Osoby

Trwa wczytywanie

Irena Turska

Irena Turska
Ur. 26 X 1912 r. w Warszawie, zm. 22 II 2012 w Warszawie.
Choreolog, krytyk, historyk i teoretyk baletu.
W 1943 ukończyła prestiżową Szkołę Rytmiki i Tańca Artystycznego J. Mieczyńskiej w Warszawie. Opieka nauczyciela Stanisława Głowackiego pozwoliła jej rozwijać zainteresowania w kierunku teoretycznym. Szybko przekuła swoje doświadczenie w pracę dydaktyczną i dziennikarską. Od 1946 do 1948 prowadziła zajęcia z historii tańca w PWST w Łodzi. Od 1947 rozpoczęła wieloletnią pracę jako krytyk tańca w prasie nie tylko branżowej czy ogólnokulturalnej, ale co ważne - również w dziennikach i tygodnikach, przyczyniając się do popularyzacji tematów związanych z tańcem. Sytuacja tańca w powojennej Polsce nie była najłatwiejsza - teatry i instytucje z trudem odnawiały działalność artystyczną, rozproszone zespoły musiały na nowo budować repertuar. Brakowało również infrastruktury edukacyjnej dla tańca, koniecznej do kształcenia nowych pokoleń tancerzy. W tych warunkach teksty Turskiej spełniały nie tylko istotną rolę naukową, czy dokumentacyjną, ale stymulowały potrzebę odnowienia środowiska tanecznego w całej Polsce oraz samej tradycji krytyki tańca, której rozwój zahamował wybuch II wojny światowej. W Europie dokonywały się przed wojną najważniejsze przemiany w zakresie współczesnych form tańca scenicznego, istotne więc był nie tylko krytyczne omawianie bieżącej działalności zespołów, lecz także zaznajomienie polskich czytelników ze źródłami nowych prądów w sztuce tańca. Prócz Turskiej o tańcu w tym czasie pisali nieliczni, m.in. Jerzy Waldorff, Joanna Pudełek, Zofia Momontowicz-Łojek, Zofia Kwiecińska. Turską wyróżniało wśród nich przede wszystkim umiejętne łączenie działalności krytycznej i badawczej.
W różnych okresach Turska współpracowała z takimi czasopismami jak: "Teatr", "Łódź Teatralna", "Pamiętnik Teatralny", "Radio i Świat", "Muzyka", "Nowa Kultura", "Przegląd Kulturalny", "Dziś i Jutro", "Stolica", "Panorama", "Życie Warszawy", "Po Prostu", "Sztandar Młodych", "Radio i Świat", "Teatr Ludowy", "Trybuna Ludu", "Ruch Muzyczny", "Antena", "Śpiewamy i Tańczymy". W latach 1964 - 1966 odbyła stypendium rządu francuskiego w Ecole Supérieure d'Etudes Chorégraphiques w Paryżu, gdzie w 1964 obroniła pracę doktorską pt. "La situation de la danse dans l'ensemble des arts. Prolegomenes a l'asthetique de la danse". Praca była poświęcona estetycznym kontekstom odbioru sztuki tanecznej, zarówno w zakresie analizy tańca, jak i postrzegania ruchu i funkcjonowania zmysłów. Po powrocie ze stypendium Turska ograniczyła aktywność w zakresie krytyki na rzecz redagowania autorskich publikacji z zakresu historii i teorii tańca. Bogate doświadczenie historyka i teoretyka tańca, jak również zaangażowanie w sprawy środowiska tanecznego sprawiły, że Turską obarczano licznymi funkcjami administracyjnymi. Piastowała m.in. funkcję inspektora nadzoru artystycznego baletowego w Generalnej Dyrekcji Teatrów, Oper i Filharmonii, w latach 1951-1953 była członkiem Państwowej Komisji Weryfikacyjnej powołanej przez Ministerstwa Kultury i Sztuki (MKiS) do unormowania kwestii uprawnień zawodowych tancerzy zatrudnionych w instytucjach artystycznych w całym kraju. Udzielała się również jako dydaktyk - w latach 1972-1989 wykładała historię i estetykę tańca w Zaocznym Wyższym Studium Nauczycieli Tańca na Wydziale Wychowania Muzycznego PWSM w Warszawie. Praca w studium dała również silniejszy impuls do opracowywania materiałów dydaktycznych w formie wspomnianych podręczników do nauki historii i teorii tańca, wspieranych m.in. przez Centralny Ośrodek Pedagogiczny Szkolnictwa Artystycznego. Od 1996 Turska działała w polskiej sekcji European Dance Research Information Directory, pełniąc funkcję konsultanta w międzynarodowej agendzie zrzeszającej badaczy tańca. W 2002 otrzymała nagrodę Ministra Kultury za wkład w rozwój nauki o balecie i popularyzację sztuki baletowej w Polsce, w 2012 - złoty medal "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis" oraz medal Polskiego Wydawnictwa Muzycznego "Ad honorem". Zmarła 22 lutego 2012, w trakcie pracy nad wznowieniem "Krótkiego zarysu historii tańca i baletu", który ukazał się pośmiertnie w 2014.
Turska uprawiała różne gatunki dziennikarskie. Oprócz recenzji w grupie tekstów teoretycznych znajdują się również artykuły problemowe, relacje z przeglądów, festiwali, konkursów tanecznych i choreograficznych, listy, ciekawostki, teksty monograficzne i portrety. W recenzjach - głównie przedstawień baletowych i występów zespołów tańca ludowego - charakterystyczne było łączenie elementów analizy warsztatu tanecznego (precyzja wykonania poszczególnych póz tanecznych, realizacja stylu tańca, ocena sprawności w partnerowaniu), oceny wyrazu artystycznego (dużo uwagi Turska poświęcała partiom solowym i wyrazistości solistów, jak również ocenie strony widowiskowej spektaklu i opisowi tego, jakie reakcje u widza wywołuje), a także elementów związanych z historią tańca. Nie tylko skrupulatnie opisywała szczegóły przedstawień teatralnych, zwracała również uwagę na autorstwo poszczególnych elementów spektaklu (pracę tancerzy, choreografa, kompozytora, scenografa), dokonując analizy i oceny każdego komponentu. W recenzjach umieszczała również informacje o okolicznościach występu, które miały wpływ na wyraz artystyczny przedstawienia i traktowała je jako istotne elementy warunkujące ocenę dzieła. Nadawało to tekstom charakter obiektywizujący i pozwalało ukazać sztukę tańca na tle aktualnego obrazu życia tanecznego.
Dopełnieniem tak rozumianej powinności recenzenckiej były także pozostałe gatunki tekstów. Szczególnie ważne były relacje z polskich i zagranicznych festiwali lub przeglądów, które dawały okazję do omówienia różnorodnych form tańca, oceny aktualnego rozwoju nurtów tanecznych i wskazania najciekawszych zjawisk. Dzięki tym wypowiedziom do polskich czytelników docierały informacje nie tylko o bieżących wydarzeniach w różnych częściach kraju, ale również informacje o stylach i kierunkach w tańcu, które rozwijały się poza Polską, a do których nie było wówczas powszechnego dostępu. Dotyczyło to przede wszystkim zreformowanego tańca baletowego i tańca nowoczesnego. Na szczególną uwagę zasługują przede wszystkim teksty przybliżające działalność Baletu Amerykańskiego, sceny baletowej w Paryżu, zespołu baletowego Królewskiego Teatru de la Monnaie w Brukseli, czy teatru tanecznego José Limona. Uzupełnieniem tych relacji jest bogata bibliografia tekstów poświęconych wielkim reformatorom tańca scenicznego (m.in. Vigano, Blasis, Noverre, Isadora Duncan), którzy położyli fundament pod kształtowanie się nowych prądów w sztuce tanecznej. Natomiast w przypadku tańców ludowych warto zwrócić uwagę na liczne teksty o zagranicznych zespołach, pisane zazwyczaj z zamiarem uchwycenia podobieństw i różnic między folklorem polskim a tańcami innych kultur, np. tańcami i pieśniami gruzińskimi. Turska była zresztą autorką kilku znaczących tekstów przybliżających specyfikę i kontekst kulturowy tańców pozaeuropejskich, m.in. tańca w Indonezji, tańców indyjskich. Często publikowała również mniejsze formy dziennikarskie, w których z niezwykłą lekkością stylu przywoływała ciekawostki historyczne dotyczące rytuałów i źródłowych technik tańca, np. karnawału czy staropolskich obrzędów tanecznych.
Ważnym rysem twórczości Turskiej było także przywiązanie do pracy praktyków, czego efektem są liczne teksty o charakterze biograficznym i monograficznym poświęcone wybitnym osobistościom świata tańca, m.in. Leonowi Wójcikowskiemu, Barbarze Bittnerównie, czy Jerzemu Kaplińskiemu. Portretowanie ludzi tańca spełniało nie tylko funkcję historiograficzną, ale miało za zadanie przybliżyć czytelnikowi świat tańca, oswoić z często hermetycznymi zagadnieniami związanymi z edukacją taneczną, drogą kształtowania warsztatu tancerza czy choreografa, a przez to zachęcić do oglądania spektakli i śledzenia losów ulubionych twórców. Ten obszar pracy Turskiej przeradzał się często w krytykę zaangażowaną i otwarte występowanie w obronie twórców, czego dowodem są liczne teksty komentujące decyzje o rozwiązywaniu zespołów (np. Zespołu Pieśni i Tańca CRZZ "Skolimów"), czy brak wsparcia dla zasłużonych nestorów polskiego tańca (np. artykuł "Kto zajmie się losem zasłużonego artysty?", poruszający sprawę Michała Kuleszy). Teksty te pisane były zawsze w tonie dużego zaangażowania w przebieg spraw, dając wyraz przekonaniu, że ważne zjawiska w świecie tańca, a przede wszystkim wybitni i zasłużeni artyści zasługują na opiekę ze strony instytucji oraz uwagę czytelników. Podobną atencją obdarzała Turska młodych, dopiero rozpoczynających karierę twórców, w szczególności wychowanków liceów choreograficznych w Sosnowcu, Gdańsku i Warszawie, których popisy i występy komentowała w relacjach ze szkoleń choreograficznych. Dużą uwagę przywiązywała do oceny ich umiejętności, zarówno pod względem indywidualnych predyspozycji oraz zdolności wykonawczych, jak otrzymanej w danej szkole edukacji. Teksty te, trafiając do szerokiego grona odbiorców, wpływały też pozytywnie na rozpoznawalność szkół tańca i pokazywały potrzebę rozwijania szkolnictwa tanecznego i jego roli w kształceniu przyszłych generacji tancerzy.
Inną kategorię tekstów stanowiły artykuły problemowe, poruszające zagadnienia związane z teorią i historią tańca, jak również będące autorefleksją na temat zawodu krytyka tańca. Towarzyszył temu, tak jak w przypadku poprzednich wypowiedzi, ton zaangażowania w rozwój nowych inicjatyw, które służyłyby pobudzeniu środowiska dziennikarzy i badaczy do bardziej wnikliwego opisywania zjawisk z zakresu tańca. Turska proponowała m.in. organizację szkoleń dla dziennikarzy z zakresu nowych zjawisk tańca, zachęcała do wysyłania korespondentów na międzynarodowe wydarzenia taneczne, do tworzenia zespołów interdyscyplinarnych, które mogłyby wymieniać się doświadczeniami w opisie tańca. Ważne były w tym kontekście przede wszystkim teksty wprowadzające do polskiego piśmiennictwa tanecznego informacje związane z ważniejszymi badaniami z zakresu kinetografii, m.in. opis pierwszego kursu kinetografii w Polsce i systemu zapisu tańca i ruchu Rudolfa Labana.
Warte uwagi są również - rozwinięte później w monografiach książkowych - próby przedstawienia tańca w perspektywie innych sztuk, przede wszystkim muzyki, malarstwa, ale również filmu czy radia. Dużo uwagi, także w recenzjach i relacjach, poświęcała zagadnieniom muzyki baletowej, stanowiącej nieodłączny element oceny spektaklu, ale i samodzielne zagadnienie, godne uwagi historyka i teoretyka tańca. Interesujące są również próby analizy tańca dokonywane poprzez medium filmu. To samo zresztą dotyczy fotografii, której Turska poświęcała niewiele uwagi w prasie, lecz zawsze wykorzystywała w publikowanych przez siebie tekstach, co pozwala dziś na pełniejszą rekonstrukcję opisywanych wydarzeń. Zainteresowania te pozwalają upatrywać w działalności krytycznej Turskiej zalążka przyszłych studiów interdyscyplinarnych, wówczas jeszcze nie funkcjonujących jako w pełni autonomiczny obszar badań naukowych. Autorka wielokrotnie kładła nacisk na konieczność integrowania wiedzy z zakresu różnych dziedzin sztuki, nauki i życia, rozwijając własne rozważania na temat wielofunkcyjności tańca i jego złożonej struktury jako zjawiska kulturowego i praktyki artystycznej. Zagadnienia te zostały w pełni rozwinięte poza działalnością w prasie. Szybko bowiem Turska zajęła się publikowaniem zwartych wydawnictw poświęconych sztuce tanecznej, tworząc do dziś wykorzystywany i traktowany jako podstawowy, zbiór publikacji poświęconych teorii i historii tańca, pisanych zarówno w formie rozważań tematycznych, jak i formie materiałów dydaktycznych czy almanachów.
Bibliografia podmiotowa:
Publikacje zwarte:
Co to jest balet. Mała biblioteka baletowa, rys. B. Brzozowska, Kraków 1957; Balet rosyjski i radziecki, Warszawa 1950; Leon Wójcikowski, Warszawa 1958; "Pan Twardowski" L. Różyckiego, Kraków 1959; Krótki zarys historii tańca i baletu, Kraków 1962 (i późn.:1983, 2009, 2010, 2014); Taniec w Polsce: 1945-1960, Warszawa 1962; Analiza ruchu tanecznego według metod Labana, Joosa, Leedera, Warszawa 1963; W kręgu tańca, Warszawa 1965; Taniec bawi i opowiada, Warszawa 1970; Przewodnik baletowy, Kraków (wyd.: 1973, 1989, 1997, 1998, 2014); Materiały do nauczania historii tańca, Warszawa 1976 i 1981; Z dziejów tańca współczesnego, Warszawa 1980; Balety Piotra Czajkowskiego, Kraków 1981; Almanach baletu polskiego 1945-1974, Kraków 1983; Spotkanie ze sztuką tańca, Kraków 2000; Przetańczone życie: rzecz o Leonie Wójcikowskim, Kraków 2006.
oraz współautorskie:
Drabecka M., Tańce historyczne, z. 3. Basse danse, Ballo, Branle. Wstęp Irena Turska, Warszawa 1971; Drabecka M., Tańce historyczne, z. 4. Almanda, gawot, kontredans. Wstęp Irena Turska. Il. Maria Drabecka (córka), Warszawa 1984; Mieczyńska-Lewakowska J., Fakty i ludzie z mego życia. Do druku przygot. Irena Turska. Łódź 1993; Na powitanie baletu Teatru Wielkiego ZSRR, przekł. i oprac. Jerzy Kuryluk, przedm. I. Turska], Warszawa 1960.
Przekłady:
Noverre J.G., Teoria i praktyka tańca prostego i komponowanego, sztuki baletowej, muzyki, kostiumu i dekoracji, przeł. z franc. i prac. Irena Turska, Wrocław 1959; Ray J., Taniec, jego rozwój i formy, przekład z czeskiego Irena Turska. Warszawa 1958.
Krytyka:
Recenzje:
Balet Moisiejewa w Polsce, "Łódź Teatralna" 1947, nr 2, s. 58-60 [Występy Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca Z.S.R.R]; Balet "Czerwony Mak". "Przegląd Kulturalny" 1952, nr 10, s. 4. Balet Gliera w operze Poznańskiej; O realizmie nowych baletów polskich, "Teatr" 1954, nr 22, s. 18-19 [Dwa widowiska baletowe w Operze Poznańskiej: "Zabawa w Lipinach" i "Z chłopa król"]; "Śląsk" w Warszawie, "Dziś i Jutro" 1954, nr 47, s. 7 [Pierwszy występ "Śląska" w Warszawie. Tańce w opracowaniu Elwiry Czech-Kamińskiej]; Z ludowością na bakier, "Dziś i Jutro" 1954, nr 35, s. 7 ["Zabawa w Lipinach", muzyka Zygmunt Mycielski, libretto Jarosław Iwaszkiewicz, choreografia Stanisław Miszczyk, oraz balet "Z chłopa król" - muzyka Grażyna Bacewiczówna, libretto Artur Marya Swinarski]; Przełom w polskim balecie, "Dziś i Jutro" 1954, nr 23, s. 8 [Premiera baletu "Romeo i Julia" Prokofiewa w Warszawie. Choreograf-reżyser Jerzy Gogół]; Odmłodzony "Pan Twardowski", "Dziś i Jutro" 1954, nr 27, s.7 [Omówienie widowiska baletowego Ludomira Różyckiego w opracowaniu choreograficznym Janiny Jarzynówny na scenie Opery Bałtyckiej]; Balet "Wesele w Ojcowie", "Stolica" 1954, nr 29, s. 14 i 15 [Recenzja widowiska baletowego w Operze Warszawskiej]; W krainie rytmu, "Dziś i Jutro" 1954, nr 30, s. 10 [Zespół Igora Moisiejewa w czasie występów w Polsce]; Dziesięć baletów w Dziesięciolecie. "Panorama" 1955, nr 27, s. 4; Patrząc na gruzińskich górali, "Dziś i Jutro" 1955, nr 2, s. 7 [Występ Państwowego Zespołu Tańca Ludowego Gruzińskiej S.R.R.]; Wznowienie Schillerowskich "Krakowiaków i Górali", "Dziś i Jutro" 1955, nr 25, s.7 [Wznowienie widowiska w Teatrze Narodowym w Warszawie z zanotowanej i autoryzowanej przez Schillera partytury reżyserskiej, sporządzonej przez Barbarę Kilkowską. Choreografia Jadwigi Hryniewieckiej]; Wrocławski balet. Okiem i uchem recenzenta, "Życie Warszawy" 1956, nr 152, s. 6 [Gościnny występ Wrocławskiego Baletu w Warszawie. W programie "Fontanna Bachczyseraju"]; Balet kipiący tańcem, "Przegląd Kulturalny" 1956, nr 31/205, s. 10 [Omówienie premiery baletowej "Ohridska legenda" w Operze Bytomskiej. Choreograf jugosławiański Maks Kirbos]; "Pan Twardowski" czy Rock'n Roll?, "Po Prostu" 1957, nr 6, s. 7 [Wznowienie "Pana Twardowskiego" Różyckiego w chór. Miszczyka]; Drugie spotkanie z "Bieriozką", fot. Loenard Dudlej, "Sztandar Młodych" 1957, nr 267, s. 2 i nr 266, s. 1 [Omówienie występów radzieckiego zespołu dziewczęcego "Bieriozka" w Polsce]; Balet jugosławiański, "Radio i Świat" 1957, nr 7, s. 2 i okładka [Balet "Ohridska Legenda". Kompozycja muzyczna Stefana Christic. Choreografia Maksa Kirbosa]; Kontakt z Indonezją, rys. Eugeniusz Markowski, "Przegląd Kulturalny" 1957, nr 39/265, s. 8 [Występ "Dżakarty" 40-osobowego zespołu pieśniarzy i tancerzy indonezyjskich w Warszawie]; Taniec w transie, "Sztandar Młodych" 1957, nr 308, s. 1 i 2 [Występ zespołu Keita Fodeba]; Teatr taneczny José Limona, "Przegląd Kulturalny" 1957, nr 45/271, s. 9-11 [Występ amerykańskiej grupy tanecznej w Warszawie]; Spotkanie z nowoczesną choreografią, "Sztandar Młodych" 1957, nr 250, s. 2 [Występy grupy José Limona w Polsce]; Magia i ekstaza, "Przegląd Kulturalny" 1958, nr 2, s. 6 i 1 [Recenzja z występu afrykańskiego zespołu tańca Keita Fodeba w Warszawie]; Pierwsze spotkanie z baletem amerykańskim, "Trybuna Ludu" 1958, nr 132, s.4 [Recenzja z pierwszego występu baletu amerykańskiego. Balety klasyczne. Sylfidy Chopina - w układzie Fokina. Duet z "Don Kichota" Minkusa. Balety amerykańskie: "Legenda spadającej rzeki" Morton Goulda w układzie choreograficznym Agnes de Mille i "Lekkoduchy" Leonarda Bernsteina, choreografia Jerome Robbinsa]; Pod znakiem neoklasycyzmu. Współczesność i tradycje. Występy Baletu Amerykańskiego, "Trybuna Ludu" 1958, nr 137, s. 6;Pożegnanie baletu amerykańskiego, "Trybuna Ludu" 1958, nr 13 [Ostatni występ Amerykańskiego Teatru Baletu. Omówienie baletu - choreografia Herberta Rossa "Pean", muzyka Ernesta Chaussona oraz baletu "Billy" Aarona Coplanda w układzie choreograficznym Eugene Loringa]; Balet "Nowa Odyseja", "Trybuna Ludu" 1959, nr 264, s.6 [Jedyne przedstawienie baletowe w "Warszawskiej jesieni": "Nowa Odyseja" - muzyka Wiktora Brunsa, choreografia Lilo Gruber, wykonawcy - zespół baletowy Opery Poznańskiej]; Powrót Romea i Julii, "Trybuna Ludu" 1959, nr 188, s. 6 [Recenzja wznowienia baletu "Romeo i Julia" Prokofiewa, choreografia Jerzego Gogóła w Warszawskiej Operze]; Prymat choreografii czyli balety Jerome Robbinsa, "Przegląd Kulturalny" 1959, nr 43, s. 7 [Omówienie baletów" "Moves", "Popołudnie fauna" Debbusyego, "New York export opus Jazz" Roberta Prince, "Koncert" Chopina]; Balet Jerome Robbinsa, "Trybuna Ludu" 1959, nr 284, s.4 [Recenzja z gościnnego występu Baletów USA Jerome Robbinsa: "Moves", "Popołudnie fauna", "New York export, opus Jazz" i "Koncert" - muzyka Chopina]; Margot Fonteyn w "Jeziorze łabędzim", "Trybuna Ludu" 1959, nr 139, s.8 [Recenzja gościnnego występu angielskich tancerzy w Warszawie w balecie "Jezioro łąbędzie" Czajkowskiego]; W Operze Bałtyckiej, "Trybuna Ludu" 1960, nr 159, s. 6 [Recenzja dwóch baletów: "Cudowny mandaryn" Beli Bartoka i "Harnasie" Karola Szymanowskiego w realizacji Janiny Jarzynówny-Sobczak i zespołu baletowego Opery Gdańskiej]; Dlaczego właśnie Giselle? "Ruch Muzyczny" 1960, nr 7, s.6-7 [Muzyka A.Adama. Układ choreograficzny Jean Coralli-Peracini. Spektakle "Giselle" w ciągu 120 lat jej istnienia. Przedstawienie w Operze Warszawskiej opracowali: Natalia Dudzińska i Konstanty Siergiejew przy udziale Raissy Kuzniecowej]; "Giselle" - szkoła baletu, "Trybuna Ludu" 1960, nr 93, s. 8 [Recenzja widowiska baletowego "Giselle" w Operze Warszawskiej]; Balet jugosławiański. "Trybuna Ludu" 1960, nr 249, s.4 [Gościnny występ Baletu jugosławiańskiego z Belgradu: "Wibracje" K. Fribeca, "Spotkanie w Louisville" J.Iberta i "Serce z piernika" K.Baranica. Choreografia Very Kostić]; "Cudowny mandaryn". Ostatni występ Teatru Narodowego w Belgradzie, "Trybuna Ludu" 1960, nr 257, s.8 [Choreografia Dymitra Parlićowa]; Jezioro łąbędzie. Z występów Baletu Teatru Wielkiego, "Trybuna Ludu" 1960, nr 270, s.8 ["Jezioro łabędzie" P. Czajkowskiego w wykonaniu baletu Teatru Wielkiego z Moskwy. Solistka Maja Plisiecka]; Balet Radziecki w Warszawie, "Ruch Muzyczny" 1960, nr 21, s.26-27 ["Jezioro łąbędzie" - zmiany wprowadzone do tradycyjnego układu Mariusa Petipy i Lwa Iwanowa. Opracowanie choreograficzne Aleksego Gorskiego i Asafa Messere. Balet "Szlakiem gromu" K.Karajewa w choreografii Konstantego Siergiejewa]; Wielki Koncert. "Trybuna Ludu" 1960, nr 275, s.4; Po występach baletu radzieckiego, "Trybuna Ludu" 1960, nr 277,s.8; "Jezioro łabędzie" w Operze Paryskiej, "Trybuna Ludu" 1961, nr 64, s.6 [Opracowanie - Władimir Burmejster z Moskwy. Główne role odtwarzają - Claire Motte, Anuel i Claude Bessy, Jean-Paul Andreani]; Sezon pod znakiem Czajkowskiego. List z Paryża, "Ruch Muzyczny" 1961, nr 9, s.10-11 ["Jezioro łabędzie" w opracowaniu choreografa radzieckiego - Władimira Burmejster w Operze Paryskiej. "Śpiąca królewna" wystawiona przez Balet markiza de Cuevas. Głównym reżyser widowiska: Robert Helpmann]; Balet XX wieku, "Ruch Muzyczny" 1961, nr 19, s.18-21 [Ballet du XX siecle - zespół baletowy Królewskiego Teatru de la Monnaie w Brukseli, prowadzonego przez choreografa Francuza Maurice Bejart, ze współudziałem Janine Charrat. "Święto wiosny", "Gra w karty" i inne. W Teatrze Narodów Bejart zaprezentował: "Divertimento", "Siedem grzechów głónych", "Bolero"]; Balety Czajkowskiego w Gdańsku, "Trybuna Ludu" 1962, nr 114, s.4 [Recenzja z premiery skróconej wersji "Dziadka do orzechów" i fragmentu "Jeziora łabędziego", która odbyła się w Gdańsku. Przygotowanie zespołu: Natalia Konus]; Wierchy. Świtezianka. Zaczarowana oberża. Taniec, "Ruch Muzyczny" 1962, nr 6, s.21-22 [Recenzja premiery baletowej, na którą złożyły się trzy jednoaktowe balety: "Wierchy" Malawskiego, choreografia E.Paplińskiego, "Świtezianka" Morawskiego w choreografii J. Gogóła,"Zaczarowana oberża" Szałowskiego, w inscenizacji W.Grucy]; Baletowa jaskółka, "Ruch Muzyczny" 1962, nr 3, s.12 [10-lecie Poznańskiej Szkoły Baletowej. Olga Sławska. Widowisko "Karnawał" Schumanna i II akt "Wieszczki lalek" Bayera]; Zespół Marty Graham, "Trybuna Ludu" 1962, nr 331, s.5; Wzór baletu klasycznego, "Trybuna Ludu" 1962, nr 266, s.5 [Występ Baletu Teatru im. Kirowa z Leningradu. "Śpiąca królewna"; Występy Baletu Leningradzkiego w Warszawie, "Ruch Muzyczny" 1962, nr 21, s.21-22; Koncert tanecznego mistrzostwa. "Trybuna Ludu" 1962, nr 268, s.5 [Warszawski występ Teatru im. Kirowa z Leningradu]; Mały balet niemałych pomyłek, "Ruch Muzyczny" 1963, nr 22,s.14 [Recenzja przedstawienia gdańskiego Baletu miniatur. Choreografia: J.Jarzynówna i Z.Kamiński. Krytyczne uwagi o zbyt subiektywnych propozycjach choreografów]; Balet londyński w Warszawie, "Trybuna Ludu" 1963, nr 281, s.6 [Recenzja spektaklu "Peer Gynt" do muzyki E.Griega. Choreografia: W.Orlikowski; Drugi program baletu londyńskiego, "Trybuna Ludu" 1963, nr 288, s.6 [Dalsze występy London's Festival Ballet w Warszawie. Omówienie programu Choreograf: Malcolm Goddard]; Balet holenderski w Warszawie, "Trybuna Ludu" 1964, nr 32, s.6 [Recenzja występów Het Nationale Ballet w Warszawie. "Cztery temperamenty" Hindemitha w układzie Balanchine'a, "Koncert fortepianowy" Joliveta, choreografia Skubine'a, "Shirah" (pieśń) do muzyki Hovhanessa, choreografia Pearl Lang, "Biała suita" Lifara do muzyki Lalo. Kierownik zespołu - Sonia Gaskell]; Hinduski Zespół Taneczny, "Trybuna Ludu" 1963, nr 1, s.6 [Recenzja z występu Hindu Dance Company pod kierunkiem Uday Shankara w Warszawie].
Artykuły problemowe:
Tańce i pieśni gruzińskie, "Radio i Świat" 1949, nr 51, s. 14 [Wzmianka o występie Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca Gruzińskiej S.R.R]; Gdańska próba sił, "Ruch Muzyczny" 1962, nr 15, s.16 [Praca radzieckiego pedagoga - Natalii Konus - z zespołem baletowym Opery Bałtyckiej i z uczniami Szkoły Baletowej we Wrzeszczu - fragmenty baletów Czajkowskiego: "Jezioro łabędzie" i "Dziadek do orzechów"]; Polskie tańce ludowe, "Radio i Świat" 1949, nr 20, s. 10-11; Polska muzyka baletowa, "Radio i Świat" 1950, nr 12, s. 7; O potrzebach baletu polskiego, "Muzyka" 1951, nr 7, s. 21-23; Zagadnienie krytyki tanecznej, "Przegląd Kulturalny" 1953, nr 24, s. 5; Młode kadry baletu polskiego, "Przegląd Kulturalny" 1953, nr 3, s. 6; Z zagadnień realizmu baletowego, "Teatr" 1953, nr 8, s. 12-13; Nieznane dzieło Noverre'a, "Teatr" 1953, nr 6, s. 40-41; Spotkanie z Igorem Moisiejewem, "Teatr" 1954, nr 16, s. 23; Prastara sztuka taneczna, "Tygodnik Powszechny" 1954, nr 45, s. 8 [Hinduska sztuka taneczna]; Z dziejów baletu bułgarskiego, "Radio i Świat" 1954, nr 50, s. 4; Od pomysłu do realizacji baletu, "Dziś i Jutro" 1954, nr 43, s. 6; "Śpiąca królewna" - balet Czajkowskiego, "Radio i Świat" 1954, nr 15, s. 5; O jeszcze jednym zespole, "Dziś i Jutro" 1955, nr 23, s. 7 [Artykuł poświęcony działalności Zespołu Pieśni i Tańca C.R.Z.Z. "Skolimów"]; Warszawskie zespoły pieśni i tańca w okresie X-lecia, "Stolica" 1955, nr 29, s. 10 [Omówienie osiągnięć artystycznych Zespołów Pieśni i Tańca "Mazowsze", "Skolimów" i Wojska Polskiego oraz dziewczęcego zespołu tanecznego "Malwy"]; Polski balet XIX wieku, "Radio i Świat" 1955, nr 11, s. 3; Dziesięciolecie Warszawskiego Baletu, "Stolica" 1955, nr 24, s. 12-13; Chcemy czytać o tańcu, "Dziś i Jutro" 1955, nr 8, s. 7; Cenny zabytek rękopiśmienny, "Radio i Świat" 1955, nr 4, s. 2 i 5 ["Listy o tańcu i baletach" - dzieło Jean Georges Noverre'a wydane w Lyonie w 1760]; Z karnawałowej przeszłości, "Radio i Świat" 1955, nr 7, s. 2,3 i okładka; Wesołe sceny baletowe, "Radio i Świat" 1955, nr 8, s. 2 [Balet Piotra Beauchamps i kompozytora Jana Baptysty Lully przez okres rozwoju sztuki teatralnej i muzyki do Gliera w balecie "Czerwony Mak"]; Polska współczesna muzyka baletowa, "Radio i Świat" 1955, nr 19, s. 4 [Jan Maklakiewicz, Piotr Perkowski, Tadeusz Szeligowski, Grażyna Bacewiczówna, Zygmunt Mycielski]; Tańce naszych sąsiadów. "Radio i Świat" 1955, nr 37, s. 4; Artystyczne atuty Skolimowa, "Przegląd Kulturalny" 1956, nr 26/200, s. 7 [Zespół Pieśni i Tańca CRZZ "Skolimów"]; Co będzie ze "Skolimowem"? "Życie Warszawy" 1956, nr 140, s.4 [Zespół Pieśni i Tańca CRZZ "Skolimów"]; Śmierć zespołu. O "Skolimowie" po raz wtóry, "Po Prostu" 1956, nr 34/396, s. 5 [Zespół Pieśni i Tańca CRZZ "Skolimów"]; Z dziejów baletu polskiego, "Stolica" 1956, nr 5/423, s. 15; Wystawa Baletu Angielskiego w Warszawie, "Pamiętnik Teatralny" 1956, zeszyt 2-3, s.499-504 [Wystawa wykonana przez Centralne Biuro Wystaw Artystycznych , zarządzona przez British Council]; Słynne balety, "Radio i Świat" 1956, nr 2, s. 6 i nr 8 - okładka; Kto zajmie się losem zasłużonego artysty? "Stolica" 1956, nr 17, s. 15 [O nestorze baletu polskiego Michale Kuleszy]; Terpsychora na ekranie telewizyjnym, "Antena" 1957, nr 5, s.7-9; Radzieccy pedagodzy w warszawskiej szkole baletowej, "Trybuna Ludu" 1958, nr 323, s.6 [Olga Jordan i Abderahman Kumysnikow; Balet warszawski przed 50 laty, "Stolica" 1958, nr 35, s.17 [Dzieje baletu warszawskiego w roku 1908. Fokin i balety "Eunice" i "Chopiniana". Występ Isadory Duncan. Wieczór 10 gejsz japońskich]; Wystawa baletu polskiego. Kronika, "Pamiętnik Teatralny" 1958, z.3/4, s. 561-565 [Wystawa "Balet polski w rozwoju historycznym", przygotowana w Salach Redutowych przez pracowników naukowych Muzeum Teatralnego z okazji obchodu czterdziestolecia pracy artystycznej prof. Leona Wójcikowskiego]; Jak tańczyli nasi przodkowie. "Śpiewamy i Tańczymy" 1958 - cykl (nr 3, s.3, nr 4, s.15, nr 6, s.2-3, nr 7, s.2, nr 9,s.2, nr 12, s.3, nr 14,s.2, nr 16, s.3, nr 18, s.2, nr 19,s.3, nr 22, s.2); Pierwszy kurs kinetografii w Polsce, "Trybuna Ludu" 1958, nr 268, s.6 [O systemie zapisu tańca i ruchu Rudolfa Labana]; Sprawy do załatwienia w polskim balecie, "Trybuna Ludu" 1959, nr 167, s. 8; Balet sztuka myśląca, "Trybuna Ludu" 1959, nr 236, s.6; Jak tańczyli nasi przodkowie, "Śpiewamy i Tańczymy" 1959 - cykl (nr 2,s.3, nr 3, s.15, nr 5, s.3); Balet kontra opera, "Ruch Muzyczny" 1959, nr 17, s.54-56; Roztańczone pióro, "Ruch Muzyczny" 1960, nr 4, s.20-21; Z półki bibliofila baletowego. Książki, "Ruch Muzyczny" 1960, nr 9, s.18; Repertuar godny zazdrości, "Ruch Muzyczny" 1960, nr 24, s. 17 [15 lat działalności scen baletowych w Czechosłowacji zawarty w Spisie Baletowego Repertuaru Teatrów Czechosłowackich]; Młody Balet Jugosławiański, "Ruch Muzyczny" 1960, nr 23, s.15; Co to jest kinetografia, "Śpiewamy i Tańczymy" 1960, nr 13, s.2; Z okazji wizyty Baletu Teatru Wielkiego. "Ruch Muzyczny" 1960, nr 17, s.11; La fille mal gardee i przedstawienia The Royal Ballet. Królewska szkoła baletowa. Szkoła Marii Rembert w Londynie. List z Londynu, "Ruch Muzyczny" 1961, nr 13, s. 16-17; List z Paryża, "Ruch Muzyczny" 1961, nr 3, s.18 [Omówienie stanu rozwoju tańca scenicznego w Paryżu. Program scen baletowych: "Jezioro łąbędzie", "Piękny Dunaj", "Śpiąca królewna", "Combat"]; CPARA - wydawcą materiałów tanecznych, "Trybuna Ludu" 1962, nr 213, s.6; Taniec bratem muzyki czy teatru? "Ruch Muzyczny" 1962, nr 2, s.18-19; Taniec współczesnych Indii, "Ruch Muzyczny" 1963, nr 3, s.20-21 [Omówienie hinduskiego zespołu tańca pod kier. Uday Shankara]; Świat tańca Marty Graham, "Ruch Muzyczny" 1963, nr 1, s.10-11.
Relacje z przeglądów, festiwali, konkursów tanecznych i choreograficznych:
Peszyńska Maria, Turska Irena: Wyniki szkolenia choreograficznego w Polsce, "Muzyka" 1951, nr 10, s. 43-45; Występy uczniów Liceum Choreograficznego, "Nowa Kultura" 1951, nr 24, s. 10 [Popis uczniów Liceum Choreograficznego w Sosnowcu]; Drugi występ uczniów Liceum Choreograficznego, "Nowa Kultura" 1951, nr 26, s. 10 [Popis uczniów Liceum Choreograficznego w Gdańsku]; Trzeci występ uczniów Liceum Choreograficznego, "Nowa Kultura" 1951, nr 27, s. 10 [Popis uczniów Liceum Choreograficznego w Warszawie]; Mowa rytmu i koloru, "Dziś i Jutro" 1955, nr 34, s. 8 [Konkurs 102 zespołów tańca ludowego w czasie V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów]; Taniec z całego świata, "Dziś i Jutro" 1955, nr 37, s. 7; Polscy tancerze w Vercelii, "Przegląd Kulturalny" 1956, nr 47/221, s. 6 [Sukces polskich tancerzy na konkursie międzynarodowym we Włoszech. Para: Bittnerówna-Gruca, Konrad Drzewiecki]; Dożynki Centralne. Recenzje widowisk, "Teatr Ludowy" 1958, nr 5/6, s. 255-259 [Dożynki na Stadionie X-lecia. Reżyseria widowiska, układy tańców i kierownictwo artystyczne - Jadwiga Mierzejewska]; Baletowe refleksje, "Trybuna Ludu" 1958, nr 115, s. 4 [Występ przedstawicieli polskich i radzieckich szkół baletowych z okazji 13 rocznicy podpisania umowy o przyjaźni i wzajemnej pomocy między Polską i ZSRR]; Konkurs...i co dalej? "Ruch Muzyczny" 1962, nr 3, s.10-11; Przedfestiwalowego nowiny taneczne, "Dziś i Jutro" 1955, nr 26, s. 7 [Program imprez tanecznych zapowiadanych w czasie V Światowego Festiwalu Młodzieży w Warszawie]; O międzynarodowym konkursie tanecznym, "Teatr" 1955, nr 11, s. 23 [Zapowiedź konkursów tańca klasycznego i ludowego w czasie V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów]; Baletowa natura, "Trybuna Ludu" 1960, nr 150, s.6 [Egzamin w Warszawskiej Średniej Szkole Baletowej].
Teksty monograficzne, wspomnienia i portrety:
Margot Fonteyn, "Ruch Muzyczny" 1959, nr 12, s.1-2; Wielkie karty w dziejach tańca, "Problemy" 1949, nr 11, s. 731 [O reformatorach tańca scenicznego: Vigano, Blasis, Noverre, Isadora Duncan]; Leon Wójcikowski-Sylwetki Twórców, "Przegląd Kulturalny" 1953, nr 35, s. 8; Barbara Bittnerówna - Sylwetki Twórców, "Przegląd Kulturalny" 1953, nr 43, s. 8; Jerzy Kapliński, "Przegląd Kulturalny" 1953, nr 43, s. 8; Nestor polskiej choreografii, "Teatr" 1955, nr 7, s. 21; Jan Ciepliński. Szkic Dziejów Baletu Polskiego. Londyn 1956, "Pamiętnik Teatralny" 1956, zeszyt 2-3, s. 463-465; Zapomniany jubilat, "Życie Warszawy" 1956, nr 250, s. 6 [O nestorze baletu polskiego Michale Kuleszy]; Twórcy współczesnego baletu, "Śpiewamy i Tańczymy" 1960, nr 23, s.3 i 13, nr 24, s. 3-4 [Michaił Fokin, Wacław Niżyński]; Twórcy współczesnego baletu. Igor Moisijew, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 16, s.3 i 16; Twórcy współczesnego baletu. 3. Bolesława Niżyńska, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 1, s.3 i 14; Twórcy współczesnego baletu.7, Ninette de Valois, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 11, s.3 i 16; Twórcy współczesnego baletu.8, Frederick Ashton, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 13, s.3; Twórcy współczesnego baletu. 4. Leonid Miasin, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 3, s.2-3; Twórcy współczesnego baletu. 5. George Balanchine, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 4, s.2-3; Twórcy współczesnego baletu. 6. Kurt Joos, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 5, s. 14-15; Twórcy współczesnego baletu. 9.Leonid Ławrowski. "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 14, s.14; Twórcy współczesnego baletu. 11. Serge Lifar, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 18, s.2-3; Twórcy współczesnego baletu.12.Roland Petit, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 21, s.2-3; Twórcy współczesnego baletu.13.Marta Graham. "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 22, s.15; Matylda Krzesińska. Sławne tancerki XX wieku. "Śpiewamy i Tańczymy" 1962, nr 17, s.15 [Matylda Krzesińska. Jan Krzesiński]; Twórcy współczesnego baletu. Jerome Robbins, "Śpiewamy i Tańczymy" 1961, nr 24; Przed wizytą Baletu Leningradzkiego, "Ruch Muzyczny" 1962, nr 17, s.23 [Jean Baptiste Lande, Anna Pawłowa, Tamara Karsawina, Matylda Krzesińska, Michał Fokin, Wacław Niżyński]; Olga Lepieszyńska. Sławne tancerki XX wieku, "Śpiewamy i Tańczymy" 1962, nr 20, s.15; Anna Pawłowa. 1882-1931, "Śpiewamy i Tańczymy" 1962, nr 13, s.15; Tamara Karsawina, "Śpiewamy i Tańczymy" 1962, nr 16, s. 14; Halina Ułanowa, "Śpiewamy i Tańczymy" 1963, nr 9,s.4; Maja Plisiecka, "Śpiewamy i Tańczymy" 1963, nr 6, s.25-27.
Oprac. Anna Duda

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji