Osoby

Trwa wczytywanie

Maria Chmurkowska

CHMURKOWSKA Maria Marcela, z Fiszerów (9 I 1901 Warszawa - 9 VI 1979 Warszawa), aktorka. Była córką Ludwika Fiszera i Heleny z Nowakowskich, żoną -> Feliksa Ch. (ślub 2 II 1920 w Warszawie). Ukończyła gimn. w Warszawie, a w 1920 Warsz. Szkołę Dramatyczną. Jako jej słu­chaczka debiutowała 6 IX 1918 w roli Elli ("Ciotka Karola") na scenie T. Letniego w Warszawie, pre­zentując wg "Kuriera Warszawskiego" "dobrą wy­mowę i dużo wdzięku obok widocznego szczerego talentu". W sez. 1920/21 grała w T. Polskim i Powszechnym w Wilnie, które opuściła z końcem listopada 1921. Od grudnia 1921 występowała w T. Praskim w Warszawie, w sez. 1922/23 w T. Miejskim w Lublinie i z zespołem lub. gościnnie w Płocku, 1923/24 w T. Miejskim w Grodnie, 1924/25 w T. Popularnym w Łodzi, 1925/26 w T. Miejskim w Grudziądzu (wchodzącym w skład Zjednoczonych T. Pomorskich), 1926/27 w T. Pol­skim w Katowicach i z zespołem tym w Bytomiu, 1927/28 w T. Miejskim w Toruniu, w 1928-30 w T. Nowym w Poznaniu, w sez. 1930/31 w T. Ob­jazdowym Samorządów Woj. Białostockiego z sie­dzibą w Grodnie. W tym okresie zaczęła używać podwójnego nazwiska Fiszer-Chmurkowska, potem Chmurkowska. Od 1931 bez stałego engagement, występowała gościnnie na scenach warsz., np. w T. Polskim i Małym (1931-33), t. Qui Pro Quo (1932), Miraż, Rozmaitości (1933), T. Letnim, w przedstawieniach operetkowych Cyrku Staniewskich (1935), Stołecznym T. Powszechnym, t. Wielka Re­wia (1937), w programach kawiarni "Sztuka i Mo­da" (SiM) i "Bristol" (1938-39), w t. Tip-Top (1939) oraz poza Warszawą: w T. Woj. Kieleckiego z siedzibą w Radomiu, łódz. kabarecie Cyrulik (1932), T. Nowym w Poznaniu (sez. 1932/33), T. Miejskich w Bydgoszczy i Grudziądzu (sez. 1934/35), w Kaliszu, w T. Bagatela w Łodzi (czerwiec 1935), w Objazdowym T. Wielkopolskim z siedzibą w Ostrowie Wielkopolskim (także pn. T. Ziemi Po­znańskiej - sez. 1935/36), w Grodnie (1936). Brała udział w tournee zespołu Wesołej Lwowskiej Fali (1936), w programach rewiowych w Często­chowie, Bydgoszczy (1936), grała w T. Objazdo­wych Woj. Białostockiego z bazą w Grodnie (sez. 1936/37), gościnnie z zespołem rewiowym w Ka­towicach (15 III 1938), w T. Nowym w Poznaniu (sez. 1938/39). W 1. trzydziestych wystąpiła w ośmiu filmach.
W młodości szczupła (później pulchna) blondynka o okrągłej buzi, dużych oczach i małym zadartym nosku, grała pocz. role tzw. naiwnych, młodych dziewcząt i amantek. Już pierwsze jej role w Wilnie zyskały uznanie krytyki; były to postacie: Anny ("Warszawianka"), Joasa ("Sędziowie"), Wojewodzianki ("Zaczarowane koło"), Elżbietki ("Grochowy wieniec"), Georginii ("Papa"), Heleny ("Pan Jowialski"), Halszki ("Powrót wiosny"), Honoraty ("Mąż z grzeczności"). Recenzje chwaliły jej inteligentną interpretację, wy­raźną dykcję, naturalność, wdzięk i subtelność w cieniowaniu ról, doskonałe warunki zewnętrzne, ko­mizm w najlepszym farsowym stylu. Od niewinnej chłopięcości Joasa, wzruszająco dziewczęcej Koletty w "Bębnie" P. Vebera i H. de Gorsse'a, do pełnej już kobiecości i finezji Saviny ("Twarz i maska") i roli Sedy ("Zabawa w miłość"), która "dała utalen­towanej artystce pełne pole do popisu dla jej talentu, do choreografii włącznie. Swoboda sceniczna i tu­pet, które się czuje w grze przy znakomitym opa­nowaniu pamięciowym roli składają się na pier­wszorzędną całość" ("Echo Grodzieńskie" z 2 IX 1923). Potem do najlepszych jej ról zaliczano: Paulinę ("Pan Benet"), Kasię ("Koniec Sodomy"), tyt. w "Kiki", Panią Vidal ("Kochanek pani Vidal"), Germenę ("Handlarze sławy"), Martę ("Powaby grzechu"), ope­retkową Geraldinę ("Gwiazdy areny"). "Tworzone przez nią postacie, to z życia wzięte typy, codzien­nie spotykane, a przecież niewidzialne przez innych ludzi. Odszukać taki typ, uplastycznić go na scenie potrafi tylko artystka. Pani Fiszerówna jest artystką posiadającą tę zdolność w bardzo wysokim stopniu" ("Gazeta Nadwiślańska" z 10 XI 1925). W swym dorobku, obok ról typowo komediowych, miała też udane z akcentami dram., np. Sonię ("Bolszewicy"), Mary Turner ("W granicach prawa"); w ostatniej "dowiodła i w tym rodzaju prawdziwego talentu i brała widownię bezpośredniością gry i szczerością odczucia różnorodnych stanów psychicznych, po­czuciem miary i artystycznego taktu" ("Słowo Po­morskie" z 11 XII 1925).
W 1932 w łódz. kabarecie Cyrulik zapoczątkowała występy estradowe, które z czasem stały się pod­stawową formą jej działalności artyst., aczkolwiek przejście z t. dram. na estradę było wg niej czysto przypadkowe. W końcu 1. trzydziestych była uwa­żana za najlepszą monologistkę w Polsce, nazywano ją też "Chaplinem w spódnicy". W czasie II wojny świat. grała w Warszawie w t. jawnych: Ul, Maska, Nowości (1940-44); wspólnie z mężem prowadziła w Radości pod Warszawą bar "Pod światełkami", w którym zatrudniała bezrobotnych aktorów; kol­portowała prasę podziemną, była łączniczką AK, w czasie powstania sanitariuszką w szpitalu polowym przy ul. Chmielnej, z którym opuściła Warszawę, udając się do Mszczonowa. Po wojnie występowała gł. jako monologistka, prezentując we wszystkich zakątkach kraju tzw. "warszawski humor i dowcip". "Jest nadal pełna wdzięku i powabu, mimo że od­stawia typy raczej wulgarne. Jak umie połączyć jedno z drugim to już jej tajemnica" ("Dziennik Powszechny" z 15 V 1946). W sez. 1945/46 grała w T. Gong w Łodzi, 1946-51 jeździła z indywidu­alnymi koncertami. W 1947, po weryfikacji ZASP-u, została zawieszona w prawach organizacyjnych (do 1 I 1950). W 1948-49 brała udział w programach warsz. kabaretu "Ani Be, ani Me". W sez. 1953/54 występowała w T. Satyryków oraz T. Kleks w Warszawie, w 1955-57 w T. Satyryków Syrena; w 1967-69 brała udział w programach "Podwieczorek przy mikrofonie" i "Karuzela warszawska". Występo­wała często za granicą, gł. dla Polonii we Francji, Austrii, Czechosłowacji. Około 1975 zaprzestała wy­stępów. Była autorką wielu prezentowanych na es­tradzie tekstów i monologów. Il. kolorowa 4.
Bibl.: Almanach 1978/79; Formanowicz; Hist. filmu t. 2, 5; Jewsiewicki: Materiały; Kaszyński: Teatr łódz.; Kaszyń­ski: Teatralia; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Kwaskowski; Łoza: Uzupełnienia (il.); Nawrat: Repertuar; Rendez-vous z Syreną; Sempoliński: Druga połowa; Sempoliński: Wielcy artyści; Wierzyński: Wrażenia; Wilski: Szkolnictwo; Alma­nach Lit. 1926 s. 89; Ekran i Scena 1923 nr 12/13, 1924 nr 7; Gaz. Krajowa 1921 nr 122, 187; Gaz. Wil. 1921 nr 5, 6; Ilustr. Prz. Teatr. 1920 nr 29, 30; Kur. Warsz. 1918 nr 247, 1921 nr 337; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 180, 188-193, 197, 1973 z. 3-4 s. 454; Światowid 1935 nr 43 (il.); Teatr 1937 nr 11-12, 1979 nr 16; Ziemia Lub. 1923 nr 57; Życie Warsz. 1979 nr 140, 141; Afisze, programy, wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; Gawlik: T. Letni w Łodzi; Rudnicki: T. Popularny w Łodzi; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: T. Czyżewski: Portret, olej, przed 1935 - własność rodziny Ch., repr. Prz. Artyst. 1956 nr 4; NN: Portret, rzeźba - własność rodziny Ch.; S. Dąbrowski: Ch. (z F. Chmurkowskim), karyk., rys. - własność rodziny Ch.; J. Żebrowski: Ch. w programie rewiowym, karyk., rys., repr. Express Wiecz. 1956 nr 210; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Film.: 1938 - "Dziewczyna szuka miłości" (f.), "Szczęśliwa trzynastka" (f); 1939 - "Kłamstwo Krystyny" (f.); 1967 - "Mocne uderzenie" (f.); Fragm. kronik film. z 1951 i 1971, Arch. WFD.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

1 zdjęcie w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji