Osoby

Trwa wczytywanie

Jadwiga Chojnacka-Dębicka

Jadwiga Chojnacka, właśc. Linde, 1°v. Kozłowska, 2°v. Dębicka (10 listopada 1905 Warszawa – 23 grudnia 1992 Warszawa), aktorka, reżyser, dyrektor i kierownik artystyczny teatru, pedagog.

Rok urodzenia wydaje się wątpliwy. Być może już w 1916 występowała w warszawskim teatrze artystyczno-literackim Bi-Ba-Bo przy ul. Wierzbowej (marzec–lipiec tego roku), we wrześniu w zespole J. Gródeckiego w Płocku, w sierpniu 1918 w Teatrze Miejskim „Oaza” w Kaliszu, w lipcu 1919 tamże w Teatrze Letnim w Ogródku warszawskim, a we wrześniu i październiku tego roku w Teatrze Miejskim. Następnie uczęszczała do Warszawskiej Szkoły Dramatycznej pod dyr. Jana Lorentowicza, po jej ukończeniu, na sez. 1920/21, została zaangażowana przez H. Czarneckiego do Teatru Miejskiego w Sosnowcu i grała tam z przerwami do końca sez. 1922/23.

Od maja 1921 z zespołem Czarneckiego pn. Teatr Plebiscytowy z Górnego Śląska występowała m.in. w Kaliszu i Płocku (czerwiec). W październiku 1921 w warszawskim teatrze Qui-Pro-Quo grała z M. Zniczem w jednoaktówce Pułapka. Na początku 1922 wróciła do Sosnowca i odniosła pierwsze, większe sukcesy w tyt. roli Kaśki Kariatydy w melodramacie Zapolskiej i Jewdochy (Sędziowie Wyspiańskiego). Z zespołem sosnowieckim odwiedziła znów miasta Zagłębia, Śląska, także Piotrków, Radomsko i Kielce. W sez. 1923/24 była zaangażowana w Teatrze Polskim w Wilnie, grała tam Józię (W Dąbrowie Górniczej Zapolskiej), Rollisonową (Dziady Mickiewicza).

W sez. 1924/25 była słuchaczką Instytutu Reduty w Warszawie, w latach 1925–27 brała udział w pracach artystycznych Reduty w Wilnie: Kasia (Wesele Wyspiańskiego), Opętana (Głaz graniczny Zegadłowicza). Pod koniec sez. 1926/27 wraz z grupą „redutowców” pod kier. E. Wiercińskiego opuściła Wilno i przybyła do Poznania. Do końca sez. 1927/28 grała w Teatrze Nowym m.in. Julię (Hedda Gabler Ibsena), Bakałarza (Gwałtu, co się dzieje Fredry), Lady Leokadię Clay (Metafizyka dwugłowego cielęcia Witkiewicza). Z zespołem poznańskim pod kierownictwem Wiercińskiego udała się w maju 1928 w objazd, odwiedzając m.in. Płock. Później występowała w Warszawie, np. w Teatrze „Jaskółka” i Elizeum w 1929 w sztukach Gordina: Bóg, szatan i człowiek oraz Mirla Efros, a w grudniu tego roku z zespołem Elizeum w Kaliszu. W styczniu 1930 grała Mirlę Efros w Teatrze Małym we Lwowie. Od kwietnia tego roku z zespołem aktorów łódzkich i warszawskich była znów w objeździe (Płock), w lipcu i sierpniu tego roku grała w Teatrze Małym i w Cyrku w Warszawie. W latach 1931–33 występowała w Teatrach Miejskim, Kameralnym i Letnim w Łodzi (m.in. w Mieszkaniu Zojki Bułhakowa, Dziwaku Afinogenowa), w latach 1933–34 w Teatrach Narodowym, Nowym i Letnim w Warszawie (U mety Rostworowskiego, operetka Domek z kart Granichstadtena, krotochwila Niepoprawny bobuś Bachmana). W 1934–39 grała w Teatrach Miejskich w Łodzi, m.in. Ksenię (Jegor Bułyczow i inni Gorkiego), Horodniczynę (Rewizor Gogola) i Dulska (Moralność pani Dulskiej Zapolskiej), we własnej reżyserii, ponadto opracowała Kundla Malina. Zdała wówczas egzamin reżyserski ZASP-u.

W latach 1939–41 była w zespole Polskiego Teatru Dramatycznego we Lwowie i grała po raz drugi Dulską oraz Żelazną (Panna Maliczewska Zapolskiej). Po wojnie działała w Łodzi. Kierowała Oddziałem Muzyki, Teatru i Literatury w Wydz. Kultury i Sztuki, była też kierownikiem pracy Teatru Miejskiego pod dyr. Henryka Szeltyńskiego (luty–lipiec 1945), aktorką Teatru Wojska Polskiego (1946–48), gdzie zagrała wówczas po raz pierwszy swą najgłośniejszą tytułowę rolę Celestyny w słynnym przedstawieniu Leona Schillera tragikomedii de Rojasa, ponadto Doboszową (Bankierzy ruin Ważyka). W sez. 1948/49 grała i reżyserowała w Teatrze Powszechnym, m.in. po raz trzeci wystąpiła w roli Dulskiej, zaś w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w prem. Wyspy pokoju Piętrowa jako Katarzyna, 16 stycznia 1949.

Po przeniesieniu tegoż do Warszawy i przekształceniu w Teatr Współczesny grała nadal na tej scenie do końca 1950 Bertę (Niemcy Kruczkowskiego) i Tatianę (W pewnym mieście Sofronowa). Wróciwszy do Łodzi, 1 stycznia 1951 objęła dyrekcję i kierownictwo artystyczne Teatru Powszechnego. Grała wówczas swe najlepsze role, najczęściej we własnych inscenizacjach i były to zarazem jej największe osiągnięcia w dziedzinie reżyserii, a więc Dulską, Raisę Gurmyską (Las Ostrowskiego), Celestynę wg inscenizacji Schillera, Żelazną (Panna Maliczewska Zapolskiej) z E. Stawowskim, ponadto reżyserowała Chorego z urojenia Moliera, Jacht Paradise Hussarskiego i Lema, Damy i huzary (grała Orgonową) i Dożywocie Fredry, Zwykłą sprawę Tarna, Awanturę w Chioggi Goldoniego, Dom na Twardej Korcellego (Antosiowa), Mazepę Słowackiego, Pigmaliona Shawa. Gościnnie wystąpiła w łódzkim Teatrze Nowym jako Kabanicha (Burza Ostrowskiego), 7 czerwca 1952. Z końcem sez. 1956/57 odeszła z Teatru Powszechnego, opuściła Łódź i zaangażowała się do Teatru Klasycznego w Warszawie jako aktorka i reżyser (1957–69). Reżyserowała tu (a także na drugiej scenie, w Teatrze Rozmaitości) kolejne wersje swych najlepszych przedstawień i ról, a więc Celestynę, Moralność pani Dulskiej (transmitowaną też w TV w 1959), Pannę Maliczewską z pamiętną rolą Żelaznej, Wassę Żeleznową Gorkiego (rola tyt.), ponadto Taką miłość Kohoutha, Dziewczęta z fotografii Callegariego, Dyplomatów Skowrońskiego, Panią prezesową Hennequina i Vebera, zagrała też Marię (Niepokój przed podróżą Broszkiewicza).

W wielu teatrach grała i reżyserowała gościnnie: w łódzkim Teatrze Młodego Widza (druga scena Teatru Powszechnego) przygotowała wieczór jednoaktówek Fredry: Intryga na prędce, Pierwsza lepsza, Odludki i poeta, Świeczka zgasła (1958), w Teatrze Polskim w Bydgoszczy grała i reżyserowała Celestynę (1960), w łódzkim Teatrze 7.15 Panią prezesową (1964) i tę samą sztukę w warszawskim Teatrze Syrena (1966), w Teatrze Narodowym w Warszawie grała Księżnę Yorku (Ryszard III Shakespeare'a), sez. 1969/70.

Od 1 stycznia 1971 była na emeryturze, nadal jednak kontynuowała działalność artystyczną, np. w Teatrze Nowym w Poznaniu grała i reżyserowała Dulską (1973), ponownie w Teatrze Syrena wystawiła Bądź moją wdową Mithoisa (1975), w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu wróciła raz jeszcze do Celestyny z okazji swego jubileuszu 50-lecia pracy scenicznej (5 czerwca 1978), w Teatrze im. Tuwima w Łodzi zrealizowała swą ostatnią wersję Moralności pani Dulskiej (także zagrała, 1981), zaś w warszawskim Teatrze na Woli w tym samym roku zagrała gościnnie Eugenię Koń (Pralnia Tyma).

Brała udział w ponad 70 filmach, np. Ostatni etap, Skarb, Chłopi, Awantura o Basię, Godziny nadziei, Kamienne niebo, Zaduszki, Drewniany różaniec, Panienka z okienka, Czerwone i złote, Tylko umarły odpowie.

Na antenie Polskiego Radia przez wiele lat użyczała swego głosu Maniusi Zarębskiej w Matysiakach. Od 1947 wykładała w łódzkiej PWSA (obecnie PWSFTv i T), wychowała liczne pokolenia aktorskie (do 1990).

 

Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1992/93, tom XXXIV, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1998

2 zdjęcia w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji