Jan Daszewski

DASZEWSKI Jan Jerzy (16 X 1890 Aleksandrów Kujawski - 28 VII 1974 Szczecin), aktor, reżyser. Był synem Edwarda D. i Kazimiery z Plewińskich, mężem najpierw Elżbiety Benke (ślub 27 XI 1920 w Warszawie), potem Jadwigi Ireny Drac. Uczył się najpierw w szkole w Radomsku, od 1903 w gimn. realnym Wróblewskiego w Warszawie, nast. przez dwa lata w Szkole Technicznej H. Wawel­berga i S. Rotwanda. Pracował jako urzędnik w gazowni warsz., a w czasie I wojny świat. jako administrator u J. Lubomirskiego. Równocześnie roz­począł występy na scenach amat. i półamat. w War­szawie: w sez. 1914/15 w T. Popularnym, 1915/16 w zespole Tow. Teatr. Warsz. im. Bogusławskiego; grał wtedy m.in. Leona ("Sen srebrny Salomei"), Sza­ruckiego ("Majster i czeladnik"); w sez. 1916/17 za­pewne znowu był w T. Popularnym. W sez. 1918/19 zaczął występować w T. Praskim; w styczniu 1919 grał Strełkowa ("Tamten"); pozostał na tej scenie tak­że w sez. 1919/20 i 1920/21. Potem nadal wystę­pował na scenach warsz.: w sez. 1921/22 i 1922/23 w T. im. Bogusławskiego, 1923/24 w T. im. Fredry. Sezon 1924/25 spędził w T. Polskim w Poznaniu. Następnie powrócił do t. warsz.: od września 1925 występował w T. im. Fredry, od marca 1926 do poł. 1927 w T. Odrodzonym, w lipcu 1926 w T. Niezależnym pod kier. A. Marka w roli Alfonsa ("Bóg zemsty"), w styczniu 1928 w T. Sensacji (wia­domość niepewna). W sez. zimowym 1928/29 wy­stępował w Płocku w T. Miejskim pod dyr. T. Skar­zyńskiego, w kwietniu 1929 w Cieszynie z zespołem pod kier. M. Balcerkiewicz, a w grudniu t.r. znowu w Warszawie w T. Domu Żołnierza. W 1. trzy­dziestych opuścił Warszawę. Następnie do II wojny świat. występował m.in. na scenach Wilna, Grodna, Kalisza oraz w prowincjonalnych zespołach objaz­dowych, np. jesienią 1931 w zespole na czele z A. Fertnerem, m.in. w Radomiu, Kielcach i Płocku. Okres okupacji niem. spędził w Warszawie; po powstaniu warsz. był wywieziony do obozu w Nie­mczech. Po powrocie do kraju związał się na stałe ze Szczecinem; na scenach szczecińskich występo­wał do 1971: w sez. 1945/46 w T. Małym, latem 1946 w T. Polskim pod dyr. B. Skąpskiego (reży­serował tu "Manewry miłosne"), w sez. 1946/47 i 1947/48 w T. Komedia Muzyczna, 1948/49 w T. Polskim, a od 1949 w T. Dramatycznych (T. Pol­skim i Współczesnym).

Zasłużony dla scen szczecińskich, jako wieloletni, utalentowany aktor cieszył się tu sympatią i auto­rytetem. W 1956 otrzymał nagrodę artyst. miasta Szczecina. Jubileusz czterdziestopięciolecia pracy scen. obchodził 23 XI 1965 w T. Polskim po przed­stawieniu "Incydentu w Vichy". Najważniejsze role z bogatego dorobku aktorskiego D., to m.in. przed wojną: Napoleon ("Madame Sans Gene", 1920), z Poznania - Horacy ("Hamlet") i Hetman ("Wesele"), później: Antek ("Chłopi", 1926), Waldemar ("Trędo­wata", 1927), tyt. we "Florku", "Wściekłym torreadorze"; po wojnie: Panisse ("Mariusz", 1947), Rejent ("Zemsta", 1947, 1950), Rejent ("Pan Damazy", 1949), Malvolio ("Wieczór Trzech Króli", 1951), Bezsiemionow ("Mie­szczanie", 1952), Profesor Poleżajew ("Niespokojna starość", 1952), Orgon ("Świętoszek", 1954), Prezes ("Kordian", 1962), wzruszający Lon Dennison ("Drew­niana miska", 1962), Dziad ("Zawisza Czarny", 1963), Oront ("Szkoła żon", 1965).

Bibl.: Almanach 1973/74; Irzykowski: Recenzje; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich (il.); Ordyńska s. 260, 278, 291, 293; Sośnicki: Z sezonu (il.); Teatry w Szczecinie 1945-65; Głos Szcz. 1964 nr 168 (il.), 1974 nr 182 (il.); Głos z Żywca 1929 nr 40; Kur. Warsz. 1920 nr 78, 331, 1921 nr 308, 1922 nr 55, 1923 nr 289, 1924 nr 342/343, 1925 nr 259, 1926 nr 81, 263, 355, 1927 nr 34, 1929 nr 335; Teatr 1974 nr 20, 24; Pam. Teatr. 1972 z. 1 s. 84-91, z. 3-4 s. 391, 392; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Afisze, pro­gramy i wycinki prasowe, IS PAN; Afisze, MTWarszawa; Akta, ZASP; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.

Ikon.: Fot. - IS PAN, MTWarszawa, ZASP.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994