Osoby

Trwa wczytywanie

Ryszard Peryt

Ur. 9 marca 1947, Zielona Góra, zm. 23 stycznia 2019, Warszawa

Aktor, reżyser teatralny i operowy.

Jako jedyny reżyser na świecie zrealizował wszystkie dzieła sceniczne Wolfganga Amadeusza Mozarta i Claudia Monteverdiego. Jest to bez wątpienia opus magnum w dorobku Ryszarda Peryta, choć sięgał także po opery innych kompozytorów oraz utwory oratoryjne.

Reżyserią operową Peryt począł się zajmować na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku, mając już pewne doświadczenie zawodowe: aktorskie (absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, 1970) i reżyserskie (absolwent Wydziału Reżyserii tej samej uczelni, 1979). Ważnym etapem w jego artystycznym rozwoju była praca w Puławskim Studio Teatralnym (1970-1973), które założył wspólnie z Małgorzatą Dziewulską i wychowankami warszawskiej szkoły teatralnej; w pracy z aktorem kierowano się tutaj ideami Jerzego Grotowskiego, realizowano ambitny repertuar (m.in. Słowacki, Cervantes) i próbowano dotrzeć do nowych grup widzów. W latach 1976-1979 Peryt był aktorem Teatru Współczesnego w Warszawie za dyrekcji Erwina Axera, potem reżyserem Teatru Narodowego za dyrekcji Adama Hanuszkiewicza, gdzie zrealizował m.in. Benefis Czechowa, Romea i Julię Shakespeare’a, a także Teatru Ateneum (tu przygotował Operę za trzy grosze Brechta).

Plakat prapremiery „Joanny d'Arc na stosie”, proj. Waldemar Świerzy, 1979

Jego pierwszym znaczącym dokonaniem na scenie muzycznej stała się polska prapremiera Joanny d’Arc na stosie Arthura Honeggera w Teatrze Wielkim im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu (1979). Na tej samej scenie zrealizował następnie inscenizacje zaliczane do najwybitniejszych osiągnięć polskiej reżyserii operowej: Ognistego anioła Sergiusza Prokofjewa, Śmierć w Wenecji Benjamina Brittena, Czarną maskę Krzysztofa Pendereckiego, a także inscenizacje Requiem Giuseppe Verdiego (światowa prapremiera sceniczna) i Stabat Mater Karola Szymanowskiego. Wielkie sukcesy poznańskie otworzyły mu drogę do współpracy z innymi scenami operowymi i muzycznymi w Polsce: w Gdyni (Widma Stanisława Moniuszki, Teatr Muzyczny), Łodzi (Lo sposo deluso Mozarta – światowa prapremiera, Cyrulik sewilski Gioacchino Rossiniego, Mefistofeles Arrigo Boito), Gdańsku i Bydgoszczy (Nabucco Verdiego, Opera Bałtycka i Opera Nova), Warszawie (Mazepa Piotra Czajkowskiego i Quo vadis Feliksa Nowowiejskiego, Teatr Wielki).

W roku 1996 Kazimierz Dejmek, ówczesny minister kultury i sztuki, powołał go na stanowisko dyrektora artystycznego Opery Narodowej; rok później artysta złożył jednak dymisję. Pracował potem przede wszystkim w Warszawskiej Operze Kameralnej pod dyrekcją Stefana Sutkowskiego, gdzie wspólnie ze scenografem Andrzejem Sadowskim realizował głównie opery barokowe (związany był z WOK w latach 1986-2004).

Dziełem o wyjątkowym rezonansie i znaczeniu okazał się cykl 26 utworów scenicznych W.A.Mozarta, podjęty dla uczczenia dwusetnej rocznicy śmierci kompozytora, prawdziwy ewenement w dziejach opery. Peryt wielokrotnie reżyserował także poza granicami kraju, zwłaszcza dzieła Mozarta, m.in. Czarodziejski flet, Cosi fan tutte – w Austrii, Niemczech, Hiszpanii, Holandii, Norwegii, Szwajcarii, Włoszech, Francji, Szwecji, Danii, Egipcie, Turcji, Libanie, Japonii, Emiratach Arabskich. Reżyserował również dzieła Verdiego, m.in. Bal maskowy, Trubadur – w Korei Płn., Hiszpanii, Niemczech, Anglii.

Ma w swoim dorobku zagraniczne wystawienia Mesjasza Haendla: z sir Yehudi Menuhinem na Wszechświatowym Festiwalu Kolumba (1994), dla Accademia Nazionale di Santa Cecilia w Rzymie, Bayreuth Festival oraz EXPO Festival w Sewilli. Do najbardziej prestiżowych zagranicznych realizacji należały także The rape of Lucrecia Brittena w Belgradzie, Romeo i Julia Berlioza dla Teatro la Fenice w Wenecji (1997). Niejednokrotnie Peryt inscenizował dzieła nieoperowe, jak np.Vespro della Beata Vergine Monteverdiego, Symfonia Tysiąclecia Mahlera (zwana również Symfonią Tysiąca lub VIII Symfonią).

Swoją koncepcję teatru tworzonego z muzyki i odwołującego się do sacrum oraz do metafizyki, a także ideę „wcielania partytury” sformułował Peryt w książce Opera uboga (wydana w 2014 roku). Zawarł w niej także swoje artystyczne credo: 

«teatr partytury» jest «operą ubogą» nie tylko w sensie estetycznym, czyli umiaru środków, ale bardziej jeszcze jako sztuka, w której melos służy logosowi, a jej celem jest towarzyszenie człowiekowi w drodze do jego ostatecznego przeznaczenia: życia wiecznego «u-Boga».

Książka ta powstała jako dysertacja i obroniona została w przewodzie doktorskim przeprowadzonym w Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza, zakończonym uzyskaniem stopnia doktora sztuki teatru. Peryt jest wykładowcą tej uczelni, a także inicjatorem powstania Instytutu Opery, w którym sprawuje pieczę nad projektami muzycznymi mającymi integrować studentów trzech warszawskich artystycznych szkół wyższych, obok AT także Akademii Sztuk Pięknych i Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina (m.in. Widma Moniuszki, Eneasz i Dydona Purcella, Gwałt na Lukrecji Brittena). W roku 2013 w Teatrze Polskim w Warszawie Peryt zrealizował przedstawienie Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego w formie oratorium, w którym perfekcyjnie mówiony wiersz Kochanowskiego potraktowany został jak partytura muzyczna; organiczny element tego spektaklu stanowiły fortepianowe improwizacje wybitnego jazzmana Włodka Pawlika.

Od 1 sierpnia 2017 Peryt pełnił obowiązki dyrektora nowo założonej Polskiej Opery Królewskiej z siedzibą w Teatrze Stanisławowskim w Starej Oranżerii w Łazienkach, rok później został powołany na czteroletnią kadencję dyrektora tej instytucji. Na inaugurację wystawił tu Dziady – Widma Mickiewicza / Moniuszki.

W setną rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, 11 listopada 2018 roku, w bazylice św. Krzyża w Warszawie odbyła się prapremiera „opery ubogiej” Quem queritis, ze scenariuszem (opartym na polskiej poezji religijnej XVI i XVII wieku oraz fragmentach Biblii w przekładzie ks. Jakuba Wujka) w reżyserii Ryszarda Peryta i w opracowaniu muzycznym Jacka Urbaniaka.

Od grudnia 2011 roku Ryszard Peryt był oblatem Zgromadzenia Redemptorystów.

Barbara Osterloff (2016) / red. (2019)

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji