Osoby

Trwa wczytywanie

Paulina Wojnowska

WOJNOWSKA Paulina (ok. 1848 Kraków lub Lwów - 30 IX 1921 Lwów), aktorka. Była siostrą -> Bronisła­wa W. Do t. wstąpiła podobno za namową Wincentego Pola, który podziwiał jej deklamacje. Gry aktorskiej uczyła się we Lwowie w szkole dram.; jednocześnie od sez. 1866/67, grała w t. lwow. małe role w operet­kach. Przeważnie jednak śpiewała w chórze. 12 VI 1872 wystąpiła po raz pierwszy w zespole krak. bawiącym wówczas na występach gościnnych w Poznaniu. W t. krak. grała odtąd do lata 1901. 31 III 1900 obchodziła tu jubileusz trzydziestolecia pracy grając role: Baronowej ("Szlachectwo duszy") i Magdaleny ("Łobzowianie"). Od 28 XII 1900 do 3 I 1901 występowała gościnnie w T. Miejskim we Lwowie, gdzie od jesieni 1901 była zaangażowana i pracowała następnie przez pięć sezo­nów. W tym okresie występowała gościnnie w krak. T. Ludowym (od października 1902 do czerwca 1903), a z zespołem lwów. w Kijowie (1905). W 1906 wycofa­ła się ze sceny.
Początkowo obok niewielkich ról w komediach wy­konywała także dość często partie operetkowe. W póź­niejszym okresie wybiła się jako świetna aktorka charakterystyczna. Kiedy w 1874 t. krak. utracił M. Ekerową, W. objęła jej repertuar. "Przykładem dla niej była Hoffmannowa" - pisał Z. Przybylski; "jak ta niezapomniana artystka stała się na scenie przedstawicielką prawdy, wykonawczynią nie komedianckich, ale ludzkich uczuć, nie udanych, ale wro­dzonych, tak również i Wojnowska zrozumiała, że i w komicznych rolach należy być naturalną, szczerą, prostą, ludzką postacią. Wierna tej zasadzie ustrzegła się wcześnie przesady, maniery, umiała zachować gra­nicę między śmiesznością a karykaturą". Dwie role zdecydowały w początkowym okresie kariery W. o jej pozycji w teatrze: La Frochard ("Dwie sieroty") i Pani Cotteret ("Mieszczanie na prowincji"). "Umieć się tak zestarzeć fizycznie, gdy się jest zupełnie młodą, w brzy­dotę charakteru wlać tak realistyczne, ale ludzkie uczucie, a śmieszność wyzyskać do tego stopnia, aby budzić wesołość każdym wyrazem, na to potrzeba istot­nie niepospolitego talentu" (Z. Przybylski). Wkrót­ce W. stała się jedną z najlepszych aktorek w zespole S. Koźmiana, reprezentantką w dziale charakterystycz­nym i komicznym jego "szkoły". Jej temperament i rzadko spotykana siła komiczna rozstrzygały nie­jednokrotnie o powodzeniu przedstawienia. Wcześnie się roztyła (opowiadano liczne anegdoty o jej łakom­stwie), lecz nie nadużywała śmieszności swojego wyglą­du. Często silniej działała spojrzeniem i mimiką, niż gestem czy słowami. "Mając sporo pola do szarży - stwierdził ówczesny recenzent - już to z powodu swej powierzchowności, już to z powodu ról, które jej grać wypada, zawsze potrafi uchwycić miarę, zawsze śmieszyć, a nigdy nie być trywialną" ("Przegląd Polski" 1894). Przy całej kunsztowności nie było w jej grze żadnego wysilenia. "Wojnowska gra tak, jakby zawsze improwizowała" - zauważył R. Starzewski. Impo­nowała świeżością artyzmu i spontanicznością swego humoru. Ale potrafiła i wzruszać, np. w roli starej Heinecke ("Honor"). Była ulubienicą publiczności jako odtwórczyni postaci ludowych (gł. w sztukach W. L. Anczyca), w rolach rubasznych herod-bab, starych panien, dewotek i kumoszek. Zwana była powszechnie "Żółkowskim w spódnicy"; "to ten sam rodzaj talentu, to samo zrównanie humoru i komizmu w naturalno­ści i prawdzie gry, te same zewnętrzne świetne warunki: głos, postawa, oczy" - pisał Z. Przybylski. Ważniejsze role W.: Horodniczyna ("Rewizor"), Żegocina ("Pan Damazy"), Łechcińska ("Rozbitki"), Matałkowska ("Tamten"), Klimina ("Wesele"), Katarzyna ("Chłopi arysto­kraci"), Magdalena ("Łobzowianie"), Matusowa ("Emigracja chłopska"), Marta ("Zagroda Sobkowa"), Jędrzejowa ("Grochowy wieniec"), Szenionowa ("Żydzi"), Filomena ("Kościuszko pod Racławicami"), Dziurdziulińska ("Klub kawalerów"), w komediach Fredry m.in. Orgonowa i Dyndalska ("Damy i huzary"), Szambelanowa ("Pan Jo-wialski"), Pani Nulina ("Dyliżans").
Bibl.: Fredro na scenie; Got: Teatr Koźmiana; Grzymała-Siedlecki: Pawlikowski (il.); Koźmian: Teatr (il.); Miłaszewski: Spraw. 1864-69; Okręt s. 394-395; Pajączkowski: Teatr lwow. (il.); Z. Przybylski: Z rozwoju polskiego teatru - Antonina Hoffmann, Kraków 1901 s. 128-130; Solski: Wspomnienia (il.); Zapolska: I Sfinks przemówi s. 115-116, 123-124; Afisz teatr. 1967/68 nr 28 (il.); Czas 1900 nr 84 wyd. popołudniowe (R. Starzewski), 85; EMTA 1884 nr 60, 1885 nr 114, 1900 nr 14 (il.); Kur. warsz. 1921 nr 281; Prz. pol. 1894 t. III nr 331 s. 204; Afisze, Bibl. Jagiell., 1S PAN; Akt zgonu 1921/90 z pa­rafii św. Andrzeja Apostola, USC Warszawa-Śródmieście.
Ikon.: S. Fabijański: Portret (tbl. Artystki teatru krakowskie­go), rys., 1893 - MTWarszawa; S. Janowski: W. jako Matał­kowska (Tamten), rys., akw., 1898 - MHKraków; K. Frycz: W. w roli, lit., 1904, Teka Melpomeny; W. Wodzinowski: W. jako Łechcińska (Rozbitki), rys., repr. Tyg. ilustr. 1893 nr 168; S. Janowski: W. jako Glanzowa (Matka Szwarcenkopf), rys., repr. Życie 1897 nr 5; Fot. pryw. i w rolach - Arch. m. Kra­kowa i woj. krak., Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, MT Warszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji