Autorzy

Trwa wczytywanie

Józef Ignacy Kraszewski

KRASZEWSKI Józef Ignacy
(ur. 28 lipca 1812, Warszawa, Polska
- zm. 19 marca 1887, Genewa, Szwajcaria)
Powieściopisarz. Kraszewski był najpłodniejszym polskim pisarzem. Na jego twórczość składa się ponad dwieście dwadzieścia powieści, około stu pięćdziesięciu nowel, opowiadań i obrazków, blisko dwadzieścia sztuk scenicznych, przeszło dwadzieścia tomów prac historycznych (w tym czterotomowa "Historia Wilna" i trzytomowa "Polska w czasie trzech rozbiorów 1772-1799"), kilka tomów relacji z podróży, ponad dziesięć tomów publicystyki społeczno-politycznej i literackiej (w tym pięć tomów "Rachunków" z lat 1866-9), sześć tomów poezji (w tym trzytomowy epos z dawnych dziejów Litwy zatytułowany "Anafielas"), a także ponad dwadzieścia książek będących przekładami z pięciu języków (angielskiego, francuskiego, niemieckiego, łaciny i włoskiego), kilka tysięcy felietonów, artykułów prasowych i recenzji (w ciągu swego życia pisał do więcej niż setki czasopism). Pisarz prowadził także bardzo rozległą korespondencję - liczbę jego listów szacuje się na kilkadziesiąt tysięcy; tylko niewielką ich część dotąd opublikowano. Był redaktorem i wydawcą. Przygotował do druku i opublikował ponad czterdzieści tomów dokumentów historycznych i dzieł innych pisarzy. W latach 1841-51 opracowywał na Wołyniu, w Wilnie zaś wydawał dwumiesięcznik "Athenaeum" (66 tomów), w latach 1859-63 - zamieszkawszy w Warszawie - redagował dziennik "Gazeta Warszawska" (w 1861 przemianowany na "Gazetę Polską"), a w latach 1870-71 w Dreźnie - "Tydzień".
Kraszewski, poza literaturą, pasjonował się rysunkiem pejzażu i architektury (sam ilustrował swoje relacje z podróży, do dziś ocalało ponad półtora tysiąca jego rysunków), po amatorsku imał się malarstwa olejnego, gromadził kolekcje starych rycin (jego zbiór liczył przeszło sześć tysięcy prac). Wiele podróżował: zjeździł całą przedrozbiorową Polskę i niemal całą Europę. Przez wszystkie lata dorosłego życia angażował się w działalność polityczną, co dwukrotnie opłacił więzieniem. Uczestniczył w dziesiątkach przedsięwzięć społecznych, a w niejednej sprawie umiał się przeciwstawić opinii publicznej.
Pochodził z rodziny szlacheckiej gospodarującej w Dołhem koło Prużany (dziś Białoruś) i za swoją ojczyznę najbliższą uważał Wielkie Księstwo Litewskie, choć urodził się w Warszawie (jego matka przyjechała tu w 1812 roku, obawiając się działań wojennych na szlaku natarcia armii Napoleona na Moskwę). Dzieciństwo spędził we dworze babki w Romanowie na Podlasiu, dokąd chętnie powracał i w młodości. Dziś znajduje się tam muzeum jemu poświęcone. Od 1822 roku uczył się w szkołach w Białej Podlaskiej, Lublinie i Świsłoczy, a od 1829 roku studiował w Wilnie: początkowo medycynę, potem - mimo protestów ojca - literaturę. Po wybuchu w Warszawie powstania listopadowego został wraz z grupą kolegów aresztowany i ponad rok przebywał w rosyjskim więzieniu, a po uwolnieniu pozostawał w Wilnie pod dozorem policyjnym. Gdy zezwolono mu na powrót do Dołhego, kontynuował rozpoczętą w Wilnie twórczość literacką i dopełniał wykształcenia.
W 1838 roku ożenił się z Zofią Woroniczówną, spokrewnioną z prymasem i poetą Janem Pawłem Woroniczem. Stało się to znów wbrew woli ojca, który obawiał się, że syn "za wysoko sięga". Po ślubie małżonkowie gospodarowali na Wołyniu. Mieli czworo dzieci. W 1853 roku przenieśli się do Żytomierza. Kraszewski skupił się odtąd na pracy literackiej, ale nie stronił i od innych prac - był między innymi kuratorem gimnazjum, dyrektorem teatru i Towarzystwa Dobroczynności. Wskutek zatargu z konserwatywną opinią publiczną wobec jego krytyki stosunku szlachty do chłopów, przyjął w 1859 roku - od warszawskiego bankiera L. Kronenberga, pochodzącego z rodziny żydowskiej - ofertę redagowania "Gazety Warszawskiej" i przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy. Pod jego redakcją liczba prenumeratorów "Gazety" w ciągu półtora roku zwiększyła się z pięciuset do ośmiu tysięcy, ale z kolei naraził się na niechęć antysemitów. W przededniu powstania styczniowego uczestniczył w działalności politycznej, dlatego po wybuchu walk został przez podległe Petersburgowi władze krajowe uznany za osobistość niepożądaną w Warszawie. Zostawiwszy tutaj rodzinę, musiał emigrować. Wyjechał do Drezna. Mieszkał tam do 1884 roku.
W Dreźnie Kraszewski stał się jednoosobową instytucją pomocy polskim uchodźcom politycznym, organizatorem życia literackiego i informacji o Polsce. Po śmierci wielkich poetów romantycznych był niekwestionowanym autorytetem literackim i ulubieńcem publiczności. W 1870 roku jako redaktor "Tygodnia" sceptycznie komentował przyjmowany na I Soborze Watykańskim dogmat o nieomylności papieża w kwestiach wiary, czym naraził się krajowej ortodoksji kościelnej, ale wśród czytelników nie zmniejszyło to jego popularności. W 1879 roku, w Krakowie, zorganizowano trwający tydzień jubileusz pięćdziesięciolecia jego twórczości. W 1883 roku Kraszewski przebywał w Berlinie, gdzie został uwięziony i oskarżony o współpracę z francuskim wywiadem wojskowym, a w roku następnym skazany przez trybunał w Lipsku na trzy i pół roku twierdzy. Karę odbywał w Magdeburgu. Z powodu choroby urlopowany za kaucją wyjechał na kurację do Włoch, skąd po trzęsieniu ziemi schronił się w 1886 roku w Genewie. Tu do choroby nowotworowej przyłączyło się zapalenie płuc i stało się bezpośrednią przyczyną śmierci. Zwłoki jego przewieziono do Krakowa do krypty zasłużonych w kościele Na Skałce.
Przez jego twórczość przewinęły się wszystkie istotne kwestie społeczno-obyczajowe i moralne jego czasów oraz wszystkie lubiane przez czytelników motywy literackie.W związku z powstaniem 1863 roku napisał pod pseudonimem Bolesławity cykl powieści politycznych (wśród nich "Dziecię Starego Miasta" 1863, "Moskal" 1865, "Żyd" 1866). Do roku 1863 przeważały na jego warsztacie tematy współczesne, w okresie drezdeńskim - historyczne. Przed wyjazdem z kraju napisał około dwudziestu powieści historycznych, na emigracji - ponad osiemdziesiąt. Do najbardziej popularnych należą: "Zygmuntowskie czasy" (1846) i "Diabeł" (1855), a także napisany w Dreźnie cykl Saski, do którego zalicza się między innymi powieść "Hrabina Cosel" (1873). Głośnym przedsięwzięciem pisarza w obrębie gatunku historycznego stał się cykl dwudziestu dziewięciu powieści o dziejach Polski. Zaczął go "Starą baśnią" (1876) - utworem o epoce legendarnej. Powieść ta od początku cieszyła się powodzeniem, a potem była najczęściej wznawianym jego tekstem. Po niej przyszła kolej na obraz dynastii Piastów (między innymi "Boleszczyce" 1877, "Król chłopów" 1881), Jagiellonów ("Semko" 1882, "Matka królów" 1883 i inne) i władców obieralnych (na przykład "Boży gniew"1886). Cykl kończył się pośmiertnie wydanymi "Saskimi ostatkami" (1889).
Twórczości Kraszewskiego przyświecały intencje patriotyczne, przybarwione niechęcią do arystokracji, sympatią do szlachty i skłonnością do idealizowania ludu.

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji