Tadeusz Orłowicz
ORŁOWICZ Tadeusz (9 IV 1907 Czortków - 3 II 1976 Londyn), scenograf. Był synem Juliusza O., inżyniera, i Emilii z Grąziewiczów, mężem malarki i aktorki Wandy Baczyńskiej (ślub w 1946). W 1934 ukończył krak. ASP. Był uczniem m.in. K. Frycza i pod jego kier. rozpoczął praktykę scenograficzną w T. im. Słowackiego. Współpracował z eksperymentalnymi teatrami Krakowa: opracował (wraz z H. Gottliebem) scenografię do "Przebudzenia wiosny", wystawionego jeden raz w budynku Bagateli (1934), w tymże roku, już samodzielnie, do dwóch prem. półamat. Mikrosceny w sali Klubu Społecznego; w styczniu 1935 brał udział w jednej z pierwszych imprez T. Cricot "Opowieści nienapisane" (rysował karykatury podczas improwizacji A. Polewki). W T. im. Słowackiego debiutował jako samodzielny scenograf sztuką "Trzy mgły" w reż. W. Radulskiego (14 XI 1935), z którym odtąd często współpracował. Projektował dek. i kostiumy, m.in.: w 1936 do "Opowieści wigilijnej", w 1937 do "Krawca w zamku", "Cesarza Jonesa", "Jeńców" F. Marinettiego, "Jaskółki z wieży Mariackiej", w 1938 do "Snu wujaszka", "Romantycznych", "Serca Balbiny", "Korsarza", "Baby-dziwo", w 1939 do "Jak wam się podoba". Był autorem kostiumów do widowiska "Kawaler księżycowy" wystawionego latem 1939 na dziedzińcu Collegium Maius Uniw. Jagiellońskiego. Ostatnią prem. opracowaną przed wojną przez O. w T. im. Słowackiego była komedia "Dziś flagi". "Sukcesy dotychczasowe Orłowicza upoważniają do twierdzenia, iż znalazł się nowy człowiek teatru, nowy artysta szukający własnych dróg" - pisał w 1937 M. Dienstl-Dąbrowa. Recenzent "Asa" w tym samym numerze pisma (S.W. Balicki) stwierdzał: "zadokumentował, że już dziś zaliczać go należy bezwarunkowo do czołowych inscenizatorów plastycznych polskich." Jego styl określano jako "realizm komponowany". Nie rezygnując z malarskiej urody dekoracji, operował uproszczonymi elementami konstrukcyjnymi. W wielu rozwiązaniach plastycznych sięgał do karykatury i groteski, czasem w sposób zaskakujący tradycjonalistów, jak np. w projektach do "Jak wam się podoba". W kampanii wrześniowej wziął udział jako oficer. Lata wojny spędził w oflagach, pocz. w Colditz, gdzie był współorganizatorem międzynarodowego zespołu teatr., nast. w Prenzlau i Neubrandenburgu, gdzie zaprojektował salę teatr. zbudowaną w świetlicy oraz opracował scenografię do przedstawień zespołu zorganizowanego przez W. Mireckiego (m.in. "Latający lekarz" i "Zemsta", grana pt. "Spór o mur", zrealizowana w konwencji szopki). Po przeniesieniu O. i innych jeńców do obozu w Grossborn zespół połączył się z działającym tam wcześniej teatrem pod kier. L. Kruczkowskiego, tworząc Nowy T. Symbolów. Po wyzwoleniu oflagu O. opracował dek. i kostiumy do "Godów weselnych" wystawionych w sierpniu 1945 przez L. Schillera w T. Ludowym im. Bogusławskiego w Lingen. Na jesieni t.r. wyjechał do Włoch, do kierowanego przez Radulskiego T. Dramatycznego 2 Korpusu z siedzibą w Recanti. Projektował tam scenografię do "Ślubów panieńskich", "Wiele hałasu o nic", i - wraz z żoną - do "Skalmierzanek". Po przeniesieniu zespołu do Wielkiej Brytanii (lato 1946) był autorem oprawy plast. przeglądu dorobku tego teatru, pokazywanego w lipcu 1947 na scenie Scala Theatre w Londynie (m.in. widowisko "Droga Konrada" w układzie L. Kielanowskiego i Radulskiego). W 1947-49 współpracował sporadycznie jako scenograf z t. angielskimi Royal Theatre i East End Repertory Company; dla objazdowego Polskiego T. Dramatycznego pod kier. Radulskiego projektował scenografię do "Dam i huzarów" (prem. w Edynburgu, jesień 1947); dla objazdowego zespołu pn. Sztafeta, prowadzonego przez Mireckiego do "Ich czworo", "Męża i żony", "Walki Kobiet"; dla Polskiego T. Dramatycznego pod kier. Kielanowskiego w Londynie do "Wesela" (prem. maj 1948 w Scala Theatre). W 1950-70 opracował dla tego teatru (kolejne nazwy: T. Polski im. Słowackiego, T. Polski i od 1960 T. Polski ZASP) ponad dwadzieścia prem., m.in. "Gałązkę rozmarynu" (1955), "Kowala, pieniądze i gwiazdy" (1958), "Bohaterom nie udziela się kredytu" wg "Cmentarzy" M. Hłaski (1960), "Policję" (1961), "Tango" (1965), "Zemstę" (1970). W tych samych latach współpracował jako plastyk z M. Hemarem, zarówno w prowadzonym przez niego kabarecie lit., jak i projektując scenografię do jego sztuk, np. "Dzwony z Czeremszy" (1962), "Piękna Lucynda" (1965). Od 1959 współpracował też sporadycznie z londyńskim T. dla Dzieci i Młodzieży (od 1963 pn. Syrena). W l. sześćdziesiątych był także zapraszany jako scenograf do londyńskich t. angielskich: Theatre Royal, w dzielnicy Stradford i Questors Theatre w dzielnicy Ealing i opracował tam takie premiery, jak: "Henryk V", "Opowieść wigilijna", "Wyspa skarbów", "Pod mlecznym lasem", "Lekcja", "Profesor Taranne", "Krzysztof Kolumb" W. Ghelderode'go, "Biedermann i podpalacze".
Bibl.: Almanach 1975/76; Cyganeria i polityka; Gasztold; T. Kudliński: Młodości mej stolica, Kraków 1984; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Mirecki: Jeniecka Melpomena s. 80, 109, 112, 128-130, 163; Mirecki: Wozem Tespisa s. 11, 17, 36-38, 117; As 1937 nr 7 (il.); Pam. Teatr. 1977 z. 3 s. 374, 379-381, 1988 z. 1-2 s. 13-122; Wiadomości (Londyn) 1976 nr 1593/1594; Życie Lit. 1977 nr 36; Afisze, programy, IS PAN, MTWarszawa; Materiały SAP, IS PAN; Informacje żony, W. Baczyńskiej-Orłowiczowej, Londyn.
