Autorzy

Trwa wczytywanie

Krzysztof Zanussi

(ur. 17 czerwca 1939, Warszawa)
Reżyser i scenarzysta filmowy i teatralny. Jeden z najwybitniejszych twórców polskiego kina autorskiego. Z wykształcenia jest fizykiem, filozofem i filmowcem. Ukończył kolejno: Wydział Fizyki na Uniwersytecie Warszawskim (1959), Wydział Filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim (1962) i Wydział Reżyserii w PWSFTviT w Łodzi (1966). Studiując na Uniwersytecie Warszawskim był równolegle w latach 1956-57 słuchaczem wykładów na temat filmu prowadzonych w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, a także członkiem Amatorskiego Klubu Filmowego Uniwersytetu Warszawskiego, w którym zrealizował swoje pierwsze filmy. Już wówczas jego prace były zauważane i doceniane. Dziewięć spośród jedenastu zrealizowanych przez Zanussiego filmów amatorskich zostało nagrodzonych na różnych festiwalach i przeglądach, między innymi "Tramwaj do nieba" (1958) otrzymał Grand Prix na Festiwalu Studenckich Etiud Amatorskich. Także film dyplomowy Zanussiego z roku 1966 "Śmierć prowincjała" obsypano nagrodami: Srebrny Lew na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji, Złoty Dukat na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mannheim i Złota Aurelia na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Valladolid. Po uzyskaniu dyplomu reżysera zrealizował kilka filmów dokumentalnych, wśród nich nagrodzony na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie "Srebrnym Lajkonikiem" w roku 1968 i rok później na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Lipsku "Srebrnym Gołębiem" film o polskim kompozytorze międzynarodowej sławy - "Krzysztof Penderecki". Debiutem fabularnym Zanussiego był telewizyjny film "Twarzą w twarz" nakręcony według scenariusza napisanego wspólnie z Edwardem Żebrowskim.
Najważniejszym i najbardziej płodnym okresem twórczości reżysera były lata siedemdziesiąte XX wieku. W filmach z tych lat Zanussi wykreował specyficznego bohatera, człowieka postawionego przed wyborem, przed koniecznością podjęcia decyzji będącej kompromisem między sferą wolności a sferą praktyki życiowej. W "Strukturze kryształu" (1969) - pierwszym kinowym filmie Zanussiego - bohaterami są dwaj utalentowani fizycy, z których jeden robi karierę naukową, a drugi jest meteorologiem na wsi. Toczą ze sobą dyskusję na temat wyboru postaw życiowych. Za ten film Zanussi otrzymał Nagrodę im. Andrzeja Munka, nagrodę Klubu Krytyki Filmowej SDP - "Syrenka Warszawska", nagrodę za debiut reżyserski "Srebrnego Kondora" Federacji Argentyńskich Klubów Filmowych na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mar Del Plata, Nagrodę miasta Valladolid na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Religijnych i Humanistycznych oraz Nagrodę Specjalną na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie.
Niemal każdy kolejny film Zanussiego był nagradzany na polskich i międzynarodowych festiwalach. "Życie rodzinne" (1971), które było opowieścią o kryzysie rodziny i niemożności dokonania wyboru zgodnego z zasadami etycznymi, otrzymało "Premio de San Gregorio" i "Premio Ciudad de Valladolid" na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Valladolid, II Nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Colombo, "Srebrnego Hugo" na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Chicago oraz "Złotą Kaczkę" czasopisma "Film" dla najlepszego filmu polskiego. Zrealizowany według scenariusza napisanego wspólnie z Edwardem Żebrowskim dramat o ludzkiej obojętności zatytułowany "Za ścianą" otrzymał Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Autorskich w San Remo, a grająca główną rolę Maja Komorowska zdobyła tamże nagrodę aktorską.
Film "Iluminacja" z roku 1973 ma nietypową konstrukcję. Obok wątku fabularnego pojawiają się w nim wypowiedzi - zrealizowane metodą paradokumentalną - naukowców, między innymi filozofa profesora Władysława Tatarkiewiczam, fizyka Iwa Biruli-Białynickiego i astronoma Włodzimierza Zonna. Główny bohater studiuje fizykę, która jego zdaniem jest nauką dającą jasne i pewne odpowiedzi, ale kolejne doświadczenia życiowe budzą w nim coraz więcej wątpliwości. "Iluminacja" została obsypana deszczem nagród: Grand Prix "Złoty Lampart", Nagroda FIPRESCI i Nagroda Jury Ekumenicznego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno, "Syrenka Warszawska", Grand Prix "Wielki Jantar" Koszalińskich Spotkań Filmowych "Młodzi i Film", Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Rawennie, Nagroda Specjalna Jury Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku, "Złote Grono" Lubuskiego Lata Filmowego w Łagowie oraz "Złoty Medal" na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Figueira da Foz.
Parą aktorską, z którą Zanussi współpracuje regularnie od początku swojej kariery jest Maja Komorowska i Zbigniew Zapasiewicz. Zapasiewicz zagrał jedną z głównych ról w filmie, który uznano za jeden z najważniejszych filmów polskiego "kina moralnego niepokoju". Były to "Barwy ochronne" (1976), w których Zanussi porusza problem konformizmu polskiej inteligencji. Film maluje portret zdemoralizowanego środowiska polskich naukowców, w którym wartościowe jednostki są eliminowane przez bezwzględne miernoty. Zapasiewicz wystąpił w roli docenta Jakuba Szelestowskiego - wyrachowanego cynika i karierowicza i otrzymał główną nagrodę aktorską gdyńskiego festiwalu. Zanussi zdobył "Złote Lwy" na tymże festiwalu, a także "Złotego Koziorożca" na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Teheranie i Nagrodę Dziennikarzy na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Rotterdamie.
Krzysztof Zanussi jest wybitnym przedstawicielem kina autorskiego. Jest autorem scenariuszy do niemal wszystkich zrealizowanych przez siebie filmów. W latach siedemdziesiątych, szczególnie w filmach "Struktura kryształu", "Za ścianą" i "Iluminacja", stosował tak zwane otwarte dialogi, pozwalając aktorom improwizować na planie. Wrócił do tej metody realizując w końcu lat osiemdziesiątych "Stan posiadania" - dramat o miłości dojrzałej kobiety i studenta.
Często w jego obrazach, oprócz dominujących tematów moralnych wyborów, wolności i zniewolenia, pojawia się motyw śmierci. W "Spirali" z 1978 roku głównym bohaterem jest śmiertelnie chory młody człowiek, którego zagrał Jan Nowicki. Film otrzymał Nagrodę Jury Ekumenicznego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes, Nagrodę Kin Studyjnych Lubuskiego Lata Filmowego w Łagowie, Nagrodę Dziennikarzy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni oraz nagrodę za reżyserię na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie.
W latach osiemdziesiątych większość filmów Zanussi zrealizował za granicą: "Pokuszenie" (1981), "Imperatyw" (1982), "Sinobrody" (1983), "Paradygmat" (1985) i "Z dalekiego kraju" (1981), opowieść o życiu Karola Wojtyły. Najważniejszy jednak obraz tej dekady Zanussi nakręcił w Polsce. Był to polsko-niemiecko-amerykański "Rok spokojnego słońca" (1984) - dzieje romansu Polki i Amerykanina w okresie tuż powojennym.
W latach 90. reżyser znowu więcej pracował w Polsce. W 1990 zrealizował film o Maksymilianie Kolbe - "Życie za życie", a w 1997 o bracie Adamie Chmielowskim według dramatu Karola Wojtyły "Brat naszego Boga". W 1995 powstał film o polskiej rzeczywistości lat pięćdziesiątych, inspirowany wątkami autobiograficznymi, z Mają Komorowska w roli głównej - "Cwał", który otrzymał Nagrodę Specjalną Jury i Nagrodę Dziennikarzy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, Nagrodę Specjalną Jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Tokio i Nagrodę "Srebrnego Witezia" na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Narodów Słowiańskich i Prawosławnych w Moskwie.
