Autorzy

TOM Konrad, właśc. K. Runowiecki (9 IV 1887 War­szawa- 9 lub 13 VIII 1957 Los Angeles), aktor, pio­senkarz, reżyser, dyr. teatru. Był mężem -> Zuli Pogorzelskiej. Ukończył szkołę handlową Zgromadzenia Kupców w Warszawie. Początkowo pracował w dzien­nikarstwie. W 1909 wstąpił do Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie. W 1909-10 współpracował z warsz. kaba­retem lit. "Momus", początkowo jako autor tekstów piosenek, a następnie także jako aktor. W 1910-11 wy­stępował w zespole H. Czarneckiego, m.in. w Płocku, Lublinie, Ciechocinku, potem na scenie łódz. t. Bi-Ba-Bo. W 1909-14 jako dziennikarz współpracował m.in. z "Gazetą Łódzką" i "Nowym Kurierem Łódzkim", redagował "Tygodnik Śmiechu". W 1914 powrócił na stałe do Warszawy i w sez. 1914/15 występował w T. Komedia przy ul. Chmielnej, w sez. 1915/16 był kon­feransjerem w t. Miraż, od stycznia do marca 1916 wy­stępował i reżyserował w T. Nowoczesnym, a od maja do sierpnia tego roku w kabarecie "Chochoł" w ogro­dzie Bagatela. W 1917-18 pracował jako autor, reżyser i aktor w t. Czarny Kot, następnie w t. Miraż (sez. 1918 /19), a od otwarcia w kwietniu 1919 t. Qui Pro Quo sta­le na tej scenie do 1923. W 1922 okresowo występował też w t. Wodewil. W sez. 1923/24 był kierownikiem artyst. kabaretu "Stańczyk", a w czerwcu 1924 występo­wał w T. Nowości. Na sez. 1924/25 powrócił do t. Qui Pro Quo. Od września 1925 przez sez. 1925/26 i pół sez. 1926/27 był kierownikiem artyst. t. Perskie Oko, w sez. 1927/28 reżyserował rewie w T. Nowości. Latem 1928 odbył z małym zespołem (m.in. z Z. Pogorzelską, L. Sempolińskim) tournee po wielu miastach (występy m.in. w Lublinie, Kowlu, Łucku, Równem, Pińsku, Dubnie, Baranowiczach, Lidzie, Wilnie, Grodnie, Bia­łymstoku). W 1928-31 znowu należał do zespołu t. Qui Pro Quo, a w 1931-33 do zespołu t. Banda. Następnie pracował w teatrzykach: Rex (czerwiec 1933), Cygane­ria (sez. 1933/34), Stara Banda (od czerwca 1934 i w sez. 1934/35), Hollywood (od lipca do listopada 1935), Cyrulik Warszawski (sez. 1935/36), 13 rzędów (od grud­nia 1936 do stycznia 1937), Wielka Rewia (sez. 1937/38), Operetka przy ul. Karowej (m.in. reżyserował tu i wy­stępował w grudniu 1937), Cyrulik Warszawski (sez. 1938/39). 4 V 1938 w sali Filharmonii warsz. zorganizo­wany był wieczór jubileuszowy, w czasie którego ob­chodził trzydziestopięciolecie pracy artystycznej. Po wybuchu II wojny świat. znalazł się we Lwowie, gdzie od grudnia 1939 był kierownikiem, reżyserem i akto­rem pol. Lwowskiego Państw. T. Miniatur; t. ten pod jego kier. w sierpniu 1940 wyjechał na tournee po więk­szych miastach ZSRR. W końcu 1940 zespół Miniatur powrócił do Lwowa i występował tu od marca do lata 1941. Od zimy 1941 T. występował w zespole przy Armii Polskiej w ZSRR (m.in. w Buzułuku) a w 1942 z wojskiem pod dowództwem gen. W. Andersa wyruszył na Bliski Wschód, do Iranu, Iraku, Syrii, Palestyny, następnie do Egiptu, Włoch, stale występując w przed­stawieniach dla pol. jednostek frontowych. Po II woj­nie świat. zamieszkał w USA, gdzie przebywał do zgo­nu.
Był jedną z najbardziej znanych postaci pol. kabaretu w okresie międzywojennym, przede wszystkim ze wzglę­du na swoją wszechstronną działalność w tej dziedzinie. Przystojny, elegancki, nawet wytworny, był dob­rym piosenkarzem, aktorem (przede wszystkim wyko­nawcą skeczów, w których odtwarzał role elegantów i typy żydowskie), także dowcipnym, inteligentnym kon­feransjerem. Poza występami na scenach kabareto­wych i rewiowych, był wykonawcą postaci charakterystyczno-komicznych w komediach i operetkach; grał m.in. takie role jak: Nieciuszko ("Aktorki"), Impresario ("Faworyt"), Homer ("Piękna Galatea"), Książę ("Czar wal­ca"). Był wreszcie kierownikiem artyst. i lit. wielu scenek i reżyserem programów kabaretowych, rewii, operetek. Równocześnie zdobył dużą popularność jako autor zna­komitych tekstów piosenek kabaretowych (m.in. szla­giery: "Na Czerniakowskiej", "Madame Loulou", "Jak się nie ma co się lubi"), skeczów, tekstów satyrycznych, grote­sek, wodewilów; był autorem librett i adaptatorem ope­retek i wodewilów (np. "Dzidzia", "Jak bal to bal", "Hrabina Tłomok, czyli Maman Gri-Gri", "Szaleństwo Coletty", "Czar walca").
Wybitne stanowisko zdobył sobie także w filmie pol., z którym stale współpracował w 1916-39 jako aktor, re­żyser i autor scenariuszy. W wielu filmach grał, kilka­naście reżyserował lub współpracował przy ich realiza­cji (np. "Paskarze", "Pan konsul Pomeranc", "Ada to nie wy­pada", "Parada Warszawy", "Ułan księcia Józefa", "Książątko", "Zapomniana melodia"; był też autorem scenariuszy wie­lu popularnych filmów.
Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie s. 195 (il.); Dymek z papierosa s. 134, 141, 142 (il.), 190, 202, 205, 206,208, 216, 224, 241-245, 266, 283, 285, 286, 295-297, 3C0, 301, 304,308, 326, 339, 341, 378-379, 417, 435, 449, 464,468-469; Jewsiewic-ki: Materiały: Łoza: Czy wiesz I; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Sempoliński: Wielcy artyści (il.); Sikorski: Szko­ła Aplikacyjna s. 49, 89; Film 1938 nr 13 (il.); Kulisy 1957 nr 29; Kur. por. 1938 nr 118; Pam. teatr. 1963 z. 1-4 s. 254, 340; Scena pol. 1938 z. 2/3; Siedem dni w Polsce 1957 nr 26; Afisze i programy, IS PAN: Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: Z. Czermański: T. i Z. Pogorzelska, karyk., olej, 1927, repr. F. Jarosy: Proszę państwa, Warszawa 1929; J. Zaruba: Portret, karyk., rys., repr. J. Jurandot: Dzieje śmiechu, War­szawa 1961; Z. Nirnstein: Portret, karyk., rys. - MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa.
Film.: 1932 - Romeo i Julcia; 1933-Jego ekscelencja su­biekt, Zabawka; 1934 - Co mój mąż robi w nocy; 1935 - ABC miłości, Antek policmajster; 1937 - Pani minister tańczy.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973