Helena Sulima
SULIMA Helena, właśc. Helena Stanisława Gottowt (1879 lub 16 XII 1882 Warszawa - sierpień 1944 Warszawa), aktorka. Była córką Stanisława Gottowta i -> Katarzyny Oswald. Wg tradycji teatr. jej ojcem podobno był wiceprezes WTR Bogumił Foland. Ukończyła pensję A. Hoene-Przesmyckiej w Warszawie. Gry aktorskiej uczyła się u B. Ładnowskiego i R. Żelazowskiego. Początkowo występowała jako deklamatorka. We wrześniu 1896 debiutowała w t. lwow. pod nazwiskiem Gottowt w sztuce "Marynarz" i została zaangażowana. W 1898-99 grała w t. pozn., już pod pseud. Sulima. 10 II 1900 wystąpiła po raz pierwszy w t. krak. w roli Ewy ("Sumienne dziecko") i pracowała tu do 1906. 28 VII 1901 debiutowała w WTR; mimo pochlebnych opinii nie została jednak zaangażowana i wróciła do Krakowa. W 1906 przeniosła się do Warszawy; 4 V wystąpiła w WTR jako Idalia ("Fantazy"), w maju i czerwcu grała w T. w Filharmonii, na sez. 1906/07 została zaangażowana do WTR, w sez. 1907/08 występowała w T. Małym. Od 1908 do 1910 była ponownie aktorką T. Miejskiego w Krakowie, ale od grudnia 1910 znów zaangażowała się do WTR; tu pozostała do 1921, także po przejęciu tych t. przez Miasto. W 1922-34 była (z przerwami) aktorką T. Polskiego. Od 1934-39 pracowała w TKKT, występując gł. w T. Narodowym i Nowym. Na występy gościnne wyjeżdżała sporadycznie, m.in. w 1922 do Radomia. Występowała też w kilkunastu filmach. Dużo czasu poświęcała pracy społecznej. Przed I wojną świat. pracowała w Patronacie opiekującym się więźniami politycznymi, podczas wojny w różnych organizacjach społecznych. W 1932-39 była członkiem Zarządu Głównego ZASP i z jego ramienia opiekowała się Schroniskiem w Skolimowie. Pisała artykuły i felietony, m.in. do "Kuriera Porannego". Zginęła podczas powstania warszawskiego.
Brunetka "o czarnych jak węgiel oczach", była "wzrostu prawie wysokiego, postawna, zgrabna", bardzo ponętna, "wnosiła ze sobą na scenę to, co w późniejszych czasach określano jako sexappeal" (H. Cudnowski), ale jednocześnie "obok talentu i urody miała spokój i równowagę w pracy" (L. Kotarbińska). Już po pierwszym debiucie w WTR stwierdzono, że "mówi wyraźnie" i "ma głos dźwięczny" ("Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne" 1896 nr 37). Zakres jej możliwości był dość szeroki. Niemal od początku swojej kariery otrzymywała ważne role. W Poznaniu grała m.in. Klementynę ("Starzy kawalerowie"), Paulinę ("Pan Benet"), Mariannę ("Skąpiec"), Rozę ("Lilla Weneda"), Rusałkę ("Dzwon zatopiony"). W Krakowie zwróciła powszechną uwagę jako Rachel na premierze "Wesela" (16 III 1901). Wprawdzie wg A. Grzymały-Siedleckiego "zrobiła furorę nie tyle grą, ile fascynującą aparycją", jednak faktem jest, że ta rola przeszła do legendy. S. grała ją potem z niesłabnącym powodzeniem przez wiele lat. Ogłosiła też swoje wspomnienia z premiery "Wesela" ("Świat" 1932 nr 48). Inne interesujące role krak.: Mańka ("Pan Damazy"), Judyta ("Uriel Akosta"), Tytania ("Sen nocy letniej"), Idalia ("Fantazy"), Goplana ("Balladyna"), Jessyka ("Kupiec wenecki"), Cecylia ("Panna mężatka"), Eliza ("Skąpiec"), Ksenia ("Car Samozwaniec"). W Warszawie często grywała role salonowe, później charakterystyczne, wyróżniając się zawsze poczuciem stylu. Ważniejsze role z tego okresu: Maria Ludwika ("Orlątko"), Laura ("Cyganeria warszawska"), Anna Karenina ("Żywy trup"), Elmira ("Świętoszek"), Baronowa Wurtz ("Azais"), Aniela ("Damy i huzary").
Bibl.: Cudnowski; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 230 (il.); Kotarbińska: Zza kulis teatru; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Czy wiesz I (il.); EMTA 1896 nr 37, 1901 nr 31,32; Scena i Sztuka 1908 nr 11 (il.); Afisze, 1S PAN; Akta dotyczące ubezpieczeń i emerytur, Arch. m, Krakowa i woj. krak.,sygn. TM-56.
Ikon.: L. Wyczółkowski: Portret, pastel, 1901, repr. Leon Wyczółkowski 1852-1936 Dzieła malarskie, Warszawa 1937; J. Malczewski: Portret, olej, 1903 i Portret, olej - MNWarszawa; K. Laszczka: Portret, terrakota, 1901 - MNKraków; K. Laszczka: Portret, gips, 1901 -MTWarszawa; J. Szczepkowski: Portret, gips - MHKraków; J. Czajkowski: Portret, rys., ok. 1900 - zb. A. Starzewskiej Kraków; K. Frycz: S. jako Rachel (Wesele) i S. jako Maud (Półdziewice), lit., Teka Melpomeny, 1904; S. Rzecki: S. jako Jessyka (Kupiec wenecki), lit., Teka Melpomeny, 1904; K. Frycz: S. jako Rachel (Wesele), zaproszenie do Zielonego Balonika, lit. - MHKraków; L. Wyczółkowski: Portret, karyk., rys., repr. Liberum Veto, kalendarz na rok 1904; L. Wyczółkowski: Portret,rys., 1906 - zb. K. Estreichera Kraków; L. Wyczółkowski: Portret, rvs., własność prywatna Warszawa; Fot. pryw. i w rolach - B'ibl. Jagiell. (Zakład Grafiki), IS PAN, MHKraków, Muzeum Mickiewicza Warszawa, MTWarszawa, SPATiF.
Film.: 1928 - Pan Tadeusz; 1934 - Młody las; 1936 - Barbara Radziwiłłówna; 1938 - Serce matki; 1939 - Złota maska.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
