Osoby

Trwa wczytywanie

Aleksander Żabczyński

ŻABCZYŃSKI Aleksander (24 lipca 1900 Warszawa – 31 maja 1958 Warszawa),

aktor

Był synem Aleksandra Żabczyńskiego, generała polskiego, i Zofii z Ostrowskich, mężem aktorki Marii Żabczyńskiej. Uczył się w Warszawie w gimnazjum Chrzanowskiego, następnie w szkole Kulwiecia. W 1919 wstąpił do Szkoły Podchorążych w Poznaniu. Po ukończeniu szkoły był oficerem 1 pułku artylerii polowej, studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, uczęszczał do szkoły filmowej Niny Niovilli. Na uniwersytecie wstąpił do kółka dramatycznego, które prowadził Edmund Wierciński.

W 1922 przyjęto go do Instytutu Reduty, a wkrótce do zespołu. Debiutował 24 grudnia 1922 w rolach Archanioła Gabriela i Chleburada (Pastorałka), 11 października 1923 grał Karola (Nowy Don Kiszot). W 1923 ożenił się z aktorką Marią Zielenkiewicz. W sez. 1924/25 występował w Teatrze im. Bogusławskiego, w sez. 1925/26 w Teatrze Polskim, w sez. 1926/27 w Teatrze Narodowym. W sez. 1927/28 był aktorem Teatrów Miejskich we Lwowie. W 1929 uczestniczył w przedstawieniu Kuligu inscenizowanym przez Leona Schillera podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu. W sez. 1929/30 był aktorem Teatru Kameralnego i Teatru Popularnego w Łodzi. W 1930 występował gościnnie w Bydgoszczy. Od 1930 występował w warszawskich teatrzykach: Morskie Oko (1930–31, 1932–33), Wesołe Oko (1931–32), Kameleon (1932), Rex (1933), Wielka Operetka (1933–34), Wielka Rewia (1934–35, 1937), Hollywood (1935), Cyrulik Warszawski (1936). Dorywczo występował wówczas w Teatrze Narodowym (1934) i w Instytucie Reduty (1936). W 1937–39 był aktorem TKKT; występował w Teatrze Letnim.

Od 1926 często występował w filmach polskich; ogółem odegrał ok. dwudziestu pięciu ról. W związku z pracą aktora filmowego wyjeżdżał na zdjęcia za granicę: w 1930 do Francji, w 1937 do Jugosławii, Austrii i na Węgry.

W 1939 uczestniczył w kampanii wrześniowej; potem był oficerem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie: we Francji, Anglii, na Bliskim Wschodzie, we Włoszech (ranny pod Monte Cassino). Zdemobilizowany, w 1946 wrócił do kraju. W maju 1947 wystąpił gościnnie w warszawskim Teatrze Małym w roli Benedykta (Wiele hałasu o nic) i otrzymał za nią nagrodę na festiwalu szekspirowskim. W 1948–49 był aktorem Teatru Klasycznego, a od 1949 do końca życia Teatru Polskiego w Warszawie. Często uczestniczył w audycjach radiowych, a w ostatnim okresie życia także telewizyjnych.

Był postawnym szatynem o pięknej głowie, jasnych, wyrazistych oczach w ciemnej oprawie i wyjątkowo regularnych rysach twarzy. Powszechnie chwalono jego głos, muzykalność, wykwint i precyzję gestu. (Był uzdolniony plastycznie, rzeźbił w drewnie).

W okresie międzywojennym grał zwykle role komediowych amantów i zdobył w nich popularność, którą pomnażały jeszcze występy w rewii i filmie. Ważniejsze role teatralne z tego okresu: Józio Grojseszyk (Podróż po Warszawie), Żurosław (Skalmierzanki), Floryzel (Opowieść zimowa), Fortunio (Świecznik), Jean (Jean). Po II wojnie światowej znacznie rozszerzył swoje możliwości aktorskie. W tym okresie grał m.in. Darnleya (Maria Stuart J. Słowackiego), Bolingbroke’a (Szklanka wody), Benkendorfa (Ostatnie dni), Nieziełasowa (Pociąg pancerny), Stanisława Augusta (Król i aktor), Prokuratora (Juliusz i Ethel), Kalba (Intryga i miłość), Szafrankiewicza (Trzeci dzwonek).

Bibliografia

Jewsiewicki: Materiały; Lorentowicz: T. Polski; Simon: Spis przedstawień Reduty; Szczublewski: Artyści i urzędnicy; Ekran 1957 nr 18 (wywiad z Ż.), 1958 nr 23 (il.); Radio i Telewizja 1958 nr 24; SI. powsz. 1958 nr 133; Świat 1958 nr 24 (il.); Teatr 1958 nr 13 (K. Wilamowski, tu il.); Trybuna Ludu 1958 nr 155; Życie Warsz. 1958 nr 131; Akta SPATiF; Dokumenty osobiste w zb. M. Żabczyńskiej.

Ikonografia

A. Chamiec: Ż. jako Stanisław August (Król i aktor), miniatura - własność malarki; J. Żebrowski: Ż. jako Odys (Achilles i panny), karyk.,rys.,repr. Express wiecz. 1956 nr 232; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa, zb. Z. Koczanowicza Warszawa.

Filmografia

1930 - Janko muzykant; 1933 - Dzieje grzechu; 1934 - Córka generała Pankratowa; 1935 - Manewry miłosne; 1936 - Ada, to nie wypada, Będzie lepiej. Jadzia, Tajemnica panny Brinx; 1937 - Dyplomatyczna żona, Królowa przedmieścia, Pani minister tańczy; 1938 - Kobiety nad przepaścią, Zapomniana melodia; 1939 - Biały murzyn, Sportowiec mimo woli, Trzy serca, Złota maska, Żona i nie żona.

Nagrania

Rola (Intryga i miłość) - Teatr PR.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

61 zdjęć w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji