Maria Sznage-Andruszewska
SZNAGE, Schnage, [również Sznażanka – ETP], Maria Apolonia, 1° v. Zielińska, 2° v. Andruszewska (2 lutego 1864 Warszawa – ok. 1942 Lwów),
aktorka, tancerka
Była córką rękawicznika Feliksa Sznagego i Agnieszki z Wiśniewskich, żoną Mariana Andruszewskiego, matką Anny Zielińskiej. Uczennica warszawskiej szkoły baletowej, od 13 stycznia 1880 do 28 grudnia 1881 tańczyła w corps de ballet Warszawskich Teatrów Rządowych. Gry aktorskiej uczyła się u Jana Królikowskiego. W 1884 debiutowała jako aktorka w warszawskim Teatrze Letnim grając 22 marca Irenę (On będzie moim), 23 maja Klarę (Śluby panieńskie), a 11 lipca Adriannę (Pożar w klasztorze). Mimo dość pochlebnych opinii, do zespołu dramatu WTR została zaangażowana dopiero od września 1886, po występach 2, 8 i 9 sierpnia tego roku w rolach: Andzi (Piękna żonka), Julki (Oj, młody, młody) i Krystyny (Miłość ubogiego młodzieńca). W WTR występowała do 1891. Od maja 1891 grała we Lwowie, początkowo gościnnie, a następnie stale; jej role lwowskie to m.in. Amelka (Przed śniadaniem), Marianna (Skąpiec), Chochlik (Balladyna). 31 stycznia 1894 debiutowała w Teatrze Miejskim w Krakowie w roli Żanetty (Przechodzień François Copée’ego). Zaangażowana, należała do zespołu teatru krakowskiego od lutego 1894 do końca czerwca 1897. W tym czasie występowała także krótko we Lwowie (1895) i w warszawskim teatrze ogródkowym Wodewil (lato 1896). W sez. 1897/98 występowała w teatrze łódzkim, w lecie 1898 i 1899 znowu w warszawskim teatrze ogródkowym Wodewil, w sez. 1899/1900 w Sosnowcu pod dyrekcją Felicjana Felińskiego, w sez. 1900/01 w krakowskim Teatrzea Miejskim, w lecie 1901 w warszawskim teatrze ogródkowym Wodewil, w sez. 1901/02 w zespole Bolesława Bolesławskiego w Odessie, potem w Petersburgu, od czerwca 1902 ponownie w Sosnowcu pod dyrekcją Felicjana Felińskiego, w sez. 1902/03 w Teatrze Polskim w Poznaniu, latem 1903 gościnnie w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej, w 1904 w krakowskim Teatrze Ludowym, w sez. 1904/05 znowu w Poznaniu (w czerwcu 1905 z zespołem poznańskim w Krakowie), w 1905 i 1906 w Teatrze Ludowym w Krakowie, a w 1906–08 okresowo w Teatrze Miejskim we Lwowie. W marcu i kwietniu 1907 oraz w tym samym okresie 1908 uczestniczyła w objazdach Teatru Gabrieli Zapolskiej po Galicji, występując w rolach Juliasiewiczowej (Moralność pani Dulskiej) i Żony (Ich czworo). W 1908–11 (przez trzy sezony) występowała w Teatrze Polskim w Poznaniu, w 1911–19 w Teatrze Miejskim we Lwowie, a w 1919–25 w Teatrze Bagatela w Krakowie (tylko jesienią 1923 krótko w Łodzi); w Teatrze Bagatela 30 czerwca 1924 obchodziła jubileusz trzydziestolecia pracy aktorskiej w komedii On, ona i mama. W sez. 1925/26 występowała w Teatrach Miejskich we Lwowie, a w sez. 1928/29 i 1929/30 w Teatrze Miejskim w Toruniu. Później zapewne wycofała się ze sceny.
Należała do aktorek lubianych za urodę, wdzięk, elegancję. Była zdolna, lecz role często traktowała powierzchownie. Największe sukcesy odnosiła w komediach, w których długo grała tzw. naiwne; predestynowały ją do tych ról warunki zewnętrzne: niewielki wzrost, drobna budowa, ładna twarz, zręczne, żywe ruchy, dźwięczny głos. W późniejszych latach zaczęła grać z powodzeniem damy w komediach salonowych, wreszcie pod koniec kariery role o wyraźnym rysunku charakterystycznym.
Najlepsze role: Musetta (Cyganeria), Klara (Zemsta), Józia (Damy i huzary), Urszula (Mąż na wsi), Basia (Pan Wołodyjowski), Mimi (Czuła struna), Muszka (Skiz), Elka (Ahaswer), Joanna Raymond (Świat nudów), Amelia Tichard (Oj, mężczyźni, mężczyźni), Elżbieta (Walka motyli), Julia (Dzisiejsi), Kasztelanowa (Dwie blizny).
Bibliografia
Czachowska: Zapolska; Olszewski: Z kronik teatr.; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 364, 369, 381, 384, 388; EMTA 1884 nr 26, 35, 42, 1886 nr 149, 150, 153, 1891 nr 397, 399, 401, 402, 405, 406, 1894 nr 578; Pam. teatr. 1963 z. 1–4 (Straty osobowe t. pol.); Afisze, Bibl. Jagiell., IS PAN; Chomiński; Mika.
Ikonografia
Fot. pryw. i w rolach – Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), MTWarszawa, zb. J. Gota Kraków (tbl. Artystki teatru lwowskiego).
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów źródłowej publikacji.
