Adam Raczkowski
RACZKOWSKI Adam (24 XII 1898 Koszedary k. Kowna - 30 V 1977 Poznań), śpiewak, aktor. Był synem Józefa R., pracownika kolei, i Katarzyny z Kozłowickich. W związku z zajęciem ojca przenosił się wraz z rodzicami z miasta do miasta, od 1904 przebywał w Irkucku, Tyflisie i Murmańsku, gdzie ukończył szkołę powszechną i zaczął naukę w gimnazjum. W 1919 cała rodzina przyjechała do Polski i zamieszkała pocz. w Wilnie, a w 1920 w Grodnie, gdzie R. uczęszczał do gimnazjum. W 1923 przeniósł się do Białegostoku, skąd przez trzy lata dojeżdżał do Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. Śpiewu uczył się m.in. u T. Leliwy i A. Różańskiego. Od jesieni 1926, przez jeden sez., próbował sił w przedstawieniach muz. T. Miejskiego w Toruniu; śpiewał drobne partie tenorowe, np. w "Sprzedanej narzeczonej", operetkach "Clo-clo", "Rozwódce" i "Krysi leśniczance"; większą partię Lorenza śpiewał we "Fra Diavolo". Debiutował 27 VI 1928 w T. Wielkim w Warszawie partią Janka w "Sprzedanej narzeczonej". Egzamin kwalifikacyjny ZASP-u złożył 20 VI 1929. W sez. 1929/30 i 1930/31 był solistą Opery pozn.; rzadziej śpiewał w repertuarze operowym (Lord Artur w "Łucji z Lammermooru"), częściej w operetkowym (Raul Delacroix - "Fiołek z Montmartre'u", Maharadża - "Lady Chic", Mister Iks - "Księżna cyrkówka", Hrabia Nicki - "Czar walca"). W operetkach grał nawet role pierwszoplanowe, jak tyt. w "Orłowie", czy Armand we "Frasquicie". Miał liryczne dyspozycje wokalne, głos niezbyt silny. Jego b. dobre warunki scen. sprawiały, że prezentował się korzystnie w rolach amantów i arystokratów. W 1931-33, w związku z kryzysem w Operze, związał się ze scenką pozn. Komedii Muzycznej, która organizowała spektakle w kinie "Bałtyk". W 1933 jesienią należał do czternastoosobowej grupy udziałowców-założycieli Zrzeszenia Artystów Operowych w Poznaniu, którzy dyrekcję T. Wielkiego powierzyli Z. Latoszewskiemu. W sez. 1933/34 i 1934/35 w pozn. T. Wielkim śpiewał duże partie operowe, takie jak: Ernesto ("Don Pasquale"), Eros ("Eros i Psyche"), Jurek ("Diabeł i Kasia"), Arnold ("Wilhelm Tell"), Almaviva ("Cyrulik sewilski"). Nadal wykonywał czołowe role w operetkach; jedną z najbardziej udanych był Barinkay w "Baronie cygańskim". Na sez. 1935/36 został zaangażowany do T. Wielkiego w Warszawie; śpiewał tam m.in. Alfreda w "Traviacie". W repertuarze operetkowym występował w T. Wielka Operetka przy ul. Karowej. Od sez. 1937/38 ponownie był w Poznaniu; do wybuchu II wojny świat. był solistą T. Wielkiego; odnosił wtedy największe sukcesy, śpiewał m.in. partię Apollona w pol. prem. "Alcesty" (12 III 1938) i solo tenorowe w pol. prem. "Harnasiów" (9 IV 1938), Fantona ("Wesołe kumoszki z Windsoru"), Księcia Guido ("Noc w Wenecji"), Pedra ("Niziny"), był doskonałym aktorsko i wokalnie Caniem w "Pajacach". Podczas okupacji niem. przebywał w Poznaniu. W 1945-48 występował na koncertach objazdowych i w imprezach estradowych, m.in. w montażu z "Krainy uśmiechu". Od 1948 do 1950 działał na Wybrzeżu; z ramienia Związku Zaw. Muzyków organizował tam t. muzyczny: 1 V 1949 wystawił "Krakowiaków i Górali" w sali Ogniska w Gdańsku (był reżyserem, dekoratorem, także charakteryzatorem); nast. wystawił jeszcze "Krainę uśmiechu" (w siedzibie T. Miejskiego we Wrzeszczu). W 1951-53 zajmował się pracą pedag. w Poznaniu. Od 20 IX 1953 do 30 I 1956 był instruktorem i reżyserem Woj. DK w Olsztynie; przygotował tam dwa pół-amat. przedstawienia muz.: "Krakowiaków i Górali" i "Króla włóczęgów". Od 16 I 1956 do 31 VIII 1973 był śpiewakiem, potem aktorem Operetki Poznańskiej; grał Cunlighta ("Wiktoria i jej huzar") w prem. inaugurującej działalność tego teatru, potem role epizodyczne, jak np.: Henryk ("Fajerwerk"), Sergiusz ("Niespokojne szczęście"), Król Bobeche ("Sinobrody"), Profesor Zoltan Karpathy (pol. prem. "My Fair Lady"), Knack ("Hrabia Luxemburg"). Jego doświadczenie scen. recenzenci odnotowywali z uznaniem, np. stworzył zabawną postać Hrabiego Lichtenfelsa w "Krainie uśmiechu" (1958 i 1971). Ostatnią jego rolą był Stary Książę ("Ruletka serc", prem. 18 X 1975).
Bibl.: Almanach 1976/77; Korolewicz-Waydowa; Kwaskowski; Sempoliński: Wielcy artyści; Świtała; Gaz. Zach. 1977 nr 124; Kron. m. Poznania 1981 nr 2 (T. Świtała); Kur. Warsz. 1928 nr 98, 175, 1934 nr 273, 1936 nr 51; Akta, T. Muzyczny Poznań; Prosnak: T. Wielki.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech.
Film.: Materiały - Archiwum TVWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
