Hanna Różańska-Chaberska
RÓŻAŃSKA Hanna, właśc. Anna, zamężna Chaberska (19 III ok. 1903 Warszawa — 28 V 1993 Warszawa), aktorka. Była córką Jana R. i Marii z Lewartowskich; żoną reżysera i dyr. teatrów Emila Chaberskiego (Zob t. 2; ślub 14 II 1957 w Warszawie). Daty urodzenia 1906 i 1908 podawane w aktach ZASP-u oraz 1908 w akcie ślubu są nieprawdziwe, ponieważ już w 1921 była słuchaczką Warsz. Szkoły Dram., a w kwietniu i maju 1921 z zespołem aktorów warsz. występowała w Kaliszu. Przez cały okres 20-lecia międzywojennego występowała na scenach warsz.: w sez. 1922/23 w T. im. Bogusławskiego, w 1923/24 i 1924/25 w teatrach pod dyr. A. Szyfmana: Polskim, Małym i Komedii, później przede wszystkim w T. Letnim, a także w T. Narodowym i Nowym, a w okresie istnienia TKKT (od 1934) grała na wszystkich jego scenach. W 1937-39 występowała również w T. Kameralnym, a w 1938 w t. Wielka Rewia. Była aktorką charakterystyczną, największe sukcesy odnosiła w komediach i farsach, często w reż. Chaberskiego; ten repertuar czuła doskonale, odpowiadał jej temperamentowi i uzdolnieniom. W „Albumie artysty polskiego" pisano: „wysportowana, pełna elastyczności figurka, wdzięk, uroda i nieprzeciętny talent”. Zagrała takie role. jak: Laida (Eros i Psyche, 1922); Mięcia (Dom otwarty), Berta (Szkoła kokot), Henryka (Szwaczka z Lunevilłe). Aktorka (To, co najważniejsze) — 1923; Kornelia (Rogacz wspaniały), Franeczka (Czerwony młyn), Solange (Miłość czuwa) — 1924; Dziewczyna (Diabeł i karczmarka), Fli- pota (Świętoszek), tyt. Królowa Tatr— 1925; Ethel (Szkoła wdzięku, 1927), Ola (Sekretarka pana prezesa, 1928), Tripetta (Panna z dyplomacji, 1929); Dusia (Mąż naszej panienki), Edyta (Nowa umowa małżeńska) — 193$ Frania (Noc sylwestrowa), Nelly (Panienka z dancingami; Jeanette (Ruleta, 1932); Wisia (Dramat Kaliny), Stela (Smaczny chleb kłamstwa) — 1933; Maya (Wszelkiepraw zastrzeżone, 1935), Frania (Małżeństwo, 1937), Józe Brik (Dom wariatów, 1938), Aurelia (Expose pani ministro- wej, 1939). Zagrała w filmach: Znachor (\92>1), Moi rodzice rozwodzą się (1938), Żona i nie żona (1939).
Lata II wojny świat, i okupacji niem. przeżyła w Warszawie; była kelnerką w barze „Pod Znachorem , którego udziałowcem był Chaberski. Po upadku powstania o do Krakowa i już w lutym 1945 znalazła się w zespole Starego T.; później zaangażowała się do T. Objazdowego im. Bogusławskiego z siedzibą w dawnym kinie Scala, a od wiosny 1946 i w sez. 1946/47 była w zespole T. Kameralnego TUR. W sez. 1947/48 grała w T.Polskim w Poznaniu, w 1948/49 reżyserowała i grała w pozn. T. Aktora i Lalki. Od 1949 występowała w Warszawie, w 1949-51 w Objazdowym T. Dram. Domu Wojska Polskiego (od 1950 T. Domu Wojska Pol.), w 1952-55 w T. Nowej Warszawy, w 1955-57 w T. Młodej Warszawy, a od 1 I 1958 do 31 I 1972 w T. Klasycznym. Od 1 II 1972 była w zespole nowo utworzonego T. Studio,skąd 1 IX t.r.. przeszła na emeryturę. W sez. 1954/55 występowała gość. w T. Dramatycznych w Szczecinie.
Po wojnie nie grała wiele, ale cieszyła się opinią bardzo dobrej aktorki charakterystycznej, zwłaszcza w repertuarze komediowym. Spośród jej ról warto wymienić takie, jak w Krakowie: Alice {Miasto w dolinie), Berta (Świerszcz za kominem) — 1946; Irena {Wariatka z Chaillot,1947) w Poznaniu: Doryna {Świętoszek, 1947), Ginette (Codziennie o piątej), Natalia Stiepanowna (Oświadczyny)— 1948, Jo {Nadzieja, 1949); w Warszawie: tytułowa Matka w sztuce M. Gorkiego (1949), Pawłowa (Marcowy kawaler, 1951), Madame Okruch (Młodość ojców,1952) Klotylda {Tor przeszkód, 1953), przezabawna służąca Marynia {Teoria Einsteina, 1956), doskonała Lady Bracknell {Brat marnotrawny, 1957), Natalia {Niebieska teczka, 1961), Hekuba {Wojny trojańskiej nie będzie, 1963), Pani Fraszka {Rycerz Ognistego Pieprzu, 1966), królowa {Pierścień i róża, 1967), Księżna {Dama od Maksyma, 1968), Medlock {Tajemniczy ogród, 1969), Piastunka {Dundo Maroje, 1971). Jedną z jej najlepszych ról i jedną z niewielu, które doczekały się rec. była Luiza (Harvey, 1961). „Nawet nie podejrzewałam ile siły komicznej kryje się w możliwościach tej charakterystycznej aktorki. W miarę, jak akcja sztuki rozkręcała się, Różańska była coraz zabawniejsza i budziła wybuchy śmiechu na widowni” (K. Beylin). Stworzyła „nad wyraz malowniczy, doskonale scharakteryzowany typ rozhisteryzowanej kobiety” i „sprawiła niespodziankę żywiołowym komizmem" (Z. Karczewska-Markiewicz); „nadawała rytm i charakter przedstawieniu” (T. Syga).
Bibl.: Album artysty polskiego, Warszawa 1938 (il.); Almanach 1992/93, Bieńka Giraudoux; Boy: Pisma t. 21-28; Breza: Notatnik str.194; Historia filmu t. 2- Irzykowski: Recenzje; Kaszyński: Teatralia; Kołakowski; Dramat radziecki (il.); Lorentowicz: T. Polski; Orzechowski Stary Teatr; Sadowy; Wilski: Szkolnictwo; H.R. Żuchowski: Teatr dla młodych widzów w Poznaniu w latach 1945-1952, Lublin 1992; Express Wiecz.1961 nr 272 (K. Beylin); Gaz. Wyb. 1998 nr 123; Kal.T.Pol. 1967.68 nr.21,22 (F. Szwankowski); Kur. Warsz. 1925 nr.349, 1927 nr.200, 256, 1928 nr 173, 1929 nr 135, 231, 329, 1930 nr.45,78,244,293, 1931 nr 30, 143, 231, 1932 nr 139; Na szerokim świecie 1937 nr 34 (il.); Pam. Teatr. 1972 z. 1 s. 85, 89-91, 1997 z.1-4, s'162,2008 z.3-4 s.46; Przew. Widowiskowy 1929 nr 1, 1930 nr.2; Scena Pol. 1924 z. 1-4, 1925 z. 1, z. 3, z. 4, 1929 z. 2; Stolica 1962 nr.1 (T.Syga); Tyg. Ilustr- 1933 nr 10 (il.); Życie Codz. 1993 nr 19; Życie Warsz.1961,nr.273 (Z.Karczewska-Markiewicz), 1993 nr.127; Akta(fot); ZASP; Programy, IS PAN, MTWarszawa; Akt ślubu nr.1/II/254/57 i zgonu nr.1/1279/1993 Arch. USC, Warszawa; Almanach 1944-59
Ikon.; Fot - IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910-2000 t.III. Wydawca: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Warszawa 2016
