Osoby

Trwa wczytywanie

Franciszek Rychłowski

RYCHŁOWSKI Franciszek (20 IX 1878 Łapiguz Za­mojski - 12 XII 1949 Gdynia), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem Franciszka R., ziemianina, i Henryki z Lipczyńskich, mężem -> Haliny Dunin-Rychłowskiej, ojcem aktorki Barbary Rychłowskiej-Kulikowskiej, ukończył szkołę techniczną w Baku; po dwuletniej praktyce otrzymał stanowisko zarządzającego kopal­nią nafty. W 1901 wstąpił do Klasy Dramatycznej przy Warsz. Tow. Muzycznym, którą ukończył w 1903. Na popisie grał Piotra ("Czerwona toga") i Antosia Rewizorczuka ("Karpaccy górale"). Następnie z zespołem absol­wentów szkoły wyjechał na występy gościnne do Płoc­ka i Włocławka. W sez. 1903/04 występował w Lubli­nie, 1904/05 w Poznaniu, 1905/06 w Łodzi, 1906/07 w T. Małym w Warszawie, 1907-09 w Wilnie, 1910-11 w Łodzi.
W 1911 w budynku dawnego t. Nowa Gwiazda w War­szawie, na Bielańskiej 5, zorganizował T. Zjednoczony (A. Zelwerowicz był głównym reżyserem). Było to am­bitne przedsięwzięcie (jeden z pierwszych t. prywatnych w Warszawie). Na otwarcie sez., 19 XII 1911, dano "Wesele", 16 II 1912 wystawiono po raz pierwszy w War­szawie "Irydiona". T. nie miał jednak powodzenia i wkrót­ce R. musiał wyruszyć z zespołem na prowincję; wystę­pował m.in. w Płocku i Radomiu. Ostatecznie osiedlił się w Kijowie, gdzie od sez. 1912/13 prowadził stały t. polski. Na występy gościnne wyjeżdżał wtedy ze swym zespołem do innych miast ukr. (m.in. Winnica, Kamieniec Podolski, Odessa), a w 1915 także do Mo­skwy i Petersburga. Podczas I wojny świat. udało mu się ściągnąć znakomitych aktorów przymusowo ewa­kuowanych z Królestwa, m.in. J. Osterwę, S. Jaracza, W. Brydzińskiego, M. Tarasiewicza. Scenografem był W. Drabik. Grano m.in. "Odprawę posłów greckich", "Kordiana", "Księcia Niezłomnego", "Wyzwolenie", "Warsza­wiankę", "Klątwę", "Bolesława Śmiałego". Rozkwit tego t. przerwał dopiero konflikt z Osterwą, który w pocz. 1918 odszedł z częścią zespołu i założył drugi t. pol. w Kijowie.
W 1918 R. wrócił do kraju, został dyr. T. Miejskiego w Łodzi i prowadził go przez dwa sezony. Potem wyjechał do Wilna. Tu w sez. 1920/21 z H. Cepnikiem i Z. Śmiałowskim, a w sez. 1921/22 z H. Cepnikiem był dyr. t. wileńskich. W ciągu następnych dwóch sez. dawał przedstawienia operetkowe w T. Letnim, który od­budował na własny koszt. Od jesieni 1923 był przez dwa sez. dyr. opery, operetki i baletu w T. Wielkim na Pohulance; latem dawał wtedy przedstawienia w Ogrodzie Bernardyńskim. W sez. 1925/26 był dyr. t. w Grodnie, następnie wrócił do Wilna; tu kierował częścią zespołu Reduty w T. Lutnia. 20 II 1928 obchodził w Wilnie ju­bileusz dwudziestopięciolecia działalności artystycznej. W 1930 i 1931 występował w zespole Tow. Miłośników Sceny w Paryżu. W 1932 grał w T. Narodowym w War­szawie. W 1937-40 znowu kierował T. Letnim w Wilnie. Jako aktor występował tu również w 1941, 1944-45 i 1 IV 1945 obchodził jubileusz w roli Cześnika ("Zemsta"). W sez. 1945/46 i 1946/47 był aktorem w Toruniu, a w sez. 1947/48 w Kielcach. W sez. 1948/49 kierował T. im. Osterwy w Gorzowie. W 1949 przeniósł się do T. Wy­brzeże. Tu w czasie próby zmarł nagle na scenie. Obdarzony dobrymi warunkami zewnętrznymi, grywał wiele pierwszoplanowych ról, m.in. Karola Moora ("Zbójcy"), Zbigniewa ("Mazepa"), Gustawa-Konrada ("Dziady"), Samuela ("Sędziowie"), Hetmana ("Horsztyński"). W tragedii i dramacie wykazywał jednak skłonność do przesady. "Jeśli by śpiewał - napisał o nim Cz. Jan­kowski - byłby niezawodnie wirtuozem tak zwanego bel canto". Wyżej ceniono go w rolach charakterystycz­nych, "tam gdzie wrodzonemu rozmachowi szlachec­kiemu może dać upust". Z tych należy wymienić Podko­morzego ("Szlakiem Legionów"), Rotmistrza ("Damy i huzary"), Zagłobę ("Ogniem i mieczem"). Najbardziej zasłu­żył się jako organizator i dyr. teatrów, na których stra­cił swój majątek.
Bibl.: Lipiec: Zelwerowicz i scena łódz.; Łoza: Czy wiesz I (il.); Romer-Ochenkowska (il.); Wieniec jubileuszowy Rychłowskiego (il.); Wspomnienia aktorów (il.); Dz. bałt. 1949 nr 344; Głos wielk. 1949 nr 357; Pam. teatr. 1963 z. 1-4; Teatr 1960 nr 5; Afisze, IS PAN; Mika.
Ikon.: W. Dunin-Marcinkiewicz: R. jako Iwan Groźny, akw., 1933 - PWST Warszawa; W. Dunin-Marcinkiewicz: R. w ro­li, akw. 1930 - MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa, zb. S. Dąbrowskiego, zb. E. Barszczewskiej, Warszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

1 zdjęcie w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji