Osoby

Trwa wczytywanie

Andrzej Mielewski

MIELEWSKI Andrzej, właśc. Andrzej Sydor, Sidor, początkowo pseud. Milewski (1867 Tołoszczów k. Lwowa – 11 kwietnia 1916 Kraków),

aktor, reżyser, dyrektor teatru.

Był mężem Aliny Gryficz-Mielewskiej. Debiutował w 1886 w Rzeszowie, pod pseud. Milewski w zespole BarbaryAdolfa Linkowskich, których był wychowankiem. W zespole tym grał także w 1887 w Śniatynie, Zaleszczykach i Stanisławowie. Jesienią tego roku występował w zespole Antoniego Kattnera w Rabce. Sez. 1890/91 i część następnego spędził w teatrze lwowskim, grając drobne role, jak np. Pistol (Wesołe kumoszki z Windsoru). Na sez. 1892/93 zaangażował go do Stanisławowa Lucjan Kwieciński; z jego zespołem występował Mielewski także w Stryju, Nowym Sączu i Krynicy. Zaczął wtedy grać role bohaterskie, np. Uriela Akostę (Uriel Akosta), a w prasie pisano o nim jako o „obiecującym artyście”, mimo pewnych prowincjonalizmów w dykcji.

W końcu 1893 przyjęty został do teatru krakowskiego; wystąpił pierwszy raz 16 grudnia w roli Archibalda (Podróż naokoło ziemi), jeszcze jako Milewski; dopiero 15 lutego 1894 pojawił się na afiszu pseud. Mielewski. Odtąd na długo związał się ze sceną krakowską i opuszczał Kraków tylko w okresie letnim, grając np. w 1894 w zespole Juliana Myszkowskiego w Przemyślu, w 1895 w Krynicy z teatrem ze Stanisławowa i z lwowskim zespołem Miłośników Sceny, w 1899 w zespole Adama Mullera w Zakopanem. W lecie 1901 Mielewski zorganizował własny zespół objazdowy (Krynica, Szczawnica i Zakopane).

Andrzej Mielewski jako Gustaw. „Dziady” w insc. Wyspiańskiego, reż. Adolf Walewski, Teatr Miejski, Kraków, 31 października 1901. Fot. Sebald.

Dla rozwoju Mielewskiego ważny był okres pracy pod kierownictwem Tadeusza Pawlikowskiego, mimo że dyrektor ten nie był entuzjastą jego talentu i rzadko obsadzał go w głównych rolach. Dzięki jednak temu okresowi praktyki mógł Mielewski za dyrekcji Józefa Kotarbińskiego objąć główne role w repertuarze romantycznym. Grał wtedy z powodzeniem Gustawa-Konrada (Dziady), Semenkę (Sen srebrny Salomei), Konrada (Wyzwolenie), Rapsoda (Bolesław Śmiały). Występował bardzo często, zdobywając uznanie, także w rolach „ludzi pokrzywdzonych, zgorzkniałych, zbuntowanych” (K.M. Górski), jak np. Apolinary (Anastazja). Od 1903 pełnił obok Adolfa Walewskiego funkcję reżysera teatru krakowskiego.

Po objęciu dyrekcji teatru krakowskiego przez Ludwika Solskiego w 1905 opuścił na kilka miesięcy Kraków i brał udział w objeździe miast galicyjskich (między innymi Nowy Sącz, Stryj, Sambor) w zespole, który zorganizował z Gabrielą MorskąJózefem Popławskim. Od czerwca 1906 do końca sez. 1907/08 występował w Krakowie. W czerwcu 1907 występował gościnnie w Teatrze Małym w Warszawie, w lecie tego roku z własnym zespołem, m.in. w Tarnobrzegu.

Od jesieni 1908 przez dwa sez. grał i reżyserował w teatrze w Łodzi (dyr. Aleksandra Zelwerowicza), biorąc udział w występach zespołu w Petersburgu (marzec 1909) oraz w Kaliszu, Piotrkowie, Tomaszowie i w in. miastach, a w kwietniu i maju tego roku w Teatrze Małym w Warszawie, m.in. jako Gustaw (Dziady) i Rodrygo (Cyd). W tym okresie do swych dawnych, wybitnych ról dodał m.in. Księdza (Klątwa). Reżyserował też sam lub razem z Aleksandrem Zelwerowiczem szereg przedstawień z wielkiego repertuaru.

W 1910 wskutek nieporozumień z Zelwerowiczem opuścił jego teatr i razem z Bolesławem Bolesławskim założył w Łodzi Teatr Popularny w sali teatru Apollo (inauguracja 1 września 1910). Prowadził go przez trzy sez. (do 4 maja 1913) dbając o wysoki poziom repertuaru. Wystawił m.in. Bolesława Śmiałego, Hamleta, Dziady, fragm. Nie-boskiej komedii, a z repertuaru współczesnego m.in. Tajfun. Jako aktor cieszył się wtedy ogromną popularnością. W okresie pobytu w Łodzi ożenił się z aktorką Aliną Gryficz.

Po zlikwidowaniu swego teatru powrócił do Krakowa na stanowisko aktora i reżysera; pozostał tu do końca życia. W 1914 był kierownikiem „działówki” aktorów krakowskich, grających w sali teatru Nowości w Krakowie. W tym okresie grał m.in. rolę Rejenta (Zemsta), a jako reżyser wprowadził na scenę I akt Sułkowskiego; reżyserował też m.in. PigmalionaHeddę Gabler. Był tłumaczem i adaptatorem sztuk. Ostatnią jego rolą był Jan Olbracht (Legenda o królu) i w niej zagrał ostatni raz 3 lutego 1916.

Mielewski posiadał dobre warunki zewnętrzne (mimo lekkiego zeza); „wzrostu więcej niż średniego, o harmonijnej sylwetce. Obdarzony był ładnym w brzmieniu głosem i wyraźną dykcją. Ruchy miał oszczędne i zdecydowane. Niezwykła intuicja i sceniczny temperament, połączone z wielką pracowitością nadawały jego aktorstwu szczególną siłę sugestii” (M. Kaczorowska-Herman). Adam Grzymała-Siedlecki pisał, że Mielewski grał z „żywiołową szczerością” i tą bezpośredniością zawsze zdobywał widza.

Na rozwój jego talentu wywarł duży wpływ Stanisław Wyspiański, z którym Mielewski zetknął się w okresie krakowskim; role w dramatach Wyspiańskiego należały do jego najświetniejszych kreacji.

W pracy reżyserskiej opierał się głównie na intuicji. „Nie mądrzył się, nie analizował, nie stylizował, nie filozofował” wspominał Władysław Ryszkowski (cyt. za M. Kaczorowską-Herman), lecz umiał jasno i przystępnie formułować swoje wymagania.

Bibliografia

Bar: Dzieje t. krak. s. 130,135,139; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Kaczorowska-Herman: T. Popularny (il.); Lipiec: Zelwerowicz i scena łódz.; Czas 1902 nr 149 (K.M. Górski); EMTA 1893 nr 519, 1895 nr 33; Nowa Reforma 1916 nr 184; Świat 1892 nr 10 (K. Estreicher); Afisze, IS PAN, MT Warszawa.

Ikonografia

S. Wyspiański: M. jako Rapsod (Bolesław Śmiały), pastel, 1903 - Muzeum Górnośląskie, Bytom; T. Rychter: Portret, olej - T. im. Słowackiego, Kraków; K. Frycz: M. jako Apolinary (Anastazja), lit. barwna i W. Wojtkiewicz: M. jako Albin (Śluby panieńskie), lit. barwna, 1904, Teka Melpomeny; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MflKraków, MTWarszawa, zb. S. Dąbrowskiego, zb. A. Mielewskiego syna.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.

11 zdjęć w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji