Tola Korian
KORIAN Tola, pseud. Tola Janowska, właśc. Antonina Maria z Kopczyńskich (23 stycznia 1911 Poznań – 3 marca 1983 Londyn).
aktorka, pieśniarka, pedagog
Córka aktora Kajetana Kopczyńskiego i śpiewaczki Marii Janowskiej-Kopczyńskiej. Jej pierwszym mężem był malarz Aleksander Żyw (1905–1995), drugim – krytyk literacki i teatralny Tymon Terlecki (ślub 28 listopada 1946 w Londynie).
Początkowo uczyła się w Gimnazjum Urszulanek oraz w Studium dla Dzieci przy Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu. W związku z angażem matki do teatru w Akwizgranie (1921) i opery w Lipsku (1923) wyjechała do Niemiec, gdzie kształciła się w Akwizgranie, a następnie w Wyższej Szkole Dramatycznej w Lipsku. Już podczas studiów występowała na scenach niemieckich w Lipsku, Zwickau, Kołobrzegu, Kassel. Na scenach niemieckich występowała pod pseud. Tola Janowska.
Od 1931 poświęciła się pieśniarstwu, śpiewała utwory ludowe, rodzajowe, tradycyjne, nowoczesne w dziewięciu językach. Przybrała wówczas pseudonim Tola Korian. Dawała recitale w Berlinie, Lipsku, Monachium. W latach 1932–33 występowała też w Warszawie: w teatrach Banda, Femina, a także Teatrze Polskim jako Zosia (Dwanaście godzin przygód Warneckiego) i Dorota (Kobieta, która kupiła męża Passeura) oraz w Poznaniu, gdzie była współtwórczynią kabaretu Różowa Kukułka, następnie tamże w kabarecie Kaktus. W 1934 występowała u Tairowa w Teatrze Kameralnym w Moskwie. W tym samym roku zamieszkała w Paryżu i studiowała u Yvette Guilbert. Od 1935 gościła w „nadscenkach” literackich Paryża, Berlina, Monachium, ponownie w Polsce: śpiewała w warszawskim Teatrze 13 Rzędów (sez. 1936/37) i Małe Qui Pro Quo (sez. 1937/38) oraz w Poznaniu i Krakowie, skąd udała się na występy do Londynu, Aten, Moskwy. Jej repertuar liczył już wówczas ponad czterysta pozycji w kilkunastu językach i dialektach.
W czasie II wojny światowej była m.in. sekretarką tygodnika „Polska Walcząca” wychodzącego w Anglii pod redakcją Tymona Terleckiego. Dawała też koncerty dla oddziałów wojska polskiego. Działalność koncertową kontynuowała potem od 1948 m.in. w Paryżu, Belgii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Francji, Włoszech. Mieszkając stale w Londynie, od 1949 brała udział w programach Mariana Hemara, występowała też w sekcji francusko-kanadyjskiej, potem polskiej radia BBC, w brytyjskiej telewizji. W latach 1953–80 dawała koncerty kolęd dziesięciu krajów w Londynie, na prowincji i w Sztokholmie. Grała w Teatrze ZASP w Londynie, jej rola w Hipnozie Cwojdzińskiego uznana została przez „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” za najlepszą kreację aktorską roku 1962. Od 1965 mieszkała w Chicago, gdzie ukończyła romanistykę i literaturę porównawczą (w 1969, a w 1977 uzyskała doktorat), następnie sama wykładała język i literaturę francuską na uniwersytetach w Indiana, Chicago i St. Xavier’s College w Chicago. W 1978 wróciła do Londynu, gdzie kontynuowała swą działalność artystyczną, w sezonie 1981/82 odbyła tournée koncertowe po Kanadzie i Stanach, po powrocie do Londynu grała do ostatnich dni w sztuce Thomasa Pod mleczną drogą oraz w telewizyjnej adaptacji Małej Apokalipsy Konwickiego.
W pierwszą rocznicę śmierci ukazała się w Londynie książka pt. Tola Korian. Artystka słowa i pieśni.
Bibliografia
- Tola Korian. Artystka słowa i pieśni, red. Katarzyna Fejcher-Akhtar, Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn 1984 [32 teksty różnych autorów, m.in. Jadwiga Jurkszus-Tomaszewska, Tamara Karren, Stanisław Baliński, Konstanty A. Jeleński, Leopold Kielanowski, Zofia Kozarynowa, Tadeusz Nowakowski, Zofia Romanowiczowa, Feliks Topolski, Felicja Krancowa, Zdzisław Broncel, Kazimierz Smogorzewski, Czesław Halski, Wiktor Weintraub, Karol Zbyszewski, Jerzy Lerski, Jerzy A. Kawka, Szymon Laks, Henryk Vogelfaenger-Barker („Tońko”), Czesław Bednarczyk];
- Artyści emigracyjnej Melpomeny [w:] Almanach sceny polskiej 1982/83, Warszawa 1987;
- Korian Tola [hasło w:] Słownik biograficzny teatru polskiego, t. 3: 1910–2000, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017, s. 549–551.
Film Teatr Toli Korian
Teatr Toli Korian, realizacja i produkcja Mieczysław Wazacz, film dokumentalny, 44:39, rok prod. 2006.
Dostępny na profilu producenta w serwisie Youtube.
