Julian Kratochwil
KRATOCHWIL Julian, pseud. Lityński (28 II 1869 Przemyślany lub 28 IV 1869 Lwów - 17 XII 1915 Warszawa), aktor, śpiewak, reżyser, dyr. teatru. Datę i miejsce ur. 28 IV 1869 Lwów podają pozn. księgi meldunkowe. Po ukończeniu szkoły w Buczaczu zdobył wykształcenie aktorskie w szkole E. Derynga i muz. u K. Mikulskiego we Lwowie. W 1887-94 występował na prowincji: w zespole E. Baczyńskiego (1887-89 pod pseud. Lityński), I. Popiela w Drohobyczu (1889), potem w Lublinie (1890), u J. Myszkowskiego w Tarnowie (1893/94), Cz. Janowskiego w Łodzi (wrzesień 1894). W końcu 1894 debiutował w t. lwow. w roli Podesty ("Gasparone") i został zaangażowany. Wkrótce wrócił jednak na prowincję i do 1898 występował w zespole W. Jaworskiego i W. Antoniewskiego w Stanisławowie (1894) oraz J. Myszkowskiego (1895-96) i prawdopodobnie z jego zespołem został zaangażowany do operetki lwow.; grał tam do 1899. W sez. letnim 1897 brał udział w występach operetki lwow. w t. krakowskim, a w 1898 w warsz. Cyrku. W 1900-02 występował na prowincji w zespołach: J. Myszkowskiego w Kaliszu (1900), H. Kamińskiej w Częstochowie (1901), F. Felińskiego w Częstochowie (1901/02). W lecie 1902 grał w warsz. t. ogr. Fantazja. Od jesieni 1902 do 1907 występował w t. lwów. W lipcu 1907 prowadził t. w Zakopanem. Na sez. 1907/08 został zaangażowany jako reżyser operetki do t. w Lublanie. Po powrocie od 18 X 1908 wspólnie z B. Bolesławskim kierował t. w Lublinie. W 1909 występował m.in. w Kijowie, w 1910 w warsz. t. Bagatela, jesienią 1910 prowadził T. Popularny w Warszawie, w 1911-14 był "komikiem operetkowym" w t. pozn., od 24 X 1914 do 20 IV 1915 prowadził z L. Morozowiczem T. Artystyczny w Warszawie. Po wkroczeniu wojsk niem. został aresztowany, oskarżony o szpiegostwo i stracony. Występował najczęściej w operetkach, m.in. w takich rolach jak: Gloppler ("Druciarz"), Ajax I ("Piękna Helena"), Mikado ("Mikado"), Strachajło ("Siedmiu Szwabów"). Uznanie krytyki zdobył zwłaszcza w roli Księcia Tagala ("Posłaniec nr 6666"). Śpiewał też epizodyczne partie operowe, np. Springera ("Sprzedana narzeczona"), i grał w dramacie, np. Wolfganga ("Krzyżacy").
Bibl.: Olszewski: Z kronik teatr, (il.); Pajączkowski: Teatr lwow.; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 388, 391, 395, 397; Kur. warsz. 1915 nr 58; Maciejewska: Teatr w Poznaniu; Mika; Straus: Repertuar 1914-15.
Ikon.: Fot. pryw. - Bibl. Naród. (Zakład Grafiki).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
