Osoby

Trwa wczytywanie

Stanisława Umińska

UMIŃSKA Stanisława (17 XI 1901 Warszawa - 25 XII 1977 Gaj-Fiszor k. Niegowa w Warszawskiem), aktorka. Była córką Antoniego i Walerii Umińskich. W 1917-19 uczyła się na Kursach Wokalno-Dramatycznych H.J. Hryniewieckiej. Na popisie absolwentów grała m.in. scenę obłędu Młynarki ("Zaczarowane koło"); za fragm. roli w "Alkadzie z Zalamei" otrzymała wyróżnienie Min. Sztuki i Kultury; recenzenci chwalili ją, a L. Brodziński uznał za "przedstawicielkę nowych prądów w sztuce". Latem 1919 występowała w półamat. t. Promenada. Od sez. 1919/20 zaangażowana do T. Polskiego w Warszawie, zadebiutowała 30 X 1919 w roli Sary ("Major Barbara"). W 1921 wystąpiła w filmie "Pan Twardowski". W kwietniu 1922 występowała z aktorami warsz. w Piotrkowie i Częstochowie, w grudniu t.r. w porankach dla dzieci w sali warsz. Wodewilu; w 1923 w kabarecie Stańczyk wykonywała specjalnie dla niej napisany przez J. Tuwima tekst "Mała Gigolette". Do 1924 występowała w T. Polskim i Małym. Sukces jakim była rola Orcia w "Nie-Boskiej komedii" (prem. 30 I 1920) sprawił, że zaczęto wymieniać ją wśród najzdolniejszych aktorek młodego pokolenia. "Miała niezwykły talent dramatyczny i dziewczęcą, albo raczej chłopięcą urodę, absolutnie oryginalną" wspominał w "Dziennikach" J. Lechoń. "Wykazała prawdziwą intuicję, uczuciowość, głęboką i szczerą oryginalność w traktowaniu swych zadań scenicznych. Niejednokrotnie obsadzana fałszywie, w rolach wymagających promienia beztroskiej wesołości, zawsze wnosiła na scenę coś swojego, dalekiego od komunałów i szablonów - w geście, ruchu, rytmice słowa" - pisano w "Prze­glądzie Teatralnym i Filmowym". Zagrała ok. dwu­dziestu pięciu ról. Do najważniejszych należały: Consuella w "Ten, którego biją po twarzy" ("maj­stersztyk aktorski ze smaczkiem ekspresjonistycznym" - L. Schiller); Cherubin w "Weselu Figara" ("był naprawdę czarującym dzieckiem". "Sentymen­tu miała akurat, ile trzeba, prawie że ile trzeba charakteru, była rozkoszną, komediową zabawką" - J. Lechoń); Gloria w "Nigdy nie można przewi­dzieć" ("czasem była uroczysta Gloria in excelsis, lecz wielki talent panny Umińskiej stworzył nowe, godne jej dzieło aktorskie" - K. Makuszyński); Ewa w "Legendzie o garbusku" ("przedziwnie świet­lana i cicha jak przystało na jamioła" - Z. Kisie­lewski); Fiametta w "Uczcie szyderców" ("tak powie­działa parę słów i tak wyglądała, że jeżeli znajdzie się jakiś Romeo i reżyser dobrze będzie pracował, mamy nareszcie piętnastoletnią Julię Capuletti" - J. Lechoń). Do legendy pol. teatru przeszedł jej Puk w "Śnie nocy letniej", utrzymany - jak pisał W. Zawistowski - "w jednolitej sylwetce ruchomego gzygzaka, w kształcie na poły zwierzątka, na poły ducha". Ostatnią rolą U. była Berta w "Świerszczu za kominem" (prem. 23 IV 1924), po której W. Zyndram-Kościałkowski dedykował "genialnej ślepej dziewczynce z Dickensa" wiersz pt. "Berta". W szpitalu w Paryżu 15 VII 1924 zastrzeliła swego narzeczonego Jana Żyznowskiego, malarza, powieściopisarza i krytyka, który umierał na raka wątroby; 7 II 1925 została uniewinniona przez sąd francuski. Po powrocie do Polski rzuciła teatr, zaczęła praco­wać w szpitalach. Wstąpiła do zgromadzenia sióstr benedyktynek samarytanek, przyjęła imię zakonne Benigna; w 1936 złożyła śluby wieczyste. W 1942 była przełożoną zakładu dla wykolejonych dziew­cząt w Henrykowie pod Warszawą; zwróciła się do L. Schillera prosząc go o pomoc w przygotowaniu jasełek z wychowankami zakładu. Schiller reżyse­rował w Henrykowie "Pastorałkę", "Gody weselne" i "Wielkanoc". W ostatnich latach życia przebywała w Fiszorze k. Niegowa w domu sióstr samarytanek dla dzieci niepełnosprawnych.
Bibl.: Almanach 1977/78; Dąbrowski: Na deskach t. 1; Dymek z papierosa s. 375; Hist. filmu t. 1; Lechoń: Świat teatru, (tu il. i cyt.); J. Lechoń: Dzienniki, Londyn 1967, t. 1 s. 51-52; Lorentowicz: T. Polski s. LXXII (il.); Schiller: Teatr ogromny (tu cyt.); Schiller: Theatrum militans; Sem­poliński: Wielcy artyści; Wilski: Szkolnictwo; Kur. Pol. z 23 X 1923 (W. Zawistowski); Kur. Warsz. 1919 nr 173, 225, 1922 nr 340, 1923 nr 15, 1924 nr 200, 201; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 43, 130 (Z. Raszewski); Prz. Teatr. 1919 nr 2-3 (L. Brodziński), Prz. Teatr, i Film. 1923 nr 7 (il.), 9 (tu cyt. i il.); Robotnik z 8 IX 1923 (Z. Kisie­lewski); Rzeczpospolita 1923 nr 218 (K. Makuszyński); Sł. Powsz. 1977 nr 289; Stolica 1971 nr 7-11 (K. Kolińska; il.); Tyg. Powsz. 1978 nr 11; Afisze, programy, wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akt zgonu nr 35/1977, USC Zabrodzie; Garlicka: Życie teatr, przedmieść; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: R. Kramsztyk: U. jako Puk (Sen nocy letniej), olej (?), 1923-24 (?) - własność pry w.; I. Łuczyńska-Szymanowska: Portret, olej, 1932-33, repr. fot. - IS PAN; J. Żyznowski: Portret, repr. Pani 1924 nr 8/9; E. Głowacki: Portret, karyk., tempera 1923 - MTWarszawa repr. Pam. Teatr. 1991 z. 2 s. 234; S. Dobrzyński: U. jako Puk (Sen nocy letniej), karyk., rys., akw., repr., Świat 1923 nr 42; Jotes (J. Szwajcer): Portret, karyk., rys., repr. J. Szwajcer: Ze wspomnień karykaturzysty, Wrocław 1960; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji