Osoby

Trwa wczytywanie

Maria Martówna-Ciesielska

MARTINI Janina Jadwiga, właśc. J.J. Mikołajczyk, zamężna Borowska (2 VI 1907 Kraków - 16 V 1980 Warszawa), aktorka. Była córką Józefa Mikołajczyka, urzędnika Uniw. Jagiell., i Józefy z Martiniaków, nauczycielki, żoną -> Karola Borowskiego (ślub w 1947). Podawane po II wojnie świat. (także w akcie zgonu) data i miejsce uro­dzenia (2 VI 1915 Lwów) nie są prawdziwe. Roz­poczęła naukę tańca w szkole T. Wysockiej, ale wkrótce porzuciła szkołę; przygotowywała się do zawodu aktorki pod kier. K. Borowskiego i W. Horzycy. W czerwcu 1929 zdała egzamin ZASP-u. W sez. 1929/30 występowała w T. Miejskim w Łodzi; w sez. 1930/31 w T. Miejskim w Bydgoszczy, gdzie pozostała w zrzeszeniu aktorów na sez. nast., choć w listopadzie 1931 grała w T. Małym w Warszawie, a od lutego 1932 w T. Miejskich we Lwowie. W t. lwow. pracowała do sez. 1935/36 i z ich zespołem występowała m.in. w Krakowie (lipiec 1933 i 1934) i Przemyślu (marzec 1935). W styczniu 1934 zagrała gościnnie w T. Małym w Warszawie. W sez. 1936/37 i 1937/38 występowała w warsz. T. Letnim. W sez. 1938/39 była aktorką T. im. Wyspiańskiego w Katowicach. Podczas oku­pacji niem. pracowała jako kelnerka w Warszawie, w 1942 była więziona. W 1944 lub na pocz. 1945 znalazła się w Lublinie, gdzie występowała w radiu, a od wiosny 1945 i w sez. 1945/46 w T. Miejskim. Równocześnie, od grudnia 1945 rozpoczęła współ­pracę z t. poznańskimi; w sez. 1946/47 występowała w T. Nowym i Polskim. W tych latach brała też udział w objazdach, np. z przygotowanym w Po­znaniu przedstawieniem "Świt, dzień i noc" (z A. Dzwonkowskim). Od sez. 1947/48 była w zespole Miejskich T. Dramatycznych w Warszawie, od 1949 T. Powszechnego, a od 1969 T. Narodowego. W pot. 1. pięćdziesiątych ukończyła historię sztuki na Uniw. Warszawskim. Od 1 I 1976 przeszła na emeryturę.
Była obdarzona scen. urodą w typie południowym, temperamentem i wdziękiem, czasem zbyt ekspo­nowanym. W 1. trzydziestych grała role komedio­wych amantek, a także liryczno-dramatyczne. Szcze­gólnie często obsadzana w t. lwow. za dyrekcji W. Horzycy, występowała tam m.in. jako: Ola ("Szczęście od jutra"), Kleopatra ("Cezar i Kleopatra"), Michasia ("Michasia i jej matka"), Isia ("Wesele"), "Fanny" (tyt.), Jadzia ("Mój kochany głuptasek"), Zośka ("Przeprowadzka"), Orcio ("Nie-Boska komedia"), Gerti ("Trafika pani generałowej"). Głośnym jej sukcesem była Manuela ("Dziewczęta w mundurkach"). W t. warsz. grała m.in. Zosię ("Ten i tamten") i Anielę ("Ćwiartka papieru"), w Katowicach Helenę ("Żabusia") i Solange ("Lato w Nohant"). Po II wojnie świat., a zwłaszcza w 1. pięćdziesiątych, występowała rzadko, ale były to z reguły duże role: Ona ("Freuda teoria snów"), Tekla ("Wąsy i peruka"), Zuzanna ("Wesele Figara"), Antosia ("Chory z urojenia"), Lola ("Strzały na ulicy Długiej"), Larissa ("Panna bez posagu"), Kró­lowa ("Hamlet") i tyt. w "Mirandolinie". W tej ostatniej roli chwalono ją w 1952 i podczas gościnnych występów w Lublinie w 1954, za precyzję wyko­nania, uwodzicielski wdzięk i ludowy temperament, w 1960 zaś, podczas gościnnych występów w T. im. Jaracza w Łodzi, tę samą rolę uznano za po­myłkę obsadową, ponieważ "chłodna, wyważona dystynkcja aktorki, operującej zresztą dobrą techni­ką, pozbawiła sztukę niezbędnej ludowej werwy" (S. Kaszyński).
Bibl.: Album artysty polskiego, Warszawa 1938 (il.); Al­manach 1979/80; T. Breza: Notatnik literacki, Warszawa 1956 s. 482; Danowicz: Ujarzmianie Melpomeny; Dąbrowski: Na deskach t. 1; Formanowicz; Kaszyński: Teatr łódz.; Łoza: Uzupełnienia; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Nawrat; Repertuar; Osiński: Repertuar; Ekran 1961 nr 3; Kur. Warsz. 1931 nr 316, 1934 nr 18, 1936 nr 264, 1937 nr 209, 340, 1938 nr 186; Scena i Widownia Warsz. 1948 nr 5 (il.); Scena Pol. 1929 nr 16, 1930 nr 1; Teatr 1980 nr 16; Ziemia Przemyska 1935 nr 13; Życie Lub. 1954 nr 189; Życie Warsz. 1980 nr 125; Afisze i programy, IS PAN; Afisze i wycinki prasowe w albumach M. Dulęby, MTWarszawa; Akt urodzenia nr 89/1907.X.(NMP), USC Kraków-Śródmieście; Akta (tu fot.), programy i kartoteki, ZASP; Rymkiewicz: T. Powszechny.
Ikon.: A. Karpiński: Portret, olej, 1925-30 - własność pryw.; O. Axer: Portret, olej, 1938 - własność pryw.; NN: Portret, olej, 1958 - własność pryw.; J. Jarosz: M" rys., tusz - własność pryw., M. w roli, karyk., akw. - własność pryw. i M. jako Manuela (Dziewczęta w mun­durkach), akw. - własność pryw.; J. Karcz: Portret, karyk., rys., oł. - własność pryw.; 1. Sosnowska: M. Jako Lola (Strzały na ulicy Długiej), rys., 1948 - własność pryw.; J. Żebrowski: M. jako Lida (Chirurg), karyk., rys., 1. pięćdziesiąte - własność pryw.; NN: Zbiór karyk. M., rys. - własność pryw.; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

3 zdjęcia w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji