Osoby

BILEWSKI Bogusz (25 IX 1930 Starachowice — 14 IX 1995 Wrocław), aktor. Był synem Jana B. i Janiny z Kwoczyńskich; jego życiową partnerką była aktorka —► Jadwiga Wejcman. Maturę zdał w 1950 w liceum we Wrocławiu. W 1954 ukończył PWSA w Krakowie. Na sez. 1954/55 został zaangażowany do T. Wybrzeże w Gdańsku, gdzie debiutował 6 II 1955 jako Matti (Pan Puntila i jego sługa Matti), roli tej „nadał młodzieńczy rozmach, rozwinął z konsekwencją i błyskotliwością” (A. Wirth). Później występował w Warszawie. W sez. 1955/56-1960/61 grał w T. Domu Wojska Pol. (od 1957 pn. T. Dramatyczny) role takie, jak: Aleksy (Tragedia optymistyczna, 1955), Romeo (Romeo i Julia, 1956), Hrabia Alba (Ruy Blas, 1956), Haimon (Antygona Anouilha, 1958), Herman (Diabeł i Pan Bóg, 1960), Wadim (Czas młodości, 1961). W sez. 1961/62 w T. Powszechnym wystąpił np. jako Pan Henri (Eurydyka Anouilha). W sez. 1962/63-1976/77 był aktorem T. Ateneum, jego role z tego okresu to, m.in.: Rzeźnik (Duże jasne, 1962), Infant Navarry (Martwa królowa, 1964), Barnabas (Zamek, 1965), Iwan Piatirubel ( Zmierzch, 1967), Filonek (Dyliżans, 1968), Lebiadkin ( Biesy, 1971), Przyw (Skoro go nie ma, 1973), Fryderyk (Tragiczne dzieje doktora Fausta, 1975), Czarny (Ludzie energiczni, 1977). W sez. 1977/78-1984/85 występował w T. Polskim, m.in. jako: Iwan Antonow (Owca), Jajecznica Ożenek) — 1978; Polgar (Gorzkie żale w stróżówce, ), tyt. Garbus (1982), Puczymorda (Szewcy, 1983), Kuźma {Czapa, czyli Śmierć na raty, 1983). W sez. 1985/86 i 1986/87 był aktorem T. Narodowego, zagrał tu m.in. Baltazara {Sonata Belzebuba) i Prokuratora {Bracia Karamazow). W dniu 3 III 1987 przeszedł na rentę. W marcu 1982 wystąpił w roli Rycerza (Mord w katedrze), przedstawieniu w reż. J. Jarockiego, przygotowanym przez zespół T. Dramatycznego w Katedrze Św. Jana w Warszawie. W tymże roku zagrał rolę Piszczałki (Przyjaciel wesołego diabła) w T. na Woli, a w 1995 wystąpił tu po raz ostatni jako Sędzia (Przygody Tomka Sawyera).

W 1960-94 zagrał w kilkudziesięciu spektaklach Teatru TV, role takie, jak: Bob Watson (Lipcowe tarapaty), Kola Brynion (Lęki poranne), Kapitan (Głód), Ferdyszczenko (Myszkin), Książę Paweł (Wielka księżna i chłopiec hotelowy). Występował w słuchowiskach Pol. Radia.

W młodości wysoki, o zgrabnej sylwetce, wyrazistych rysach, mocnym głosie, grał role amantów. Publiczność, zwłaszcza żeńską, oczarował rolą Romea, ale zdania krytyków były podzielone, pisano np., że choć „obdarzony świetnymi warunkami zewnętrznymi, mający duże poczucie własnego ciała i poczucie ruchu i gestu, nie tchnął jednak w słowa Romea całego żaru i namiętności” (D. Bargiełowski), „opowiadał o miłości, ale nie kochał (...). Choć było kilka chwil naprawdę ładnych, np. pierwszy pocałunek na balu, czy wyciągnięte na pożegnanie i niezłączone ręce w scenie balkonowej” (A. Grodzicki). Znacznie lepiej zagrał Aleksego, „zdobył widza żywiołowym temperamentem, poczuciem humoru, bezpośredniością, szerokim gestem, jakimś jasnym i świeżym kolorytem całej roli” (E. Stróżecka). Z czasem stał się aktorem charakterystycznym, o zwalistej sylwetce, twarzy okolonej ogromnym zarostem. Grał najczęściej role drugoplanowe, różnorodne i wyraziste; był np. zabawnym Filonkiem, uosobieniem cech szlacheckich w Dyliżansie, łagodnym, nieco sentymentalnym Iwanem w Owcy, w której to roli „ujawnił cały swój wdzięk, swobodę w operowaniu rytmem słowa, prostotę” (W. Filier). Jako Polgar w Gorzkich żalach w stróżówce „dał jeszcze jedną niezwykle sympatyczną postać dobrotliwego pijaka, przypominającą Kolę Bryniona z Lęków porannych Grochowiaka, a jednak zupełnie inną” (R. Szydłowski); był też groteskowym Puczymordą w Szewcach, groźnym, przebiegłym Kuźmą w Czapie. Cieszył się dużą popularnością jako aktor filmowy; po sukcesach w filmach z lat 50., w których grał role amantów, imponował brawurą, sprawnością fizyczną, przeszedł do ról charakterystycznych. Choć grał najczęściej postaci drugoplanowe, stworzył kilka b. ciekawych ról, m.in. w Kardiogramie, Arii dla atlety. Był niezapomnianym zbójnikiem Kwiczołem w serialu telew. Janosik (1973), rubasznym, dosadnym, ale sympatycznym; wystąpił też w Przygodach pana Michała, Karierze Nikodema Dyzmy, Urwisach z Doliny Młynów; w ostatnim swoim filmie telew. grał Franca Fiszera (Leśmian, 1990). Tabl. 4.

Bibl.: Almanach 1995/96; Hist. filmu t. 4 (il.), 5,6; PWST w Krakowie; Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu (il.); T. Ateneum 1928-78 (il.); T. Dramatyczny w Warszawie (il.); S. Treugutt: Pożegnanie teatru, Warszawa 2001 (il.); A. Wirth: Siedem prób. Szkice krytyczne, Warszawa 1962 s. 78-79; Express Wiecz. 1978 nr 41 (W. Filier), Film 1999 nr 5 (il.); Gaz. Wyb. 1995 nr 215, 1996 nr 236; Sztandar Młodych 1956 nr 130 (D. Bargiełowski); Teatr 1956 nr 1 (E. Stróżecka); Trybuna Ludu 1980 nr 51 (R. Szydłowski); Życie Warsz. 1956 nr 95 (A. Grodzicki), 1995 nr 251(il.); Akt zgonu nr 5352/1995, Arch. USC Wrocław; Akta (fot.), ZASP; Wycinki prasowe, 1S PAN; Almanach 1944-59; www.filmpolski.pl

Ikon.: J. Żebrowski: B. jako Romeo (Romeo i Julia), karyk., rys., repr Express Wiecz. 1956 nr 254; A. Stopka: Portret, karyk., rys repr. Życie Lit. 1969 nr 13; E. Mańczak: dwa portrety, karyk., rys. tusz, karton, 1977 i 1980 — MKWarszawa; J. Frankowski: Portret karyk., tusz, akw., 1994 — własność autora; Fot. — Bibl. Nar. IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910 – 2000. t.III Wydawca:Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 2017