Osoby

Trwa wczytywanie

Maria Arczyńska-Rewkowska

ARCZYŃSKA Maria, zamężna Rewkowska (27 marca 1916 Warszawa – 11 listopada 1981 Londyn),

aktorka. 

Była córką Haliny i Stanisława Arczyńskich; żoną aktora Zygmunta Rewkowskiego (zobacz tom 1), matką aktorki Joanny Rewkowskiej. Kształciła się w Warszawie; ukończyła Gimnazjum im. Marii Konopnickiej, a w 1937 Wydział Sztuki Aktorskiej PIST–u. W przedstawieniu dyplomowym grała we fragmentach utworów: rolę tytułową Marii Stuart Słowackiego, Hypatię (Mezalians) i Ewelinę (Człowiek z budki suflera); jak napisał Henryk Liński:

miała wiele ujmujących momentów, moc werwy, temperamentu i ujmującej bezpośredniości.

W sezonie 1937/38 występowała w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy, na przykład w roli Anny (Krewniacy), a w 1938/39 w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie w rolach: Julki (Stary mąż), Marty (Ormianin z Bejrutu), Dziewki (Klątwa), Febe (Jak wam się podoba), Klementyny (W perfumerii). W sezonie 1939/40 miała występować w Teatrze Polskim w Katowicach, ale wybuch II wojny światowej zniweczył te plany.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkała w Podkowie Leśnej pod Warszawą, wraz z mężem pomagała ukrywającym się Żydom, udzielała im schronienia w swoim domu. Od maja 1945 należała do zespołu Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu, a od grudnia tego roku grała w Starym Teatrze w Krakowie, np. Grace (Roxy). W 1946 wyjechała do Włoch; od kwietnia do sierpnia występowała w Teatrze Dramatycznym 2 Korpusu, a potem wraz z  jego zespołem przybyła do Wielkiej Brytanii. Do rozwiązania zespołu w sierpniu 1948 wystąpiła między innymi jako: Janka (Gdzie diabeł nie może), Anioł (Droga Konrada), Lili (Spotkanie), Zosia (Wesele), Hanka (Świadek). W 1947, z kilkuosobową grupą polskich aktorów, brała udział w objazdach Teatru Marionetek po obozach Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, z przygotowanym jeszcze we Włoszech Betleem polskim.

Od sezonu 1949/50 grała w Londynie w Polskim Teatrze Dramatycznym (od 1953 Teatr Polski im. Słowackiego, od 1956 Teatr Polski ZASP). Aktorką Teatru Polskiego była do końca życia. W dniu 27 listopada 1959 na scenie Ogniska Polskiego wystąpiła jako Lokatorka w Moralności pani Dulskiej, jedynej premierze Teatru Rozmaitości. W 1963 zagrała w Historyi o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim w Teatrze dla Dzieci i Młodzieży Syrena. W pierwszych latach pracy w teatrze emigracyjnym grała bardzo dużo ról i, jak stwierdził Leopold Kielanowski:

Może było ich w początkowym okresie naszej działalności nawet zbyt wiele, co nie było dobre dla jej aktorskiej sztuki. Ale była ona właściwie niemal jedyną «amantką» naszego teatru o pełnym przygotowaniu zawodowym.

Później przeszła do ról charakterystycznych, które grała z temperamentem scenicznym i poczuciem groteski. Wyróżniała się urodą, prostotą i bezpośredniością środków wyrazu, piękną dykcją. Miała swoich ulubionych autorów, do których należał między innymi Edward Chudzyński, wystąpiła we wszystkich jego sztukach.

Na prośbę Arczyńskiej ona i jej mąż obsadzani byli zawsze w tych samych przedstawieniach. Grała między innymi: Marinę Verani (Szkarłatne róże), Zochę (Sami swoi), Zochę (Trzy wiosny), Mańcię (Preclarka z Pohulanki) – 1949; Martę (Rozdroże miłości), Hankę (Ulica Podwale 7) – 1950; Marię (Lekkomyślna siostra, 1951), Studentkę (Most, 1952), Hankę (Gość oczekiwany, 1954), Jadzię (Wodewil warszawski, 1956), Olgę (Dzwony z Czeremszy, 1962), Kasię (Łowcy mgły, 1963), Julię (Waiting Room, 1967), Barbarę Radziwiłłównę (Zygmunt August, 1969), Florę (Ciotunia, 1972), Matkę (Słoneczniki, 1974), Celinę Sieniawiankę (Uciekła mi przepióreczka, 1976), Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej, 1979), Paulę (Zabawa w koty, 1979).

Zmarła na scenie, w czasie próby generalnej napisanego specjalnie dla niej przez L. Bobkę, monodramu Kawulka, czyli Ballada o wiejskiej kobiecie; we wspomnieniu o niej autor napisał: Życie i scena były dla niej jednością. W 1980, wraz z mężem (pośmiertnie) została odznaczona Medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, przyznawanym przez Instytut Pamięci Narodowej Yad Vashem w Jerozolimie.

Bibliografia: 

Almanach 1981/82; Artyści emigracyjnej Melpomeny 1939–95 (il.); M. Drue: Swoją drogą, Londyn 1994 (il.); Formanowicz; Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata: ratujący Żydów podczas Holocaustu, t. 2 (wyd. pol. pod red. D. Libionki, R. Kuwałka, A. Kopciowskiego), Kraków 2009; Kuchtówna: Wielkie dni; Kydryński; Mieszkowska: Była sobie piosenka (il.); Mirecki: Wozem Tespisa s. 82, 199; Sobański: Teatr pol. na Śląsku; Sto lat Starego Teatru; Teatr i dramat pol. emigracji; Wilski: Szkolnictwo; Dz. Pol. i Dz. Żołnierza 1981 z 16, 17, 23 i 27 XI (L. Bobka; il.); Orzeł Biały 1959 z 10 XII; Pam. Teatr 1988 z. 1–2 s. 16, 21, 33, 49, 59, 61, 62, 64–68, 70, 72, 80–82, 84 (il.), 88, 91 (il.), 92, 96, 98, 99, 103 (il.), 1995 z. 1–2 s. 54, 64 (stąd cyt. H. Lińskiego), 1997 z. 1–4 s. 100, 1998 z. 1-2 s. 52; Teatr i Widownia (Londyn) 1948/49 (il.), 1949/50; Tydzień 1991 nr 47 (L. Bobka); Afisze i programy, IS PAN (m.in. Teatr Dramatyczny II Korpusu. Bagdad 1943–Londyn 1947); Archiwalia i fot., Arch. PAN Warszawa (Kolekcja Artyści emigracyjnej Melpomeny, dar A. Mieszkowskiej).

Ikonografia: 

Fot. – ITWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, Instytut Sztuki PAN Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

ARCZYŃSKA-REWKOWSKA Maria (ur. w Warszawie - 11 XI 1981 Londyn), aktorka. W 1937 ukończyła wydz. sztuki aktorskiej PIST w Warszawie i na sez. 1937/38 została zaangażowana do T. Miejskiego w Bydgoszczy, w sez. 1938/39 grała w T. im. Słowackiego w Krakowie (m.in. Dziewkę, w "Klątwie" Wyspiańskiego, Febe w "Jak wam się podoba" Szekspira). W czasie wojny walczyła w szeregach AK, uratowała życie wielu ludziom (w 1980 została wraz z mężem Zygmuntem Rewkowskim - pośmiertnie, odznaczona medalem "Sprawiedliwy wśród narodów świata" przyznawanym przez Instytut Pamięci Narodowej Yad Vashem w Jerozolimie). Od maja 1945 występowała w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu, od grudnia t. r. w Starym T. w Krakowie (np. jako Grace w "Roxy" Connersa), następnie wyjechała na Zachód i od 15 IV do VIII 46 występowała z T. Dramatycznym II Korpusu we Włoszech (Recanati), potem na terenie Wielkiej Brytanii, grając m.in. Jankę ("Gdzie diabeł nie może" Niewiarowicza), Zosię ("Wesele" Wyspiańskiego). W l. 1948-81 związana była z Teatrem ZASPu w Londynie. Niektóre role: Marta ("Rozdroże miłości" Zawieyskiego), tytułowa w "Lekkomyślnej siostrze" Perzyńskiego, Maria Magdalena ("Historya o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" Mikołaja z Wilkowiecka), Flora ("Ciotunia" Fredry), Juliasiewiczowa ("Moralność pani Dulskiej" Zapolskiej), Paula ("Zabawy w koty" Orkony). W 1979 otrzymała nagrodę teatralną "Dziennika Polskiego" za całokształt pracy art. Zmarła na scenie, podczas próby generalnej.
Bibl.: Almanach sceny polskiej 1981/82, Warszawa 1985

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji