Osoby

Trwa wczytywanie

Tacjanna Wysocka

WYSOCKA Tacjanna Bernadetta, z Adamowiczów (31 stycznia 1891 lub 1894 Moskwa – 2 kwietnia 1970 Warszawa)

tancerka, choreograf, kierownik baletu

Była córką Polaka, lekarza wojskowego, generała lejtnanta Wiktora Adamowicza i jego żony Elżbiety, Rosjanki, żoną Stefana Wysockiego.

W 1903-08 kształciła się w Instytucie Smolnym w Petersburgu, a w 1909 zdała maturę w prywatnym gimnazjum. Według własnej relacji, od 1908 uczyła się tańca klasycznego u Eugenii Sokołowej. Latem 1909 w Paryżu oglądała przedstawienia Ballets Russes Siergieja Diagilewa, które wywarły na niej silne wrażenie. W 1909–11 pra­cowała jako nauczycielka francuskiego, równocześ­nie biorąc lekcje rytmiki u Władimira Presniakowa. Od 1911 uczęszczała do Instytutu Gimnastyki Rytmi­cznej w Petersburgu, stosującego metodę Émile'a Jaques-Dalcroze'a. Uczyła się też tańca u Wiery Fokiny i Józefa Krzesińskiego, gry aktorskiej u Siergieja Wołkońskiego; studiowała również historię sztuki. Od 1913 wystę­powała jako tancerka na koncertach w Petersburgu. W 1915 uzyskała dyplom Instytutu Gimnastyki Ryt­micznej i od jesieni podjęła w nim pracę jako nauczycielka klasy dla dzieci. Poślubiła 15 listopada 1916 Stefana Wysockiego, profesora umuzykalnienia w tymże instytucie. W 1917 przez pewien czas sama kiero­wała w Piotrogrodzie szkołą rytmiki i tańca scenicznego, ale wkrótce wyjechała do Moskwy, gdzie mąż jej podjął pracę w przedstawicielstwie polskim.

W paź­dzierniku 1918 oboje przenieśli się na stałe do Polski. Od grudnia 1918 prowadzili w Warszawie Szkołę Umuzykalnienia Stefana i Tacjanny Wysockich, prze­kształconą wkrótce w Szkołę Umuzykalnienia i Tań­ca Scenicznego, która działała do 1939 (od 1936 pn. Szkoła Tańca Scenicznego). Od 1923 do 1928 Wysocka z ze­społem swych uczennic pn. Teatr Sztuki Tanecznej dawała publiczne przedstawienia we własnej cho­reografii i występowała w nich jako tancerka. Ze­spół wyjeżdżał też na występy do innych miast, m.in. do Torunia.

Od 1923 współpracowała z te­atrami dramatycznymi, przygotowując choreografię do przed­stawień w Teatrze Polskim (m.in. Sen nocy letniej 1923 i 1934, Sługa dwóch panów 1927, Dziady 1934), Teatrze im. Bogusławskiego (Opowieść zimowa 1924, Złoty płaszcz 1925, Achilleis 1925, Nie-Boska ko­media 1926), Teatrze Melodram (Jak stać się bogatym i szczęśliwym, 1931), Teatrze Narodowym (Fiesko, 1937), Letnim (Serce w rozterce, 1939). W większości tych przedstawień występował jej zespół taneczny, a do 1927 także ona sama. Najczęściej współpra­cowała z Leonem Schillerem, ale niekiedy także z Aleksandrem Zelwerowiczem, Karolem Borowskim i innymi reżysera­mi. Dla Schillera układała także choreografię do przedstawień plenerowych, m.in. Pieśń o ziemi naszej w Teatrze na Wyspie w Łazienkach (1927) i Kulig podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Pozna­niu (1929). Organizowała też niekiedy spektakle taneczne dla dzieci, m.in. Dzieci podwórka (1933).

Od 1928 do 1932 zespół jej (pn. Tacjann-girls) występował stale w teatrze Qui Pro Quo, potem także w innych teatrzykach, jak: Nowy Ananas (1931), Alhambra (1933), Wielka Rewia (1938), Cyrulik Warszawski (1938). Wyjeżdżał też kilkakrotnie za granicę: w 1932 do Paryża na Międzynarodowy Konkurs Tańca, gdzie prezentował balet Images polonaises wg libretta Schillera; w 1935–38 występo­wał we Włoszech, Niemczech, Belgii i Francji (m.in. w Casino de Paris w 1937).

Sama Wysocka pro­wadziła w 1923–25 zajęcia z rytmiki i plastyki w Instytucie Reduty, a w 1934–39 ćwiczenia ruchowe na Wydziale Reżyserskim PIST-u. Okresowo pisała recenzje z przestawień baletowych, m.in. w „Kurierze Porannym” i wygłaszała odczyty o tańcu.

Podczas II wojny światowej udzielała nadal lekcji ryt­miki i tańca, ale nie miała zezwolenia na prowa­dzenie szkoły. Współpracowała też przy konspira­cyjnych przedstawieniach przygotowywanych przez Schillera w Henrykowie (gdzie okresowo mieszkała) i w Milanówku.

Po wojnie znalazła się w Częstochowie, gdzie w 1945–46 była baletmistrzem w Teatrze Miejskim i pro­wadziła szkołę tańca. W 1946–51 kierowała Szkołą Tańca Scenicznego (potem pn. Szkoła Baletowa) w Sos­nowcu, a po jej upaństwowieniu w 1950 była kierownikiem artystycznym. Jednocześnie współpracowała jako choreograf z Teatrem im. Wyspiańskiego w Katowicach; przygotowała m.in. układy taneczne do Antygony (1946), Snu nocy letniej (1947), Krakowiaków i Górali (1947), Jak wam się podoba (1948). Wy­kładała też w Studio Dramatycznym przy tym teatrze. Po przeniesieniu się do Warszawy prowadziła w 1952–55 wykłady z choreografii w Akademii Wychowania Fizycznego. Później zajmowała się krytyką i historią tańca, działała w sekcji baletowej SPATiF-u. Jubi­leusz czterdziestopięciolecia pracy artystycznej obchodziła 5 marca 1962. W 1968 otrzymała doktorat honoris causa Université de la Danse w Paryżu. Opubliko­wała kilka książek: Gimnastyka artystyczna (War­szawa 1955), Wspomnienia (Warszawa 1962) i Dzieje baletu (Warszawa 1970).

Należała do pierwszych w Polsce propagatorek gi­mnastyki rytmicznej wg systemu Jaques-Dalcroze'a, który w swej szkole łączyła z elementami techniki tańca klasycznego. Jan Ostrowski-Naumoff pisał na ten temat: „Stojąc początkowo na gruncie solidnej tradycji baletowej, odbiła się Wysocka od tej pod­stawy, dając się porwać rewolucyjnym hasłom tzw. tańca plastycznego i mierząc siły na zadania, sięgać zaczęła po realizacje szczytnych utworów muzyki klasycznej”. Te interpretacje choreograficzne muzy­ki takich kompozytorów, jak Fryderyk Chopin, Ludwig van Beethoven, Robert Schumann, uznawane przez niektó­rych za wybitne i samodzielne osiągnięcia, były przez innych (np. przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego) ostro krytykowane, szczególnie wtedy, gdy wprowadzane były do programów rewiowych. Jak pisał bowiem Ostrowski-Naumoff „chęć oparcia bytu swych adep­tek i swej pracy o realny grunt życiowy, podszep­tuje Wysockiej myśl przerzucenia się do rewii”.
„Zespół jej występuje nie tylko w rewiach krajo­wych, ale i zagranicznych, budząc niejeden odruch oburzenia za to obniżanie lotu”. Zdaniem Bożeny Mamontowicz-Łojek „Tacjann-girls nie były zresztą ty­powym zespołem girls w rozumieniu upowszech­nionym przez praktykę rewii europejskich w latach dwudziestych; efekt widowiskowy wykonywanych przez ten zespół układów opierał się głównie na elementach akrobatycznych”, które w tym czasie zyskały przewagę także w jej nauczaniu. Zastrze­żenia jednak budził sam fakt występowania młodych uczennic jej szkoły w rewiach, a nawet nocnych lokalach.

Niewątpliwą zasługą Wysockiej było, że jako jedna z pierwszych w Polsce zrozumiała odrębną rolę tańca w teatrze dramatycznym, dzięki czemu jej cho­reografia do niektórych sztuk wielkiego repertuaru reżyserowanych przez Schillera, zyskiwała uznanie krytyków.

Bibliografia

Almanach 1969/70; Linert: T. Śląski; Łoza: Czy wiesz; Mamontowicz-Łojek: Szkolnictwo; Mamontowicz-Łojek: Terpsychora (tu cyt. z J. Ostrowskiego-Naumoffa); Sempoliński: Wielcy artyści; Szczublewski: Artyści i urzęd­nicy; Turska: Almanach; WEP; Teatr 1962 nr 6 (L. Rotbaumówna); Akta, ZASP.

Ikonografia

Fot. - Arch. Dok. Mech.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t.II, PWN, Warszawa 1994.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji