Osoby

Trwa wczytywanie

Karol Doroszyński

DOROSZYŃSKI KAROL (1842-1882) - aktor, reżyser, dyrektor teatru. Ur. 12 lub 17 I 1842 we Lwowie. Tu uczęszczał do szkoły. W 1860 wstąpił jako adept do miejscowego teatru. Grał w nim do 1869. Z lwowskim zespołem wyjeżdżał do Tarnowa, Lublina i innych okolicznych miast. W 1869 wraz z żoną Marią (aktorka) wstąpił do towarzystwa dramatycznego A. Trapszy w Kaliszu. Odtąd miasto to odwiedzał z różnymi zespołami wielokrotnie. W kwietniu z towarzystwem Trapszy wystąpił w Pleszewie. Od lata 1870 kierował własnym zespołem w Ciechocinku, a następnie grał w Poznaniu.
W kwietniu 1871 przyjechał do Kalisza z towarzystwem dramatycznym pod dyrekcją L. Nowakowskiego. W Teatrze Zimowym N. Golińskiego wystąpił (4 VII) w roli astrologa w Marii Stuart Słowackiego, o której w rubryce Przegląd teatralny pisano: "Widocznie w Szkocji astrologom dobrze się działo, bo pulchna postać (wraz z kostiumem) p. Doroszyńskiego wytworzona (nie jego to zresztą wina, bo i nie jego rola) była więcej podobna do kantora przy protestanckim kościele, aniżeli do astrologa" ("Kaliszanin" 54/1871). W sztuce Ch. Varina i L. Boyera Tajemnice młodych mężatek, wystawionej 7 XI 1871, zagrał razem z żoną. Był to zarazem benefis aktorskiej pary. W styczniu 1872 zorganizował w Kaliszu własny zespół; z którym występował do 25 II. W marcu tego samego roku grał z nim w Pleszewie. W 1872-74 powrócił do Lwowa, gdzie został dyrektorem teatru i jednocześnie udzielał się jako aktor. Na lwowskiej scenie jego grę zaliczano do tzw. niższej komiki. Po krótkim okresie prowadzenia teatru w Łodzi przybył do Poznania. Uchwałą Rady Nadzorczej Teatralnej Spółki Akcyjnej (4 V 1875) razem z W. Terenkoczym objął na trzy sezony kierownictwo nowo otwartego Teatru Polskiego w Poznaniu. Na uroczystości otwarcia teatru 25 IX 1875 wystąpił w roli Papkina w Zemście Fredry.
W maju 1876 w ramach trasy objazdowej zespołu poznańskiego wystąpił w Kaliszu (10-26). Potem udał się do Warszawy. Tam przez kolejne lata, w sezonie od maja do września, występował w teatrzykach ogródkowych: Tivoli (1876), Bellevue (1877), Alhambra (1878), Eldorado (1879, 1880, 1881). W kwietniu 1877 po ustąpieniu Terenkoczego objął dyrekcję teatru poznańskiego i funkcję tę pełnił do 1881.
W maju 1878 wyjechał z własnym towarzystwem dramatycznym do Piotrkowa (12-30) i Łodzi. W grudniu (8-22) po raz kolejny gościł w Kaliszu, wystawiając m.in. Halkę S. Moniuszki, Pana Damazego J. Blizińskiego i Drzemkę pana Prospera A. Fredry. W 1879 odwiedził Kalisz po raz ostatni, m.in. z przedstawieniami Krewniaki M. Bałuckiego, Małomieszczanie V. Sardou i operami Jawnuta S. Moniuszki, Traviata G. Verdiego (11-31 X 1879) oraz operetkami (1-11 XI) Zemsta nietoperza J. Straussa, Dziesięć cór na wydaniu F. Suppé, Córka pani Angot Ch. Lecocqa. Dochód w wysokości 259 rubli i 88 1/2 kop. przeznaczono na wpisy dla niezamożnych uczniów i na zakłady dobroczynne.
Podczas ostatniej wizyty w Warszawie (1881) poniósł spore straty materialne, na które złożyły się bardzo wysokie gaże, jakie zazwyczaj płacił aktorom, zmniejszenie zainteresowania publiczności wystawianym repertuarem oraz konkurencja w postaci zespołu J. Puchniewskiego. Kłopoty finansowe, które powiększyły się jeszcze po powrocie do Poznania spowodowały, że pod koniec 1881 (prawdopodobnie 30 XI lub 1 XII) zerwał kontrakt i zrzekł się prowadzenia teatru.
Uważany za jedną z najważniejszych postaci polskiego teatru wszech czasów. Nie osiągnął większych sukcesów jako aktor, choć grał wiele ról pierwszoplanowych, m.in. Wiktora w Panu Jowialskim, Papkina w Zemście i Jenialkiewicza w Wielkim człowieku do małych interesów A. Fredry, Lancelota w Kupcu weneckim W. Szekspira, Fromentela w Safandułach V. Sardou, Klapkiewicza w Przed ślubem K. Zalewskiego, Sganarela w Don Juanie Moliera, Damazego w Panu Damazym J. Blizińskiego, Fafułę w Podróży po Warszawie F. Schobera, Tarapatkiewicza w Krewniakach M. Bałuckiego. Zasłużył się natomiast dla teatru (przede wszystkim poznańskiego) jako rzutki i przedsiębiorczy dyrektor, szczególnie przywiązujący wagę do repertuaru. Chętnie wystawiał współczesne mu dramaty polskie (M. Bałucki, J. Bliziński), które poruszały kwestię życia społecznego, a nawet politycznego. W mniejszym stopniu interesował się klasyką, wystawiając mimo to LilIę Wenedę, Balladynę J. Słowackiego, Króla Lira W. Szekspira i Fausta J.W. Goethego. Za zgodą cenzury wystawił IV cz. Dziadów A. Mickiewicza (22 II 1879) oraz Horsztyńskiego Słowackiego (1878/79). Był prekursorem w przybliżaniu polskiej publiczności dramatu skandynawskiego, m.in. Bankructwa B. Björnsona (Warszawa 1877). Wystawiał opery i operetki, a także popularne komedie i utwory autorów francuskich. Jako jeden z pierwszych wystawił widowisko oparte na powieści J. Verne'a W 80 dni dookoła świata. Zapraszał też na występy do Poznania wybitnych aktorów, m.in. H. Modrzejewską (1880) i W. Rapackiego (1881). Około 1878 ambitny repertuar zaczął jednak zastępować niezbyt wysokich lotów wodewilami i sztukami bulwarowymi, które miały służyć przyciągnięciu publiczności.
Zm. 21 V 1882 w Poznaniu. Pochowany na Cmentarzu św. Marcina.
Żonaty z Marią z Szuwartów lub Szuwasów (ślub ok. 1867 lub 1868). Miał z nią dwóch synów.
Bibliografia: Dzieje teatru polskiego. Teatr polski w latach 1890-1918 (red. Sivert T.), Warszawa 1988; Kaszyński S., Teatralia kaliskie, Łódź 1972; PSB t. 5 (opr. hasła Grot Z.), Kraków 1939-46; Słownik biograficzny teatru polskiego, Warszawa 1973; Witkowski M., Teatr [w:] Dzieje Wielkopolski t. 2 (red. Jakóbczak W.), Poznań 1973;
Źródło: Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz
DOROSZYŃSKI Karol (12 lub 17 I 1842 Lwów - 21 V 1882 Poznań), aktor, dyr. teatru. Był mężem -> Marii D. Uczył się we Lwowie. W 1860 wstąpił jako adept do t. lwow., pozostał tam do 1869, wraz z zespo­łem lwow. wyjeżdżał w okresach letnich na występy do Tarnowa, Lublina i in. miast. Ok. 1867 poślubił aktorkę Marię z Szuwartów. W 1869 przeniósł się wraz z żoną do zespołu A. Trapszy do Kalisza. W lecie 1870 kierował zespołem w Ciechocinku, a następnie wystę­pował w t. poznańskim. W 1871 wyjechał z zespołem pozn. na występy do Kalisza. W styczniu 1872 w Ka­liszu zorganizował własny zespół; w marcu tego roku występował z nim w Pleszewie. W 1872-74 należał zno­wu do zespołu t. lwow.; zaliczano go tam do przed­stawicieli tzw. niższej komiki. Po krótkim okresie pro­wadzenia t. w Łodzi przybył do Poznania. Od 25 IX 1875 - razem z W. Terenkoczym - kierował t. w Poz­naniu. W kwietniu 1877 W. Terenkoczy ustąpił ze swego stanowiska. D. objął sam dyrekcję; funkcję tę pełnił do 1881.
Jako aktor nie osiągał sukcesów, chociaż grał duże role, m.in. Wiktora ("Pan Jowialski"), Lancelota ("Kupiec wenecki"), Fromentela ("Safanduły"), Klapkiewicza ("Przed ślubem"), Sganarela ("Don Juan" Moliera), Papkina ("Zem­sta"), Damazego ("Pan Damazy"), Fafułę ("Podróż po Warszawie"), Tarapatkiewicza ("Krewniacy"), Jenialkiewicza ("Wielki człowiek do małych interesów"). Najbar­dziej zasłużył się jako przedsiębiorczy i energiczny dyr. t. poznańskiego. W pierwszym okresie swego kierowni­ctwa dbał szczególnie o interesujący repertuar; wysta­wił m.in. "Lillę Wenedę", "Balladynę", "Króla Leara", "Fausta"; po 1878 przewagę w repertuarze uzyskały opera i ope­retka. Zapraszał na występy gościnne wybitnych akto­rów, m.in. H. Modrzejewską i W. Rapackiego, a na początku swojej dyrekcji zaangażował J. Rychtera na stanowisko kierownika artystycznego. Najlepszym okre­sem działalności D. w Poznaniu był sez. 1877/78. W czasie lata organizował wyjazdy zespołu pozn., m.in. do Piotrkowa (1878), Kalisza (1878), Łodzi, a przede wszystkim do warsz. t. ogr. Tivoli (1876), Belle Vue (1877), Alhambra (1878), Eldorado (1879, 1880, 1881). Częste przyjazdy t. pozn. do Warszawy zyskały mu opinię najlepszego zespołu ogródkowego. D. propago­wał w t. ogr. najnowszą pol. dramaturgię: wystawił tam po raz pierwszy wiele sztuk M. Bałuckiego i J. Blizińskiego; ogromnym powodzeniem cieszyły się - pisane na jego zamówienie - wodewile F. Schobera. Wg prasy warsz. zespół pozn. swoim repertuarem i poziomem gry przyciągnął do t. ogr. wybredniejszą publiczność. Dopiero w 1881 palmę pierwszeństwa w Warszawie odebrał mu zespół J. Puchniewskiego. D. poniósł wtedy straty materialne, które powiększyły się jeszcze po po­wrocie do Poznania. Kłopoty finansowe spowodowały, że 1 XII 1881 zerwał kontrakt na prowadzenie t. poz­nańskiego.
Bibl.: Filler: Melpomena (il.); Koryzna I s. 117, 133-147; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; PSB V (Z. Grot); 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 330-331; Wspomnienia aktorów (A. No­wakowski, R. Żelazowski); Kur. codz. 1870 nr 186; Kur. warsz. 1882 nr 113; Gaz. warsz. 1872 nr 24, 50.
Ikon.: NN: Portret,lit., Mucha 1876 nr 30; F. Tegazzo, A. Re­gulski: Portret, drzew. Tyg. ilustr. 1877 nr 94; Fot. - zb. S. Dąbrowskiego.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji