Kazimierz Beroński
BEROŃSKI Kazimierz, właśc. K. Paciorek (4 XI 1891 Mołoczki na Podolu - 27 XII 1968 Kraków), aktor, dyrektor teatru. Był synem Jakuba Paciorka i Karoliny z Twardowskich, mężem Józefy z Kasprowiczów. Na scenie używał zawsze nazwiska Beroński. W 1954 urzędowo zmienił nazwisko rodowe Paciorek na Beroński. Uczył się w Krakowie, gdzie uczęszczał do Akademii Handlowej oraz do Szkoły Dram. M. Przybyłowicza i do Szkoły Dram. przy Instytucie Muz. pod kier. K. Gabryelskiego. Pracę na scenie rozpoczął w 1912 w Sosnowcu w teatrze pod dyr. E. Majdrowicza, a potem występował w zespole objazdowym S. Turskiego. W 1913-16 występował w Lublinie, 1916-18 w Krakowie w T. Ludowym (też Powszechnym) i w T. Nowości, a okresowo, jak sam podawał, także w T. Miejskim; grał w tym czasie w T. Ludowym np. Wołodyjowskiego ("Ogniem i mieczem"). Od jesieni 1918 do pocz. marca 1920 występował w Przemyślu, najpierw pod dyr. K. Gereba, a nast. H. Cudnowskiego; grał tu Księdza i Wojtka ("Wesele") i z zespołem tego teatru wyjeżdżał np. do Kowla (koniec 1919). Potem występował m.in. w Tarnowie oraz w t. Scala w Łodzi. W sez. 1920/21 grał w T. Miejskim w Białymstoku. Od stycznia 1921 był dyr. t. wojskowego w Białymstoku, utworzonego przez Min. Spraw Wojskowych; z teatrem tym B. przyjechał na Górny Śląsk i w okresie plebiscytowym występował do ok. 20 III 1921, m.in. w Katowicach, Bytomiu i Królewskiej Hucie (tu od poł. marca). Teatr używał nazw: T. Polski, T. Górnośląski, T. Włościański lub Górnośląski T. Ludowy, a jego współdyr. był W. Folwarczny. Z kolei B. występował w t. Wodewil we Lwowie i w różnych t. objazdowych. W 1922 sam został dyr."zespołu objazdowego na Kresy Wschodnie", z którym występował m.in. na Wołyniu (lipiec t.r.). W 1922-23 należał do zespołu T. Objazdowego Zrzeszenia Aktorów Lwowskich. W 1923-24 był w zespole krak. Operetki Nowości pod dyr. T. Pilarskiego; grał w objazdach i w Krakowie; często wyjeżdżał do małych miast z indywidualnymi występami. W 1924 zorganizował imprezę pn. "Tournee artystów scen polskich" i występował w objazdach z "Marią Stuart" J. Słowackiego (sam grał rolę Nicka), m.in. w Stanisławowie (marzec). Drugą popisową rolą B. w tym okresie był Wołodyjowski ("Hajduczek"), "jeździł więc z tą sztuką po całej Galicji" (wg L. Sempolińskiego). Lata 1924-35 spędził na prowincji, sam organizował występy lub angażował się do zespołów objazdowych; wiadomo np., że grał w zespołach organizowanych przez K. Adwentowicza. W sez. 1933/34 występował w T. Miejskim w Płocku, 1935-36 w rewiowym t. Bagatela w Krakowie, 1936-38 w objazdowych imprezach szkolnych. Był jakby dyr. i impresariem bezrobotnych aktorów prowincjonalnych; w 1938 oraz 1939 brał udział z tymi aktorami w widowisku A. Polewki "Igrce w gród walą", wystawianym w krak. Barbakanie. W czasie II wojny świat. występował w jawnych imprezach organizowanych w Starym T. w Krakowie, grał też w oficjalnym Krak. T. Powszechnym. Po wojnie występował: w Krakowie w T. Kameralnym TUR (1945), Białymstoku (1946), znowu w Krakowie w t. Siedem Kotów (sez. 1946/47) i T. Kameralnym (nast. T. Powszechnym TUR, 1946/47 i 1947/48), Rzeszowie w T. Ziemi Rzeszowskiej (1948/49), Toruniu w T. Ziemi Pomorskiej (1949/50 i 1950/51), Białymstoku w T. im. Węgierki (1950/51), Opolu w T. Ziemi Opolskiej (marzec 1951-listopad 1952). Grał niewielkie role, m.in. takie, jak: Kapitan ("Jacht Paradise"), Kaliski ("Próba sił"). Od 1956 należał stale do zespołu T. Ludowego w Nowej Hucie; na scenie tej zagrał jedynie w sez. 1964/65 epizodyczną rolę Księdza ("Popioły"). W 1959 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artyst.; w tymże roku przeszedł operację wycięcia prawego oka. W 1965 odszedł na emeryturę z prawem dogrywania w T. Ludowym.
Grał przede wszystkim role charakterystyczne. "Zdolny aktor, ale o małym wzroście" - pisał o nim Sempoliński. Do historii teatru pol. przeszedł jako barwna postać świata teatr., bohater licznych anegdot, szczególnie na temat sposobów organizowania występów na prowincji; np. wg Sempolińskiego "potrafił przepłynąć wraz ze swoją żoną Wisłę z Krakowa do Gdańska w specjalnie zbudowanej balii, występując po drodze w każdym mieście".
Bibl.: Almanach 1968/69; Cudnowski; Cyganeria i polityka: Felczyński: Fredreum s. 129, 134; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Mykita-Glensk; Olszewski: Śląska kronika; Sempoliński: Wielcy artyści s. 265-267; Sobański: Teatr Pol. na Śląsku s. 19; Ilustr. Prz. Teatr. 1921 nr 15; Kur. Lwow. 1922 nr 153; Kur. Stan. 1924 nr 189; Kur. Warsz. 1933 nr 311; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 206; Teatr 1969 nr 7; Afisze i programy, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Archiwalia dotyczące scen krak., Arch. m. Krakowa i woj. krak. (sygn. TM-55); Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: H. Barwiński: B. jako Dobczyński ("Rewizor"), rys. kolor., kredka - własność rodziny autora Warszawa; Fot. - Arch. Dok. Mech., ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
