Osoby

Trwa wczytywanie

Elżbieta Dziewońska

DZIEWOŃSKA Elżbieta Felicja, zamężna Krze­mieńska (1 IV 1903 Moskwa - 1 IX 1977 Chi­cago), aktorka, reżyser, dyrektor teatru. Była siostrą Janusza Dziewońskiego (zob. t. 1), żoną Lucjana Krzemieńskiego (zob. t. 1). W 1923 ukończyła Kur­sy Wokalno-Dram. H. J. Hryniewieckiej i została zaangażowana do warsz. T. Rozmaitości (od 1924 pn. T. Narodowy). Grała tam m.in. Marysię ("Ptak"), zdaniem J. Lorentowicza "z wdziękiem i poezją", Dziewczynę ("Sędziowie"), choć wg H. Małkowskiej "ze swoimi oryginalnymi, czarnymi, jakby sennymi oczami i ciemnymi kudełkami" nie nadawała się do tej roli, a także Subretkę ("Gdy kobieta zaprag­nie"), Izę ("Żeglarz") i doskonały epizod - Azubę ("Księżniczka żydowska"). W sez. 1926/27-1929/30 należała do zespołu T. Miejskiego w Łodzi. Wy­jeżdżała na występy gościnne: od stycznia do sierp­nia 1927 brała udział w objeździe zorganizowanym przez K. Adwentowicza pn. T. Premier (od Płocka przez Radom, Częstochowę do Stanisławowa); od lutego do kwietnia 1928 grała w zespole objazdo­wym S. Jaracza. W 1928-30 brała udział w pracach artyst. Reduty; w objeździe grała m.in. Dorotę Smu­goniową ("Uciekła mi przepióreczka"). W sez. 1930/31 była w zespole T. im. Słowackiego w Krakowie; grała tu m.in. Stellę Tabret ("Święty pło­mień), Joannę Grudzińską ("Noc w Belwederze"), Ja­dwigę Ochotnicką ("Klub kawalerów"), Florę ("Pan Geldhab"). Jesienią 1931 występowała w Warszawie w T. Melodram prowadzonym przez L. Schillera. Od stycznia 1932 do końca sez. 1936/37 należała do zespołu T. Miejskich we Lwowie; odnosiła suk­cesy w rolach komediowych amantek; zagrała tu m.in. Żanetę Dylską ("Wilki w nocy"), Marię ("Por­wanie Sabinek"), Klapsdrę ("Opera za trzy grosze"), Zosię ("Wesele"), Helenę ("Wesele Fonsia"), Stefkę Ma­liczewską ("Panna Maliczewska"), Hannę ("Mecz mał­żeński"), Zulę ("Tajemnicze konto"), Wandę ("Grube ryby"), Nawojkę ("Nawojka"), Ingrydę ("Peer Gynt"), Barbarę ("Major Barbara"), Elizę ("Pigmalion"). Od pocz. lipca 1937 występowała w T. Ateneum w Warszawie jako Rebeka ("Zazdrość i medycyna" reż. L. Schiller). Według recenzenta "Tygodnia Aktual­ności" "usiłowała zagrać Rebekę jak najbardziej perwersyjnie, chwilami jej się to udawało". W sez. 1938/39 występowała w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu; zagrała m.in. Szimenę ("Cyd") i tyt. rolę w sztuce "Tekla", o której S. Kwaskowski pisał: "od­niosła prawdziwy tryumf", "było w jej grze sub­telnej wiele szczerości, rzetelnej prawdy, umiarko­wania i powściągliwości w szafowaniu patosem i gestem". W marcu 1939 występowała gościnnie w Wilnie i Grodnie.
Po wybuchu II wojny świat., z grupą pol. aktorów, znalazła się w Bukareszcie, gdzie od 17 XI 1939 grała Księżniczkę ("Uciekła mi przepióreczka") w ze­spole aktorów warszawskich. Od lutego 1940 z tymże zespołem grała w "Przepióreczce" w Paryżu i na prowincji Francji. Potem przez Lizbonę wyje­chała do Kanady i od sierpnia 1941 do 1943 pro­wadziła z mężem zespół objazdowy pn. T. Polski w Kanadzie ze stałą siedzibą w Hamilton, potem w Toronto (grano m.in. "Kamratów" L. Krzemień­skiego). Od listopada 1944 występowała w Polskim T. Artystów w Nowym Jorku. Od grudnia 1944 do kwietnia 1945, wraz z mężem i A. Cwojdzińskim, prowadziła zespół objazdowy, który w ośrodkach polonijnych w USA wystawiał program o powstaniu warsz. pt. "Warszawa w ogniu". Jesienią 1945 prze­niosła się z mężem do Chicago i występowała w miejscowym pol. t. objazdowym, m.in. jako Ger­truda Zamoyska ("Obrona Częstochowy"). Od 1950 prowadziła (wraz z mężem, a po jego śmierci, od 1955 do 1973 samodzielnie) stały t. pol. w Chicago pn. Nasza Reduta. Grała w nim dużo ról, a od 1955 była głównym reżyserem; reżyserowała, m.in. "Pigmaliona" (grała Elizę, 1955), "Drzewa umierają stojąc" (grała Helenę, 1967), "Tango" (grała Eugenię, 1969). Inne jej role z tego teatru: Podstolina ("Zem­sta", 1954), Smugoniowa ("Uciekła mi przepióreczka", 1951), George Sand ("Lato w Nohant"), Pani Dobrój­ska ("Śluby panieńskie", 1951). Zasłużyła się dla roz­woju kultury teatralnej Polonii w USA; 4 XII 1965 zorganizowano uroczysty wieczór poświęcony jej działalności, a w 1969 została uhonorowana za pra­cę artyst.-społeczną tytułem Kobiety Roku 1969 przez Polsko-Amerykański Fundusz Stypendialny. Była też publicystką w emigracyjnej prasie pol.; przez wiele lat prowadziła dział kobiecy w "Dzien­niku Chicagoskim".
Bibl.: Almanach 1976/77; Dąbrowski: Na deskach t. 1; E. Dziewoński: W życiu jak w teatrze, Warszawa 1989; Fallek: Cztery sezony; Hist. filmu t. 2; Kwaskowski s. 188; Lorentowicz: Dwadzieścia lat t. 4; Małkowska: Wspo­mnienia; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Marczak-Obor­ski: Teatr czasu wojny; E. Orzechowski: Teatr polonijny w Stanach Zjednoczonych, Wrocław 1989 (il.); Osiński: Repertuar; Simon: Spis przedstawień Reduty; Aktor i Widz 1936 nr 1; Comoedia 1939 nr 3; Dz. Chicagoski z 13 X 1969 (T. Terlecki); Kron. Warszawy 1971 z. 2, 3 (S. Mar­czak-Oborski); Kur. Warsz. 1924 nr 205, 1925 nr 310, 1936 nr 143, 1934 nr 79, 1936 nr 48, 298, 1937 nr 182; Pam. Teatr. 1963 z. 3-4 s. 37, 42, 1970 z. 4 s. 47, 1981 z. 1-2 s. 116-123, 125-132 (il.), 135-138, 1990 z. 3-4 s. 546; Sł. Powsz. 1977 nr 209; Tydzień Aktualności 1938 nr 9; Życie Teatru 1923 nr 14; Afisze, IS PAN; Wosiek: T. objazdowe; Życiorys L. Krzemieńskiego pisany przez E. Dziewońską, IS PAN; Archiwum E. i L. Krzemień­skich (sygn. D. 374-385 IV, D. 386-387 III), MTWar­szawa.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa. Film: 1938 - Profesor Wilczur (f.), Serce matki (f).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

1 zdjęcie w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji