Osoby

Trwa wczytywanie

Adam Didur

DIDUR Adam (24 XII 1873 lub 1874, lub 1875 Wola Sękowa pow. Sanok - 7 I 1946 Katowice), śpiewak, reżyser, dyr. teatru. Datę ur. 1874 podaje większość op­racowań. Był synem Jakuba Brochwicz-Wiktora, właś­ciciela ziemskiego i Wincenty Jasińskiej, mężem naj­pierw Angeli Aranda-Arelano, śpiewaczki meksykań­skiej (występowała w 1900 i 1901 gościnnie w T. Wiel­kim w Warszawie w partii Amneris - "Aida"), a następ­nie Małgorzaty Vignon, tancerki franc. (ślub w grudniu 1928 w Nowym Jorku), ojcem śpiewaczek: Ewy D., -> Olgi D. i Mary Didur-Załuskiej. W 1876 został adop­towany przez nauczyciela Antoniego Didura. Po ukoń­czeniu szkoły ludowej, wstąpił do seminarium nauczy­cielskiego we Lwowie. Od 1892 uczył się tu śpiewu solowego u W. Wysockiego, a następnie w Mediolanie u znanego tenora F. Emericha. Debiutował w 1894 w małym miasteczku Pinerollo koło Turynu (wg części oprac. w Rio de Janeiro), a później śpiewał m.in. w Treviglio i Padwie. Już po pierwszych występach w operach "Siła przeznaczenia" i "Gomez" zaangażowany został na sez. 1894/95 do Aleksandrii i Kairu jako drugi bas; wyróżnił się tam szczególnie w partii Marcelego ("Hugonoci"). Po powrocie do Mediolanu odniósł duży sukces śpiewając w IX Symfonii L. van Beethovena, a zyskawszy uznanie A. Toscaniniego został zaangażo­wany na cztery sez. (1895-99) do Teatro alla Scala. Z zespołem La Scali wyjeżdżał w miesiącach letnich na występy gościnne do Rio de Janeiro i Buenos Aires. W 1898-99 śpiewał w T. Vittorio Emanuele w Messynie. Od 1 X 1899 występował na scenie warsz. T. Wielkiego i zaangażowany pozostał tu do 20 IV 1903. W 1903-06 śpiewał znów w mediolańskiej La Scali, a także do­rywczo w tym czasie na scenach Petersburga, Moskwy, Barcelony, Madrytu, Buenos Aires (okresowo w 1905-1908 w T. Colon), Londynu (jesienią 1905 w Covent Garden), Rzymu i in. miast włos. (Palermo, Bolonia). W sez. 1907/08 śpiewał w Nowym Jorku w Manhattan Opera, a latem 1908 gościnnie w Budapeszcie. 14 XI 1908 debiutował w zespole Metropolitan Opera House w Nowym Jorku w słynnej swej partii Mefista ("Faust"), a 16 XI tego roku już na scenie Metropolitan w partii Ramfisa ("Aida"). Odtąd przez dwadzieścia cztery kolejne sez., aż do końca sez. 1932/33 pozostawał w zespole Metropolitan. Tu odnosił swoje największe sukcesy. Wystąpił w tym czasie ok. dziewięciuset razy śpiewając pięćdziesiąt cztery partie (m.in. w wielu światowych i amerykańskich premierach) oraz śpiewał na licznych koncertach. Wyjeżdżał na występy gościnne, bardzo często do Ameryki Południowej (przez szesnaś­cie sez.; m.in.w 1910 w Buenos Aires), a także,m.in.w 1909, do Paryża, Genui, Petersburga, Moskwy, Kijowa, Odessy, Charkowa, Wiednia; odwiedzał też Londyn, Madryt, Barcelonę. W Ameryce Północnej występował m.in. w Chicago, Atlancie, Montrealu, koncertował w ośrodkach polonijnych (m.in. w 1921). Często przyjeżdżał na gościnne występy do Polski. W Warszawie w T. Wielkim śpiewał m.in. w: 1906 (grudzień), 1909 (październik), 1912 (październik), 1914, i 1922 (czerwiec, październik), 1923 (czerwiec, lipiec), 1924, 1926 (czerwiec), 1927 (lipiec), 1931 (maj), 1934 (kwiecień); w Krakowie m.in. w: 1903 (czerwiec-sier­pień), 1907, 1908, 1909, 1911 (lipiec, sierpień), 1914, 1920 (lipiec, sierpień), 1923 (sierpień), 1924 (lipiec, sierpień), 1926 (lipiec), 1927 (lipiec), 1930 (sierpień), 1933 (grudzień), 1934 (kwiecień); we Lwowie m.in. w: 1908 (marzec, kwiecień, październik), 1910 (paździer­nik), 1926 (czerwiec); w Poznaniu m.in. w: 1924J (grudzień) i 1926. W Polsce występował także na wielu koncertach. W 1932 opuścił scenę nowojorskiej Metro­politan Opera House; w sez. 1932/33 śpiewał jeszcze gościnnie na koncertach Metropolitan (ostatni raz 26 II 1933). Wycofał się w tym czasie z kariery śpie­waczej.
Po powrocie do kraju osiadł we Lwowie, gdzie objął kierownictwo artyst. opery lwow. i w 1938 reżyserował m.in. "Straszny dwór", "Fausta", "Aidę", "Toskę". Wykładał też w lwow. konserwatorium; uczniami jego byli m.in, Wiktoria Kotulakówna-Calma, Aleksander Kowalski, Lesław Finze. W 1936 występował w filmie pol. "Ame­rykańska awantura". W końcu lipca 1939 został dyr. artyst. warsz. T. Wielkiego, ale z powodu wybuchu II wojny świat. stanowiska tego nie objął. W 1939-44 mieszkał w Warszawie kształcąc młodych śpiewaków, m.in. Jadwigę Lachetównę, Franciszka Arno. Po powstaniu warsz. zamieszkał w Krakowie; reżyserował tu "Halkę" wystawioną 25 XII 1944 w T. Powszechnym. Po zakończeniu wojny współdziałał w organizowaniu Opery Śląskiej i przygotował wraz z A. Doboszem premierę "Halki", inaugurującej działalność tej sceny (14 VI 1945 w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach); D. śpiewał w tym przedstawieniu partię Dziemby - był to jego pierwszy od wielu lat i ostatni zarazem wy­stęp na scenie. Objął w sez. 1945/46 dyrekcję Opery Śląskiej, gdzie wystawiono w jego reżyserii "Toskę", "Rycerskość wieśniaczą" i "Pajace". Równocześnie był prof. i zajmował stanowisko dziekana wydziału wokalnego PWSM w Katowicach. Zmarł na serce podczas zajęć ze studentami.
Był jednym z najsławniejszych śpiewaków pol., odno­szącym sukcesy na wszystkich scenach zagranicznych; "jeden z najlepszych basso cantate stawiany na równi ze słynnym F. Szalapinem" - pisał J. Reiss. Wyróżniał się bardzo niskim, potężnym, pięknie brzmiącym gło­sem i talentem aktorskim. O jego występach w 1909 pisano w prasie: "był zjawiskiem rzadkim, fenomenal­nym. Głos o olbrzymiej skali, którego spiżowa potęga współzawodniczyła z niezrównaną głębią i aksamitnością brzmienia, doskonała spoistość rejestrów, świetna szkoła, niezwykła łatwość potęgowania siły dźwięku, subtelność i wyrazistość dynamiki - oto w krótkim zarysie najbardziej wprost zdumiewające je­go zalety". Jego najsłynniejsze partie: Mefisto ("Faust"), Mefistofeles ("Mefistofeles"), Borys Godunow ("Borys Go­dunow"), Kecal ("Sprzedana narzeczona"), Młynarz ("Ru­sałka"), Filip ("Don Carlos"), Mathieu ("Andrea Chenier"), Gaspard ("Wolny strzelec"), Król Dodon ("Złoty kogucik"), Giacomo ("Fra Diavolo"), Leporello ("Don Juan"), Hrabia Almaviva i Figaro ("Wesele Figara"), Lescaut ("Manon" J. Masseneta), Don Basilio ("Cyrulik sewilski"), Sparafucile ("Rigoletto"), Król i Herold ("Lohengrin"), Wotan ("Pierścień Nibelungów"). W Polsce szczególnie ceniony był w partiach: Stolnika ("Halka"), Chorążego ("Hrabina"), Zbigniewa ("Straszny dwór"), Serwacego ("Verbum nobile"), Widma Pana ("Widma"), Wojewody ("Mazepa"). Śpiewał w językach: włos., niem., ang., franc, i rosyjskim.
Bibl.: EdS IV; I. Kolodin: The Metropolitan Opera, New York 1967 (il.); Korolewicz-Waydowa; Le grandi voci, Roma 1964 (tu nagrania); Łoza: Czy wiesz I; Owerłło; Reiss: Śpiewacy i śpiewaczki s. 22; Riemann Musik Lexikon, Mainz 1959; W.H. Seltsam: Metropolitan Opera Annals, New York 1949 (il.); SMP; EMTA 1897 nr 46, 1898 nr 31,1899 nr 31, 44, 48, 1901 nr 11 (il.), 50, 1904 nr 17/18; Kur. warsz. 1922 nr 147, 1923 nr 171; Odra 1946 nr 2; Ruch muz. 1946 nr 2, 1962 nr 19 (J. Kański), 1966 nr 3 (il.); Scena i Sztuka 1912 nr 44; Scena pol. 1929 z. 3; Afisze, Bibl. Jagiell.; Afisze, IS PAN; Listy A. Didura, zb. Muzeum Teatro alla Scala Mediolan.
Ikon.: K. Sichulski: Portret, karyk., akw., 1924 - MTWar­szawa; K. Malaczyńska-Pajzderska: D. jako Mefisto (Faust), gips, 1908 oraz portret D., gips, repr. Sztuka (Lwów) 1911 s. 264; Z.Dunajewski: Portret, gips, przed 1950 (fot. IS PAN); Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, IS PAN, zb. S. Dąbrow­skiego.
Nagrania: Aria z opery (Cyrulik sewilski) - MTWarszawa; Arie z oper (Faust, Borys Godunow, Cyrulik sewilski, Wolny strzelec, Ernani, Mefistofeles, Żydówka) - Red. Muz. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji