wyjeżdżał do austriackiego Linzu, by orędować w tej sprawie w klasztorze św. Floriana. W 1933 ponownie został redaktorem „Pamiętnika Literackiego” (do 1937), a w czerwcu 1935 zorganizował w Lwowie Zjazd Naukowy im. Ignacego Krasickiego, któremu począwszy od 1921 poświęcił wiele lat poszukiwań i badań materiałów źródłowych dotyczących życia i twórczości biskupa. Po wybuchu II wojny światowej, tuż przed nagłą śmiercią, solidarnie ze swoimi pracownikami, brał udział w zabezpieczaniu najbardziej wartościowych zbiorów Ossolineum.

Publikacje i prace edytorskie Ludwika Bernackiego ukształtowały zainteresowania tekstologiczne i pasje bibliofilskie badacza. Łączył je również w dorobku ważnym dla teatrologii. Blisko tysiącstronicowe opracowanie Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta zajmuje tu miejsce szczególne. Ludwik Bernacki przeprowadził żmudne dociekania (biograficzne, bibliograficzne, filologiczno-edytorskie), odnalazł i poddał wnikliwej analizie liczne, nieznane dokumenty–ślady działalności teatru epoki Oświecenia i zbudował jedyne w swoim rodzaju źródło materiałów do poznania kultury teatralnej i literackiej tego okresu. Badania teatru są w nim ściśle powiązane ze stanem i rozwojem piśmiennictwa dramatycznego, o czym autor zawiadamia we Wstępie (s. XIV): „Ustalenie repertuaru utworów scenicznych, z którymi zetknęło się społeczeństwo polskie za czasów Stanisława Augusta, jest głównym celem niniejszej publikacji. (...) Zestawienie [zapisek o repertuarze] było niemal wyłącznym zadaniem podjętej publikacji.” Pierwszy tom ma podtytuł Źródła i materiały i obejmuje grupę dokumentów ułożonych w porządku chronologicznym. Są to opracowania rękopisów i przedruki, wiele z nich o wyjątkowym znaczeniu, jak choćby afisze Teatru Narodowego z lat 1778-1793 (łącznie 1371 sztuk!) czy drobiazgowo opracowany rozdział Kalendarz teatrowy dla powszechnej narodu polskiego przysługi, dany na rok przestępny 1780. Z kolei w tomie drugim, Notatki i studia, można zapoznać się z wynikami badań dawniejszych, które autor wzbogacił o nowe dane i własne ustalenia. Oddzielnie zrekonstruowany został Repertuar utworów scenicznych 1765-1794, a początkom teatru w stolicy za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego poświęcił Ludwik Bernacki rozprawę U kolebki warszawskiej sceny publicznej. Dwutomową pracę zamykają sprostowania, dopełnienia, indeks osobowy i podobizny osób prawdziwie ważnych dla teatru tego okresu. Warto dodać, że szczególne znaczenie dla dalszych badań miało ustalenie repertuaru sceny warszawskiej. Pozwoliło to z jednej strony zorientować się w poziomie literackim ówczesnego teatru, ale przede wszystkim stanowiło poważną, naukową podstawę dla ewentualnych dalszych poszukiwań o pokrewnym profilu. Przekonanie, że badania historyczne powinny zawsze opierać się na wydobywaniu solidnych i bezsprzecznych świadectw źródłowych, które docelowo pozwolą odtworzyć kolejne etapy procesów rozwojowych polskiego teatru, dzięki konsekwentnej pracy Ludwika Bernackiego na wiele lat uległo silnej petryfikacji.

Bibliografia

Teatralia

  • Z dziejów Hamleta w Polsce. Przekład „Hamleta” J.N. Kamińskiego, „Biblioteka Warszawska” 1904, t. 1;
  • Źródła niektórych komedii Franciszka Zabłockiego, „Pamiętnik Literacki” 1907, z. 1, 2, 3;
  • Notatki do dziejów teatru w dawnej Polsce, „Pamiętnik Literacki” 1910, z. 2;
  • Jan Nepomucen Kamiński. 1775-1855. Materiały do bibliografii Kamińskiego i dziejów teatru polskiego we Lwowie, [w:] Stulecie „Gazety Lwowskiej”. 1811-1911, t. 1., Cz. 2., Życiorysy, Lwów 1911;
  • Shakespeare w Polsce do końca XVIII wieku, [w:] W. Shakespeare, Dzieła, t. 12, Warszawa 1913;
  • Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. 1: Źródła i materiały. T. 2: Notatki i studia, Lwów 1925 (przedruk typograficzny Warszawa 1979).

Ponadto

  • Pierwsza książka polska. Studium bibliograficzne z 86 podobiznami, Lwów 1918 (przedruk typograficzny Warszawa 1979).

Ważniejsze prace edytorskie

  • Z chłopa król. Komedia dworska, Kraków 1904;
  • Jan Kasprowicz, Dzieła poetyckie, t. 1-6, Lwów 1912;
  • Franciszek Zabłocki, Sarmatyzm, Kraków 1928 (wyd. 2 przejrzał, przygotował do druku, wstępem i objaśnieniami uzupełnił T. Mikulski, Wrocław 1951);
  • Biblia szaroszpatacka. Podobizna kodeksu biblioteki ref[ormowanego] Gimnazjum w Szaroszpataku, Kraków 1930;
  • Henryk Sienkiewicz, Pisma, t. 1, 4-6, Lwów 1937 oraz t. 2-3. Lwów 1939;
  • Psałterz Floriański łacińsko-polsko-niemiecki. Rękopis Biblioteki Narodowej w Warszawie, Lwów 1939.

Milan Lesiak

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji