Osoby

DOBRZAŃSKI LUCJAN właśc. Stanisław Drozdowski (ok. 1855-1906) - aktor, śpiewak, reżyser, dyrektor teatru. Urodził się prawdopodobnie w 1855 w rodzinie ziemiańskiej. Rozpoczął studia uniwersyteckie, ale zainteresowany aktorstwem nie ukończył ich. W lecie 1876 zadebiutował w zespole P. Ratajewicza w teatrzyku Antokol w Warszawie. W sezonie 1879 i 1880 związał się z teatrzykiem Eldorado. Od 1883 występował w zespole J. Grabińskiego w Płocku.
We wrześniu 1884 został aktorem, a od 15 X także kierownikiem artystycznym tow. dramat. J. Otrembowej. Z zespołem tym po raz pierwszy występował w Kaliszu (od IX do 20 XI 1884).
Pod koniec roku prowadził zespół w Piotrkowie, a w 1885 grał w zespole J. Grabińskiego w Lublinie. Od 1885 ponownie w Warszawie, gdzie grał u J. Puchniewskiego w Eldorado. W 1886 występował z zespołem T. Smotryckiego w Łodzi oraz w warszawskiej Promenadzie. W sez. 1886/87 występował w zespole I. Szymborskiego. Wspólnie z J. Reckim, a później T Smotryckim (24 IX 1889-14 I 1890), kierował zespołem, z którym odbył trwające kilka lat tournée. Występował w warszawskiej Alhambrze (31 V do 12 IX 1888), w Radomiu (X 1888), w Lublinie (od 24 XI), Łodzi (od I 1890), Pabianicach, Włocławku, Piotrkowie (IV 1890), Częstochowie, Radomsku, Zawierciu, Sosnowcu, Dąbrowie Górniczej i Zgierzu (VIII 1890).
W 1891 występował w warszawskim teatrzyku Belle Vue, a później w zespole Cz. Janowskiego w Łodzi i w Piotrkowie. Od lata 1894 (z przerwami) sam (do 1901) lub z M.K. Wołowskim (1 VI do 13 IX 1895) i Z. Przybylskim (30 V do 1 X 1896, 1898, 1899) kierował teatrzykiem Wodewil, doprowadzając go do świetności. M.in. wprowadził ambitny repertuar oraz przyjął wielu obiecujących aktorów (G. Zapolska). Na jesieni 1894 występował w Siedlcach i Petersburgu w zespole J. Puchniewskiego, po czym w lutym 1895 przejął kierownictwo tego zespołu i występował z nim w Rydze, Petersburgu i w Moskwie (maj). W sez. 1895/96 grał w zespole W. Glogera w Płocku.
Kierował zespołami w Petersburgu (1896), Płocku i Włocławku (1897), Warszawie (Eldorado, Bagatela, Ludowym), w Łomży (1901/02) oraz w Radomiu, Częstochowie i Piotrkowie (1902). W 1903 obchodził w Warszawie jubileusz dwudziestopięciolecia pracy. Tam też prowadził teatrzyk Renaissance i Promenadę (1904).
Od 1 X 1905 przejął po H. Morozowiczu dyrekcję teatru w Kaliszu. W ciągu miesiąca wraz z własnym tow. dramat. wystawił w Teatrze Miejskim, m.in. Zemstę A. Fredry, w której zagrał Cześnika (1 X), Rewizora M. Gogola, Ciotkę Karola T. Brandona, Karpackich górali J. Korzeniowskiego (29 X) W tym czasie (19 X) wystawił także i wyreżyserował Pana Tadeusza (oprac. E. Puchalskiego), którego lokalna prasa przyjęła jednak z dużym dystansem. Pod koniec października "istniejące tu towarzystwo pod dyr. p. Lucjana Dobrzańskiego przestało istnieć jako całość". W związku z wydarzeniami rewolucyjnymi 1905 "aktorzy pozostali w krytycznym położeniu, bo są odcięci od reszty kraju i nie mogą wyjechać". Mimo niekorzystnej sytuacji od 5 XI podjął pracę z byłymi członkami swojego zespołu. Wystawił m.in. Cyganów J. Korzeniowskiego (także jako aktor), Ahaswer G. Zapolskiej, Gdy słońce zachodzi S. Przybyszewskiej (12 XI), Rewizora M. Gogola (17 XI), Kolegę Cramptona G. Hauptmanna (28 XI) oraz dla uczczenia 50 rocznicy śmierci Mickiewicza sceny z III cz. Dziadów (26 XI). Działalność w Kaliszu zakończył 12 XII 1905 benefisem swojej żony w sztukach Na marne L. Rydla, i Wąż H. Morozowicza. Przed wyjazdem udzielił wywiadu (prawd. ostatniego w życiu) "Mój kącik", który ukazał się w "Gazecie Kaliskiej" (297/1905).
Jako aktor, dysponując dobrymi warunkami zewnętrznymi, najczęściej grywał role amantów i bohaterów, m.in. Ferdynanda (Intryga i miłość), Petrucchia (Poskromienie złośnicy), Wojewodę (Mazepa), a także role komediowe: Wacka (Wicek i Wacek), Cześnika (Zemsta). Obdarzony dobrym głosem śpiewał partie w operetkach, m.in.: Homonaya (Baron cygański), Falkego (Zemsta nietoperza). Uważany za jednego z lepszych dyrektorów i organizatorów teatrów prowincjonalnych. Przyczynił się do rozwoju teatrzyków ogródkowych, przede wszystkim warszawskiego Wodewilu. Należał do prekursorów tzw. teatru mieszczańsko-ludowego adresowanego do niższych sfer, często wystawianego bezpłatnie i na świeżym powietrzu. Popierał repertuar oparty na współczesnej, rodzimej twórczości dramatycznej. Organizował także przedstawienia popołudniowe dla dzieci i młodzieży. Dbał o wysoki poziom artystyczny. W jego zespołach grali m.in. S. Wysocka, M. Przybyłko-Potocka, L. Solski, W. Brydziński, A. Zelwerowicz. Zainteresowany zyskami, często był jednak skonfliktowany ze środowiskiem aktorskim. Procesował się też z autorami sztuk (m.in. G. Zapolską, z którą spór zakończył się polubownie, wystawieniem Małki Szwarcenkopf i Kaśki Kariatydy).
Zmarł w "ciężkim niedostatku"18 I 1906 w Warszawie. Pogrzeb, na którym była tylko "garstka kolegów zmarłego", odbył się 21 I po nabożeństwie w kaplicy Szpitala Dzieciątka Jezus. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.
Żonaty z aktorką Aleksandrą Poraj z Sułkowskich.
Bibliografia: Dzieje teatru polskiego. Teatr polski w latach 1890-1918. Zabór rosyjski (red. Sivert T.), Warszawa 1988; Kaszyński S., Dzieje sceny kaliskiej 1800-1914, Łódź 1962; Kaszyński S., Teatralia kaliskie, Łódź 1972; Szenic S., Cmentarz Powązkowski 1891-1918; Warszawa 1983;
Źródło: Słownik Biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz
DOBRZAŃSKI Lucjan, właśc. Stanisław Drozdowski (ok. 1855- 18 I 1906 Warszawa), aktor, dyr. teatru. Był mężem -> Aleksandry Poraj. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Rozpoczął studia uniwersyteckie, ale nie skończył ich. W lecie 1876 zaczął występować w warsz. t. ogr. Antokol (dyr. P. Ratajewicz). W 1879 i 1880 występował w warsz. t. ogr. Eldorado, w 1883 w zespole J. Grabińskiego w Płocku, 1883-84 w zespole J. Otrembowej. W 1884 prowadził zespół w Piotrkowie, w 1885 grał w zespole J. Grabińskiego w Lublinie i J. Puchniewskiego w warsz. t. ogr. Eldorado, w 1886 w zespole T. Smotryckiego w Łodzi i w warsz. t. ogr. Promenada, a w sez. 1886/87 w zespole J. Szymborskiego. Na­stępnie wraz z J. Reckim kierował zespołem, który od 31 V do 12 IX 1888 występował w warsz. t. ogr. Alhambra, w październiku w Radomiu, a od 24 XI tego roku przez dłuższy czas w Lublinie. Od 24 IX 1889 do 14 I 1890 do spółki prócz J. Reckiego i D. należał podobno T. Smotrycki. Po jego ustąpieniu zespół w 1890 odwiedził Łódź, Pabianice, Włocławek, Piotr­ków (kwiecień), Częstochowę, Radomsko, Zawiercie, Sosnowiec, Dąbrowę Górniczą i Zgierz (sierpień). We wrześniu 1890 w Łodzi zespół objął T. Smotrycki. D. występował w 1891 w warsz. t. ogr. Belle Vue, a na­stępnie w zespole Cz. Janowskiego w Łodzi i w Piotr­kowie. W lecie 1894 sam kierował warsz. t. ogr. Wo­dewil, a na jesieni występował z zespołem J. Puchniewskiego w Siedlcach i w Petersburgu. W lutym 1895 przejął kierownictwo tego zespołu i występował z nim w Rydze, następnie w Petersburgu i w Moskwie (w maju). Od 1 VI do 13 IX 1895 był z M. Wołowskim współkierownikiem warsz. t. ogr. Wodewil, w sez. 1895/96 grał w zespole W. Glogera w Płocku. Od 30 V do IX 1896 prowadził z Z. Przybylskim warsz. t. ogr. Wodewil, później kierował zespołem w Peters­burgu, wiosną 1897 w Płocku i Włocławku, w lecie w warsz. t. ogr. Eldorado (1 VI-13 IX) i Bagatela (28V-13IX). W okresach letnich 1898-1901 co roku obejmował dyr. warsz. t. ogr. Wodewil. W 1898 zabiegał o przedłużenie występów także na sez. zimowy. Od 2 X 1899 pełnił funkcję reżysera w T. Ludowym w Warszawie. W lecie 1900 starał się o dyr. tego t., a gdy ofertę jego odrzucono, wycofał się od 17 VIII 1900 z pracy w T. Ludowym. W sez. 1901/02 kierował zespołem występującym w Łomży, a w 1902 także w Radomiu, Częstochowie i Piotrkowie. W 1903 obchodził w Warszawie jubileusz dwudziestopięciolecia pracy. Latem 1903 był dyr. warsz. t. ogr. Renaissance, a latem 1904 - warsz. t. ogr. Promenada. Później znowu wyjechał na prowincję i od 1 X do listopada 1905 był dyr. w Kaliszu.
D.miał dobre warunki zewnętrzne i piękny głos. Grał role amantów i bohaterów, jak np. Ferdynand ("Intryga i miłość"), Petrucchio ("Poskromienie złośnicy"), Woje­woda ("Mazepa"), a także role komediowe, jak np. Wacek ("Wicek i Wacek"), Cześnik ("Zemsta"). Występo­wał także w operetkach, śpiewał takie partie jak: Homonay ("Baron cygański"), Falke ("Zemsta nietoperza"). Znany był jednak przede wszystkim jako sprawny orga­nizator i dyr. t. ogr. i prowincjonalnych. Dzięki swej przedsiębiorczości zapewnił w ciągu kilku sez. znaczne powodzenie t. Wodewil. Chęć zysku powodowała, że miał procesy o honoraria z autorami sztuk (m.in. z G. Zapolską) i konflikty z aktorami. Miał jednak duży talent organizacyjny i przyczynił się do utoro­wania drogi późniejszym t. prywatnym w Warszawie.
Bibl.: Czachowska: Zapolska; Filler: Melpomena; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Olszewski: Z kronik teatr.; EMTA 1895 nr 43, 1899 nr 43, 1900 nr 29, 35, 1901 nr 40, 1903 nr 38; Kur. warsz. 1906 nr 19.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973