Zygmunt Wojciechowski
WOJCIECHOWSKI Zygmunt (16 IV 1888 Bnin k. Śremu - 27 X 1968 Poznań), dyrygent, dyrektor teatru. Był synem organisty, Pawła W. i Władysławy z domu Woyda, mężem najpierw Urszuli Gliszczyńskiej, potem Anny Marciniak (ślub w 1958). Szkołę powszechną i gimn. ukończył w Krotoszynie. Muzyki pocz. uczył go ojciec. W 1905-08 studiował grę na fortepianie, na organach i teorię muzyki w konserwatorium w Hamburgu, a od 1909 w Akademii Muz. w Monachium, gdzie uzyskał dyplom wirtuozowski w zakresie gry na fortepianie. W miejscowych teatrach bywał korepetytorem śpiewaków. W 1913 wyjechał jako pianista z kameralnym zespołem muz. na tournee po Europie. Wybuch I wojny świat. zastał go w Szwajcarii. Został wcielony do armii niem. i wysłany na front franc; był poważnie ranny. Wrócił do Poznania. W 1918 brał udział w powstaniu wielkopolskim. Jesienią 1919 podjął pracę w T. Wielkim w Poznaniu i odtąd całe życie był związany ze scenami muz. tego miasta. Jako dyrygent teatr. debiutował 17 IV 1920 prowadząc baletowe przedstawienie "Peer Gynta". Początkowo dyrygował gł. baletami, występował też jako pianista w teatrze i na koncertach. Stopniowo jednak dyr. A. Dołżycki, a potem P. Stermicz-Valcrocciata powierzali mu coraz częściej kierownictwo prem. operowych, np. "Lakme" (1922), "Goplana" (1925), "Pomsta Jontkowa" (1926), "Borys Godunow" (i927), "Zygmunt August" (1927), "Wesele na wsi" (1928), "Krzyżacy" (1929). Jako wszechstronny dyrygent dał się poznać na koncertach festiwalu muzyki pol. podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu i w serii związanych z nią uroczystych przedstawień operowych (maj 1929). Dyrekcję T. Wielkiego w Poznaniu objął 1 IX 1929. Na skutek zatargu władz miejskich z ZASP-em teatr ten został zamknięty 1 IX 1931. Z myślą o zatrudnieniu zwolnionych pracowników W. założył pryw. t. operetkowy Uśmiech. Do T. Wielkiego wrócił z całym zespołem 1 III 1932 i, za zgodą magistratu, kierował nim jako przedsiębiorstwem pryw. do 1 VI 1933. Swą czteroletnią kadencję dyrektorską zakończył wystawieniem rewii "Wesoły odjazd". W trudnym okresie powszechnego kryzysu dał dwie dobrze przyjęte prem. pol.: "Szwanda Dudarz" (1930) i "Iris" (1931). Dbał szczególnie o repertuar pol.; w siedemdziesięciolecie urodzin I.J. Paderewskiego wystawił "Manru"; dziesięciolecie T. Wielkiego uczcił zorganizowaniem Festiwalu Moniuszkowskiego (27 IV-3 V 1930; "Halka", "Straszny dwór", "Hrabina", "Flis", "Verbum nobile"); wystawiał także dzieła scen. L. Różyckiego: "Pana Twardowskiego" i "Casanovę" (1929), oraz pol. prem. "Młyna diabelskiego" (1931) i "Lili chce śpiewać" (1933). W 1934-39 prowadził operowy i operetkowy t. objazdowy, licencjonowany przez Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Podczas okupacji niem. przebywał w Poznaniu, pracował na lotnisku, w 1943 przez krótki czas jako korepetytor w zarządzanej przez Niemców Operze, nast. w fabryce amunicji. Tuż po wojnie, w lutym 1945 przystąpił do usuwania zniszczeń w gmachu opery i organizowania zespołów artystycznych. Od 25 II 1945 do 1 XI 1945 był dyr. T. Wielkiego. Powojenną jego działalność zainaugurował prem. "Krakowiaków i Górali" (2 VI 1945), wystawił nast. "Rigoletto", "Wesołą wdówkę" i "Cyrulika sewilskiego", którego prem. połączona była z jubileuszem dwudziestopięciolecia jego pracy teatr. zorganizowanym 19 X 1945. W T. Wielkim (od 1950 pn. Opera im. Moniuszki) pozostał dyrygentem do końca sez. 1956/57. Od wiosny 1956 rozpoczął współpracę z organizującą się Operetką Poznańską, 20 V t.r. prowadził na jej inaug. prem. "Wiktorii i jej huzara". Od 15 IV 1957 do 14 VIII 1958 był dyr. i kier. artyst. tego teatru; 17 XII 1957 obchodził w nim jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artyst. dyrygując "Hrabiną Maricą". W przygotowywane i dyrygowane przez siebie przedstawienia wkładał, jak pisał W. Noskowski "całą swoją cenną pracowitość, sumienność i nigdy nie zawodzącą rutynę". Z temperamentem i werwą rytmiczną prowadził przedstawienia baletowe i operetkowe, trafnie oddawał styl oper włoskich. Od 1947 wykładał w Wyższej Szkole Operowej w Poznaniu, a w 1951-63 w pozn. PWSM.
Bibl.: Almanach 1968/69;.Błaszczyk: Dyrygenci (il.); SMP; Świtała (il.); WSB (T. Śmiełowski); Express Pozn. 1957 nr 285; Kron. m. Poznania 1969 nr 4, 1981 nr 2; Muzyka 1925 nr 2, 1926 nr 6, 11-12, 1927 nr 6, 1928 nr 2, 12, 1929 nr 2, 6, 10, 11-12, 1930 nr 1, 2, 3, 11-12, 1931 nr 3 (W. Noskowski), 1932 nr 1-2; Życie Warsz. 1968 nr 260; Akta (tu fot.), ZASP.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