W latach 1996-2000 realizował Zanussi cykl filmów telewizyjnych zatytułowany "Opowieści weekendowe", w którym podjął temat przemian w czasach polskiego przełomu demokratycznego. W 2000 roku powstał film nawiązujący do "Spirali". Było to "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową" ze Zbigniewem Zapasiewiczem w roli lekarza dowiadującego się, że jest śmiertelnie chory na raka i poszukującego sensu śmierci. Za ten film, którego kontynuacją był "Suplement" (2002), otrzymał Zanussi Główną Nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie,Grand Prix "Złote Lwy" i Nagrodę Dziennikarzy na Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, Nagrodę Specjalną Jury na Festiwalu w Tambow w Rosji, Polską Nagrodę Filmową "Orzeł" za najlepszą reżyserię, najlepszy film, najlepszy scenariusz, a także nagrodę dla najlepszego reżysera w konkursie międzynarodowym na Wine Country Film Festival w Kalifornii, "Złotą Kaczkę" dla najlepszego polskiego filmu roku 2000 przyznawaną przez czasopismo "Film" oraz "Złotą Taśmę" w kategorii film polski za rok 2000 przyznawaną przez Koło Piśmiennictwa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Zbigniewa Zapasiewicza nagrodzono za najlepszą rolę męską w Gdyni, w Santa Monica oraz "Orłem" Polską Nagrodą Filmową.
Ostatnie zrealizowane przez Zanussiego filmy to "Persona non grata" (2005), także z Zapasiewiczem w roli głównej oraz jedna z trzynastu etiud składających się na film "Solidarność, solidarność" przygotowany przez Telewizję Polską dla uczczenia wydarzeń Sierpnia '80.
Krzysztof Zanussi, będąc wielkim autorytetem w dziedzinie reżyserii filmowej, od lat sprawuje wiele odpowiedzialnych funkcji w różnych instytucjach i gremiach. W latach 1971-83 był wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, 1975-77 przewodniczącym Rady Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych, 1987-2002 członkiem Komitetu Kinematografii. Od 1979 kieruje Studiem Filmowym "Tor". W marcu 1990 roku został wybrany na Prezydenta Federacji Europejskiej Realizatorów Audiowizualnych (FERA). Jest członkiem Europejskiej Akademii Filmowej, konsultantem Komisji Pontyfikalnej do spraw Kultury w Watykanie (od 1994), członkiem Papieskiej Akademii Sztuk Pięknych i Literatury (od 1997). Pracował jako wykładowca w łódzkiej PWSFTViT oraz National Film School w Anglii. Otrzymał kilka nagród za całokształt twórczości filmowej: Nagrodę "Lumiere" Włoskiego Stowarzyszenia Autorów Teatralnych i Filmowych (1987), nagrodę za całokształt w Przeglądzie "Febiofest" w Pradze (2001), na Festiwalu Premii Internazionali E Flaiano w Pesarze (2002) i na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Jerozolimie (2002).
Zanussi otrzymał także liczne tytuły doctora honoris causa: Instytutu Sztuki Filmowej w Moskwie, Uniwersytetu Europejskiego w Mińsku, Narodowego Uniwersytetu Sztuki Teatralnej i Filmowej w Bukareszcie, Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego, Państwowego Uniwersytetu Telewizji i Filmu w Sankt Petersburgu oraz Uniwersytetu Katolickiego w Walencji.
W 1996 roku ukazały się dwie książki o jego twórczości: "O Zanussim inni" Jadwigi Łużyńskiej i "Dyskurs filmowy Zanussiego" Sławomira Bobowskiego. Sam Zanussi jest autorem książek "O montażu w filmie amatorskim" i "Rozmowy o filmie amatorskim" (1978), "Spór o PRL" (1996), "Pora umierać" (1997), "Między jarmarkiem a salonem" (1999). Opublikował także kilka zbiorów swoich scenariuszy i nowel filmowych.

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji