Marian Prażmowski
PRAŻMOWSKI Marian Aleksander Jan Nepomucen Damazy (8 XII 1851 Warszawa - 25 VIII 1915 Warszawa), aktor. Był synem Aleksandra P. i Zofii z Rutkowskich. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Uczył się w gimn., następnie osiadł na wsi. Ok. 1870 postanowił zostać śpiewakiem operowym. Śpiewu uczył się w Warszawie u G. Rożnieckiego i J. Quattriniego. Debiutował 15 XI 1873 w WTR w partii Walentego ("Faust"). Krytyka uznała wówczas, że ma za słaby głos, zwróciła jednak uwagę na jego urodę i talent aktorski. Za radą H. Modrzejewskiej i J. Chęcińskiego, a przy poparciu S. Muchanowa zdecydował się wobec tego na karierę aktorską. Gry aktorskiej uczył się u J.T.S. Jasińskiego. Debiutował, już w nowym charakterze 7 II 1874 w roli Bernarda ("Helena de la Seigliere"). Zaangażowany do zespołu dramatu WTR, pozostawał tu odtąd do końca swojej kariery.
"Był jak na mężczyznę wyjątkowo urodziwy. Nos rasowy, oczy niebieskie, głowa ładna, wysoki wzrost, zgrabny, dystyngowany blondyn" - pisał o nim P. Owerłło. W T. Rozmaitości zasłynął w komedii salonowej. Jego gra bywała dość jednostajna, a Wł. Bogusławski zarzucał mu nawet "zimną deklamacyjność", utrzymując, że dba jedynie "o przedstawienie się w jak najlepszym tonie". Mimo to zyskał sobie i utrzymał w ciągu czterdziestu lat wielkie wzięcie, szczególnie - jak pisano wówczas - w rolach "amantów, osłaniających uczucie tonami wielkiego świata" oraz "dystyngowanych rezonerów". A. Grzymała-Siedlecki przyznawał mu umiejętność prowadzenia dialogu, "z nieco amatorskim akcentowaniem, ale z nieporównaną swobodą światowca i kunsztem retoryki". Jeśli tylko nie wypadło mu "cierpieć, przeżywać dramatu, uderzać w ton powagi, o ile nie wychodził z komedii, umiał sobie dać radę z każdą sytuacją, z każdym wypadkiem niegroźnego konfliktu". Do ważniejszych jego ról należały takie jak: Janek ("Lena"), Parys ("Romeo i Julia"), Laertes ("Hamlet"), Orlando ("Jak wam się podoba"), Hr. de Guiche ("Cyrano de Bergerac"), Julian ("Miłość ubogiego młodzieńca"), Gaston ("Pojedynek u Ninon"), Hr. de Septmonts ("Cudzoziemka"), Hr. Juliusz ("Febris aurea"), Margrabia ("Dwa światy"), Alfred ("Stara romantyczka"), Karol I ("Muszkieterowie"), Kasztelan ("Starościc ukarany"), Książę ("Pan Geldhab"). W późniejszych latach zaczął grać postaci podstarzałych artystokratów z odcieniem komizmu, różne postaci charakterystyczne, m.in. Siegfrieda ("Koniec Sodomy", Barona des Aillettes ("Flipota"). 14 VII 1912 przeszedł na emeryturę. 17 XII 1899 i 15 III 1911 obchodził jubileusze pracy artystycznej. Wraz z S. Graybnerem napisał komedię "Rothornówna", był też autorem librett do opery "Gdańszczanie" i baletu "Święto ognia". 20 VIII 1889 ożenił się z Feliksa Paulina Dalecką.
Bibl.: Bogusławski: Siły i środki; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 91 (i1.): Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski (il.); Hahn: Shakespeare w Polsce; Kotarbiński: Ze świata ułudy s. 79; Owerłło; Rapacki: Sto lat; Solski: Wspomnienia (il.); EMTA 1885 nr 111 (il.), 1889 nr 308, 1893 nr 528 (il.), 1899 nr 47, 48 (U.); Kur. warsz. 1915 nr 235; Scena i Sztuka 1911 nr 8; Akt ślubu 1889/214 z parafii Św. Aleksandra, USC Warszawa-Śródmieście; Chomiński; Jasiński.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, MTWarszawa, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
