Osoby

ASZPERGER Wojciech, Albert (3 stycznia 1790 Wilno – 7 lutego 1847 Warszawa)

aktor, śpiewak, dyrektor teatru

Był synem kominiarza Wojciecha Aszpergera i Reginy z Sosińskich, mężem Katarzyny Aszpergerowej, potem Anieli Aszpergerowej, ojcem Kazimiery Aszperger. Ukończył pięć klas gimnajum w Wilnie. W 1807 po raz pierwszy wystąpił jako amator w przedstawieniu komedii Robinson na cel dobroczyn­ny. Następnie zaciągnął się do wojska, lecz po roku został zwolniony z powodu słabego zdrowia.

Debiuto­wał w grudniu 1808 w zespole Andrzeja Rutkowskiego w Miń­sku Litewskim w rolach Belforta (Zdobycie wyspy św. Łucji) i Młodego Indianina (Prawo nadbrzeżne morskie). W zespole Rutkowskiego występował do 1812, także w Mohylewie i Witebsku. W 1812–1814 był pierwszym tenorem teatru wileńskiego.

2 maja 1814 w Wilnie ożenił się z aktorką Katarzyną Rutkowską. Wraz z żoną prze­niósł się do Warszawy; 7 kwietnia 1815 debiutował w Teatrze Na­rodowym w partii Atara (Axur), został zaangażowany na stanowisko pierwszego amanta i występował do 1 lipca 1836. W 1825 złożył projekt reformy teatru warszawskiego.

W 1826 wyjechał do Berlina, stamtąd do Wiednia, od 17 do 24 grudnia tego roku występował trzy razy gościn­nie w teatrze krakowskim. W 1833 zajmował w teatrze warszawskim sta­nowisko drugiego amanta i pierwszego tenora. W dru­giej połowie 1836 występował w Wilnie i starał się bez­skutecznie o dyrekcję teatru wileńskiego. Wyjechał z Wilna i od grudnia 1837 do lipca 1839 kierował teatrem w Mińsku Litewskim.

7 sierpnia 1838 ożenił się powtórnie, z aktorką Anielą Kamińską. Prowadzenie teatru naraziło go na straty materialne; w sezonie 1839/40 wyjechał do Wilna, gdzie występował i należał do zarządu „działówki” w teatrze wi­leńskim. W 1840 przyjechał do Warszawy, nie otrzymał jednak engagement do teatru warszawskiego, po roku oczekiwania wyjechał w końcu września 1841 z rodziną do Lwowa. W teatrze lwowskim wystąpił pierwszy raz 24 listopada 1841 w roli Bankiera Dorberta (Zazdrość), następnie grał rolę Lu­domira (Ostatni sposób), ale nie został zaangażowany na stałe. W teatrze lwowskim występował jeszcze w maju 1842, potem opuścił scenę i powrócił z córką do Warszawy.

„Był to aktor rutynowany, obmyślający grę na chłod­no, a nie artysta z natchnienia” – pisał o nim Karol Estreicher. Występował w bardzo różnorodnym reper­tuarze: w operach, komediooperach i komediach. Po­pularność zyskał w rolach „modnisiów, trzpiotów” (Jan Tomasz Seweryn Jasiński). Był dobrym wykonawcą postaci fred­rowskich, jak np. Alfred (Mąż i żona), Rotmistrz (Pan Geldhab). Grał też m.in. Duncana (Makbet), Henryka (Ryszard tułacz), Musinga (Kwakier i tancerka).

Bibliografia

Estreicher: Historia sceny warsz. s. 28–29; Estreicher: Teatra; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; PSB I (L. Simon); Recenzje Iksów; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 60, 63–66, 74; Wójcicki: Powązki; Wspom­nienia aktorów (B. Dawison); Kłosy 1885 nr 1018 (il.); Kur. warsz. 1847 nr 39; Chomiński; Jasiński; Krogulski.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.