Cyryl Danielewski
DANIELEWSKI Cyryl (8 VIII 1864 Chełmno - 2 IV 1923 Toruń), aktor, dyr. teatru, reżyser. Był synem Ignacego D., działacza patriotycznego na Pomorzu, red. "Gazety Toruńskiej", i Eufemii z Gółkowskich. Uczeń E. Derynga. Debiutował 2 XII 1880 w WTR w roli Celestyna Plewy ("Błażek opętany"). W sez. letnich 1881 i 1882 występował w zespole J. Puchniewskiego w warsz. t. ogr. Alhambra i Belle Vue. 23 IX 1882 w T. Nowym w Warszawie grał w napisanej przez siebie komedii "U ciotuni" oraz rolę Bibliotekarza ("Spirytyści"). W kwietniu 1883 grał u W. Leśniewskiego w warsz. t. ogr. Nowy Świat, w sez. 1884/85 w zespole J. Puchniewskiego (Łódź, Płock, Kalisz, warsz. t. ogr. Belle Vue), latem 1885 w zespole T. Smotryckiego (warsz. t. ogr. Nowy Świat, Łowicz, Piotrków, Częstochowa, Łódź), w 1886 w zespole J. Puchniewskiego w Łodzi, w następnych l. w Toruniu, Łowiczu, Piotrkowie, Płocku oraz w warsz. t. ogr. Belle Vue, w 1889 w zespole L. Dobrzańskiego i J. Reckiego w Lublinie; od 24 XI 1889 był reżyserem w zespole Ł. Kościeleckiego (warsz. t. ogr. Belle Vue, Łódź), w sez. 1890/91 aktorem i sekretarzem w zespole łódz. K. Kopczewskiego, a w sez. następnym w zespole Cz. Janowskiego. Na sez. 1893/ 94 zaangażował go T. Pawlikowski do T. Miejskiego w Krakowie, gdzie otrzymał stanowisko aktora i sekretarza teatru. Od 30 VI 1894 występował w zespole operetkowym J. Myszkowskiego i gościnnie w t. Nowości w Warszawie. W sez. 1895/96 należał nadal do zespołu J. Myszkowskiego, a w sez. 1896/97 występował z nim w t. lwowskim. W kwietniu 1897 grał gościnnie w Poznaniu Aleksandra ("Nasze Paryżanki"), reklamowany jako "artysta sceny lwowskiej". W 1898 występował w warsz. t. ogr. Wodewil oraz reżyserował w zespole L. Bogdanowicza w Płocku. W sez. 1898/99 był w zespole B. Mareckiego. 2 X 1899 został zaangażowany do T. Ludowego w Warszawie jako amant komiczny; grał tam także w sez. 1900/01. W sez. letnim 1901 dawał "wieczory humorystyczne" w warsz. t. ogr. Wodewil i w t. Bagatela. Od jesieni 1901 powrócił do zespołu J. Myszkowskiego. W sez. letnim 1903 kierował t. Bagatela w Warszawie. W 1904 występował znowu w zespole J. Myszkowskiego i pełnił funkcję reżysera. W lecie 1905 występował w Krakowie w zespole J. Brzezińskiego i G. Senowskiego, następnie był aktorem i reżyserem w zespole F. Kwaśniewskiego w T. Renaissance w Warszawie. Występował w tym t. również w 1906. W 1907 występował i reżyserował w t. łódź., od grudnia 1908 do lutego 1909 gościnnie w T. Ludowym w Krakowie, potem kierował warsz. t. ogr. Parisiana. W 1911 (lipiec) występował gościnnie w krak. T. Ludowym oraz kierował zespołem teatrzyku Wesoła Buda w Krakowie i Zakopanem, w 1912 występował w lwow. kabarecie Ul i pisał dla tej scenki teksty, w lipcu na czele lwow. kabaretu Wesoła Jama występował w Krakowie i w t. na wystawie architektonicznej, potem założył w Warszawie przy ul. Mokotowskiej t. Miniatury. T. ten działał do stycznia 1913, kiedy D. założył przy ul. Bielańskiej t. Nowe Miniatury, działający od lata tego roku jako Warszawskie Miniatury w Dolinie Szwajcarskiej, potem znów jako Miniatury do 1914. W 1914 kierował warsz. t. ogr. Wodewil (19 VII-31 VII) i t. Elizeum (23 VIII-13 X). W sez. 1914/15 (do 14 X 1915) prowadził T. Nowoczesny, w 1916 kierował teatrzykiem Wesołym w Dolinie Szwajcarskiej i występował kolejno w t. Na Dynasach, w Palais de Glace, a wreszcie objął kierownictwo T. Współczesnego. W listopadzie 1917 grał rolę Stanisława Barzykowskiego ("Lelewel") w T. Polskim. W 1919 reżyserował w T. Stołecznym w Warszawie. W 1920 wycofał się z t. i zamieszkał w Toruniu, gdzie pracował w magistracie. Był aktorem komiczno-charakterystycznym, często występował również w operetkach. Wybitniejsze role: Pantaleon Durnicki ("Gęsi i gąski"), Izajewicz ("Żydzi"), Stanisław ("Łobzowianie"), Grumio ("Poskromienie złośnicy"), Alfred ("Wielki człowiek do małych interesów"). Znany był również jako autor i tłumacz wielu popularnych sztuk; do najbardziej znanych należały: "Jak się śmieją i płaczą w Warszawie", "Karnawał warszawski", "Rok 997", "Tajemnice małżeńskie", "Końska kuracja", "Madame Kino". Używał niekiedy pseud. lit. Józef z Brzezin.
Bibl.: Bar: Dzieje t. krak.; Estreicher: Drużyny; Filler: Melpomena; Olszewski: Z kronik teatr.; PSBIV (A. Bukowski); Sempoliński: Wielcy artyści; EMTA 1889 nr 315, 1893 nr 487, 1901 nr 44; Kur. warsz. 1882 nr 213, 1891 nr 244, 1903 nr 234, 1904 nr 255, 1907 nr 247, 1919 nr 273, 1923 nr 93; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16; Chomiński.
Ikon.: Fot. - Archiwum m. Krakowa i woj. krakowskiego, zb. S. Dąbrowskiego.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
