Autorzy

Trwa wczytywanie

Anda Kitschmann

KITSCHMAN, Kitschmann, Kiczman Anda, właśc. Anna Maria K., zamężna Weiner, (9 XII 1895 Wiedeń - 10 X 1967 Kraków), dyrygent, piosenkarka, kierownik muz. teatru. Była córką Adol­fa Kitschmana (zob. t. 1) i Elżbiety K. z Jakubowskich (zob. t. 1). W 1911 ukończyła ze złotym medalem Szkołę Kapelmistrzowską przy Akademii Muz. w Wiedniu. W 1912 odbył się we Lwowie jej debiut kompozytorski - wystawiono operetkę "Paź złotowłosy", w tymże roku w warsz. T. Nowości, gdzie rozpoczęła pracę jako akompaniatorka, wpro­wadzono na scenę jej miniaturę baletową "Mazurka". Jako dyrygentka debiutowała tam 8 VIII 1913 pro­wadząc prem. pantomimy baletowej z Polą Negri "Sumurun". W T. Nowości w Warszawie dyrygowała do 1918 (m.in. operetkami "Targ na dziewczęta", "Figlarne kobietki", "Florabella"). Skomponowała w tym czasie nową pantomimę baletową dla Poli Negri - "Afrodyta". Występowała też jako pianistka (28 XI 1915 odbył się jej recital chopinowski), a od 1916 jako piosenkarka i aktorka w warsz. kabaretach: Miraż, Czarny Kot, Argus i na prowincji (1916 - Płock, 1919 - Skierniewice). W sez. 1918/19-1920/21 występowała w objazdach i we Lwowie w założonym i prowadzonym wspólnie z M. Windheimem, W. Kalicińskim i S. Michałowskim kaba­recie lit.- artyst. Czwórka (była w nim pieśniarką, autorką, kompozytorką i pianistką). W tym czasie uczyła się śpiewu u W. Flam-Płomieńskiego i 24 VI 1921 wystąpiła na koncercie Tow. Muz. śpie­wając arie tyt. z "Toski" i Seliki ("Afrykanka"). W 1920 kierowała t. żołnierskim we Lwowie. Od 1922 była dyrygentem w lwow. T. Miejskim, skąd wy­jeżdżała na występy gościnne np. do Krakowa (1924) i Stanisławowa (1926). W sez. 1925/26 była kier. muz. kabaretu lit. Semafor. Następnie zamieszkała w Katowicach, gdzie prowadziła zespoły wokalne. Po powrocie do Warszawy w 1933, współpracowała z kabaretami, w 1935 opracowała muz. do przed­stawienia "Chorego z urojenia" w T. Aktora. Była korepetytorką solistów w T. Wielkim w Warszawie, opracowała muz. operetki: "Książę Szirazu" (1938), "Tysiąc nocy i jedna" (1938). Zajmowała się też dziennikarstwem. W czasie II wojny świat. została aresztowana w związku ze sprawą I. {#os#41991}Syma{/#}. W 1944 współpracowała jako kompozytorką z jawnym t. Maska. Po wojnie mieszkała w Krakowie i była muz. realizatorką przedstawień w różnych teatrach. Dyrygowała chórem i orkiestrą w "Mężu doskonałym" (Stary T., 1 IV 1945). Była kier. muz., kompono­wała muzykę i akompaniowała na fortepianie w kabarecie Siedem Kotów (sez. 1946/47). Od sez. 1945/46 była kier. muz. T. Wesoła Gromadka (po­tem pn. T. Młodego Widza); dyrygowała orkiestrą do przedstawienia "Beksy" (maj 1945); skomponowała muzykę do przedstawień: "O krasnoludkach i sierotce Marysi" (1945), "Z biegiem Wisły", "Pinokio" (1946), "Biedulka" (1947), "Królowa śniegu" (1948), "Awantury w Chioggi" (1953, widowisko plenerowe w Barbakanie), "Romantyczni" (1955). Później, już tylko spo­radycznie komponowała i opracowywała muzykę do przedstawień w t. krak., np. dla T. Rozmaitości do "Kalifa bociana" (1958) i "Jadzi wdowy" (1959). Była pierwszą w Polsce kobietą-dyrygentem. W 1912-18 popularność przyniosło jej prowadzenie spektakli w warsz. T. Nowości, a potem występy w kabaretach, gdzie w oryginalny sposób, z dużym temperamentem śpiewała własne piosenki, akompa­niując sobie przy fortepianie. Była autorką znanych piosenek, m.in. "Pojadę na spacer w Aleje", "Anda", "Kniaginiuszka", "Tata da raka". W życiu zaw. i pryw. zwykła postępować w sposób niekonwencjonalny. Dosyć przystojna, lubiła ubiorem akcentować swą kobiecość i artyst. profesję. Pod koniec życia bywała popędliwa i współpraca z nią należała do trudnych.
Środowisko krak. darzyło wielkim uznaniem jej muz. wszechstronność; "to piekielnie zdolna baba, ta Kitschmannka przy fortepianie", napisał w 1946 K.I. Gałczyński. Po wojnie pracowała nad większy­mi formami muz.; napisała (z J. Albrechtem) wo­dewil "Igraszki balonikowe", rozpoczęła operetkę "Bu­rza nad Helikonem". Tłumaczyła teksty sztuk, oper i operetek, a także udzielała lekcji (jej uczennicą była m.in. Marta {#os#2173}Stebnicka{/#}). Swoje wspomnienia, m.in. o kabarecie Czwórka, pt. "Garść wspomnień lwowskich" zamieściła w tomie Dymek z papierosa, Warszawa 1959.
Bibl.: Blaszczyk: Dyrygenci; Dymek z papierosa s. 206, 346-352 (il.); 10-lecie T. Młodego Widza w Krakowie (K.I. Gałczyński); R.M. Groński: Od Siedmiu Kotów do Owcy. Kabaret 1946-1968, Warszawa 1971 s. 241; Łoza: Czy wiesz; Marczak: Teatr 1918-39; Sempoliński: Wielcy artyści (il.); Warnecki; Lwow Teatr. 1912 nr 1; Dz. lud. 1920 nr 278, 285, 1921 nr 148, 265, 267, 1922 nr 1, 81; Dz. Pol. 1963 nr 190 (il.); Krak. Prz. Teatr. 1919 nr 1; Kur. Stan. 1926 nr 301; Pam. Teatr. 1963 z. l-4 s. 199; Tyg. Powsz. 1968 nr 10.
Ikon.: R. Wyspiański: Portret, rys., tusz - MTWarszawa;
Fot. - Arch. Dok. Mech., MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji