Osoby

Trwa wczytywanie

Antoni Kaczorowski

ANTONI KACZOROWSKI (1893-1982) - aktor, śpiewak, reżyser, dyrektor teatru;
Ur. 5 XII 1893 we Lwowie w rodzinie Józefa i Heleny z d. Żbikowskiej. Tu ukończył szkołę średnią. Potem wyjechał do Warszawy, gdzie naukę kontynuował w Szkole Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Kształcił się w klasie dykcji i deklamacji, m.in. pod kierunkiem Mieczysława Frenkiela, Józefa Śliwickiego, Bolesława Ładnowskiego, Władysława Szczawińskiego i Teodora Rolanda. Śpiewu uczył się u światowej sławy tenora, Aleksandra Myszugi. W czerwcu 1912 na publicznym egzaminie, kończącym studia, wystąpił w rolach: Fedyckiego w komedii Zapolskiej Ich czworo, Heliodora w jednoaktówce Blizińskiego Marcowy kawaler oraz Papkina w Zemście Fredry. W tym samym roku za sprawą Ludwika Solskiego został zatrudniony w krakowskim Teatrze im. Słowackiego, gdzie zadebiutował w Nocy listopadowej Wyspiańskiego. Wkrótce przeniósł się do Teatru Ludowego, kierowanego przez Edmunda Rygiera. Tam grywał w dramatach, wodewilach i operetkach. W 1915 powrócił do Warszawy. We wrześniu tego roku wystąpił w programie Car jedzie w teatrze "Polskie Miniatury" przy Nowym Świecie. Później związał się z zespołem Cze-sława Krzyżanowskiego, z którym udał się na kilkumiesięczne tournée po dużych miastach Imperium Rosyjskiego - Petersburgu, Moskwie, Kijowie i Charkowie. W 1916 odbył krótką służbę w armii austriackiej. W latach 1918-1921 grał w zespole Henryka Czarneckiego, występując podczas plebiscytu na Górnym Śląsku, m.in. w Sosnowcu, Szopienicach i Katowicach.
W sezonie 1923/24 przeniósł się do Krakowskiej Operetki Teatru "Nowości" Tadeusza Pilarskiego (ojca), zajmując miejsce odchodzącego z teatru ulubieńca publiczności Krakowa i Lwowa, Józefa Solnickiego. Dość szybko uzyskał status czołowego komika i wodewilisty zespołu. W Krakowskiej Operetce zadebiutował jako reżyser Manewrami jesiennymi Kálmána. W 1924 wraz zespołem KOTN wyjechał w kilkunastomiesięczną trasę objazdową po Kresach, Małopolsce, Wielkopolsce i Pomorzu. Przez krótki czas wraz z krakowskim zespołem grał na scenie bydgoskiej, kierowanej przez Józefa Karbowskiego. Po występach w warszawskiej "Bagateli" pisano: "(...) doskonały komik operetki krakowskiej p. Antoni Kaczorowski, który podczas występów w Krakowie, Bydgoszczy oraz objazdach po Polsce, zdobył sobie sympatię publiczności oraz uznanie prasy za odtworzenie całego szeregu świetnie stworzonych typów charakterystyczno-komicznych. Aktor ten jest zarazem niezrównanym w popisach solowych i estradowych" ("Przegląd Teatralny i Filmowy" z 22 VIII 1924).
Na początku II 1926 wystąpił w Łodzi z tekstami Andrzeja Własta, a później w warszawskim teatrze "Nowości", gdzie grał i reżyserował Księżniczkę cyrkówkę Kálmána i Barona Kimla Kolla (VI 1926). Na krótko powrócił do Łodzi, po czym w Warszawie wystawił Taniec szczęścia Stolza (14 VII 1926). W latach 1927-1929 grał i reżyserował przedstawienia w Teatrze Miejskim w Grudziądzu, kierowanym przez Stanisława Książka i Jana Otrembskiego.
Ważnym miejscem na artystycznej trasie Kaczorowskiego stał się Kalisz. W okresie międzywojennym występował tam wielokrotnie. Po raz pierwszy 1-2 VII 1919 w operetce Czarodziejskie skrzypce Offenbacha w Teatrze Letnim w Ogród-ku Warszawskim Józefa Wypiszczyka. W tym samym roku w Teatrze Miejskim (sala Stowarzyszenia Rzemieślników Chrześcijan przy ul. Piekarskiej 13) zagrał w Zemście Fredry (11, 13, 14 IX) oraz operetkach Cnotliwa Zuzanna Gilberta (16, 17, 21 IX) i Księżniczka czardasza Kálmána (23, 27, 28 IX). W I 1928 ponownie zawitał do Kalisza. Początkowo działał w teatrze rewiowym przy kinoteatrze "Stylowy" na ul. Ciasnej 21, gdzie był kierownikiem artystycznym, reżyserem i aktorem. Grał w rewiach Puśćmy się ...! (7-14 I - także reżyseria), Chłopiec czy dziewczyn-ka (15 I - rewia karnawałowa), Kaliszanko, cudny śnie, Tylko za gotówkę, Bez łapówek oraz operetce Szalona Lola Kolla (22, 27, 28 I). Wraz z Kaliskim Kabaretem wystąpił w sali Stowarzyszenia Rzemieślników Chrześcijan w rewii Siadaj pan! (3 VI), na którą składały się utwory kabaretowe miejscowych autorów, natomiast z artystami Rewii Poznańskiej zagrał w spektaklu Coś dla każdego (16 i 17 XI). Ponownie w Kaliszu w latach 30. z aktorami Rewii Krakowskiej (24 III 1931), a trzy lata później z Lucyną Messal w szopce politycznej Szachy pana Marszałka (19-22 IV 1934) oraz w rewii Kiedy dziewczynki idą spać (25-29 IV 1934). Oba przedstawienia odbyły się w kinoteatrze "Oaza".
Na początku lat trzydziestych powrócił do Krakowa do Teatru Popularnego. Tu pod dyrekcją Tadeusza Pilarskiego (ojca), Jana Dobiesława i Antoniego Piekarskiego występował aż do chwili likwidacji tej sceny w 1932. Jak większość aktorów teatrów muzycznych, pozbawionych w tym okresie opieki przez państwo, Kaczorowski zajął się organizowaniem własnych objazdowych zespołów rewiowych i operetkowych, z którymi występował m.in. w Płocku i Radomiu. Podobny zespół założył przy lwowskim kinie Colosseum. W 1939 został zaangażowany jako aktor i reżyser do rekonstruowanej przez Mieczysława Szpakiewicza sceny operetkowej przy Teatrze Miejskim we Lwowie.
Wybuch wojny zastał go we Lwowie. W 1941 wstąpił do tworzonej w ZSRR przez gen. Andersa Armii Polskiej. Był podporucznikiem 1. Pułku Ułanów Krechowieckich, odtworzonego w ramach Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Przeszedł cały szlak bojowy - Iran, Syrię, Palestynę, Egipt aż do Włoch. W szeregach 2. Korpusu Polskiego brał udział w walkach pod Monte Cassino, bitwie o Ankonę i Bolonię. W dniu 31 V 1947 roku został przeniesiony do Anglii celem zdemobilizowania. Do Polski powrócił 9 VI 1947. Zdemobilizowany na podstawie rozkazu nr 0181 z dn. 18 VIII 1945 Naczelnego Dowódcy WP (dok. wydany przez R.K.U. Kraków-Miasto - mjr Władysław Nalewajko).
W latach 1941-1944 występował w małych zespołach polowych, m.in. w Tocku (ZSRR), w teatrze żołnierskim H. Ordonówny. Potem związał się z Teatrem Dramatycznym Armii Polskiej na Wschodzie (późniejszy Teatr Dramatyczny 2 Korpusu Polskiego) pod kier. art. Jadwigi Domańskiej i Wacława Radulskiego. Na terenie Włoch śpiewał w operetkach i operach buffo, m.in. partię Bartola w Cyruliku Sewilskim G. Rossiniego u boku Beniamino Gigli.
Po powrocie do Polski występował i reżyserował gościnnie na wielu scenach, m.in. w Opolu, Częstochowie, Białymstoku i Lublinie. W Teatrze Miejskim w Sosnowcu wyreżyserował Koniec świata Bakala (prem. 11 X 1947). W Teatrze Ziemi Rzeszowskiej pod dyr. Kazimierza Biernackiego wystąpił w roli Freda Williamsa w sztuce Simonowa Harry Smith odkrywa Amerykę (prem. 1 V 1948). Na cztery lata (1948-1952) związał się z łódzkim Teatrem Komedii Muzycznej "Lutnia" przy ul. Piotrkowskiej, kierowanym przez Władysława Szczawińskiego. Tu m.in. zagrał garsona Aleksego w Cnotliwej Zuzannie Gilberta (prem. 7 VIII 1948).
W latach 1952-1955 był solistą pierwszego powołanego po wojnie państwowego teatru operetkowego, Operetki Śląskiej w Gliwicach. Śpiewał m.in. partie Eunucha w Krainie uśmiechu Lehara, Styksa w Orfeuszu w piekle Offenbacha, barona Zetę w Wesołej wdówce Lehara, hrabiego Feri'ego von Kerekesa w Księżniczce czardasza Kálmána. Tu 13 V 1953 rolą Christiana Tscholla w Domku trzech dziewcząt Schuberta obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy artystycznej.
W latach 1955-1956 występował jako aktor w Teatrze im. A Fredry w Gnieźnie. Od 1956 śpiewał na scenie Operetki Poznańskiej.
W 1958 osiedlił się na stałe w Szczecinie, gdzie zamieszkał przy Alei Piastów 14/5. Występował na scenie Operetki (późniejszego Państwowego Teatru Muzycznego). Stworzył dziesiątki niezapomnianych kreacji, m.in. Bartola w Cyruliku Sewilskim Rossiniego, dyrektora teatru w Bajaderze Kálmána, Franciszka w Dorinie Gilberta, Menelaja w Pięknej Helenie Offenbacha, barona Zetę w Wesołej wdówce Lehara. Grywał także role dramatyczne: upiora i dziedzica w Dziadach Mickiewicza, Żyda w Weselu, Wyspiańskiego, Papkina w Zemście Fredry. Pięćdziesięciolecie pracy artystycznej (19 III 1962) uczcił rolą hr. Archibalda Carnera w Baronie cygańskim Straussa, zaś pięćdziesięciopięciolecie (11 III 1967) występem w operetce Renza Dziękuję ci, Ewo. Po raz ostatni przed przejściem na emeryturę wystąpił na szczecińskiej scenie w roli Kaiki w śpiewogrze Borowskiego Inez (prem. 12 III 1970).
Współpracował z Polskim Radiem, biorąc udział m.in. w programach z cyklu "Podwieczorek przy mikrofonie", w których prezentował skecze i popularne przeboje okresu międzywojennego z repertuaru Eugeniusza Bodo, Fryderyka Járosy'ego, Konrada Toma i Kazimierza Krukowskiego.
W słynącym z ekstrawagancji środowisku aktorskim uważany był za wielkiego oryginała. Za człowieka niezwykle serdecznego, życzliwego i dowcipnego, który umie śmiać się ze wszystkich i ze wszystkiego, także z siebie. Umiejętnie potrafił zadbać o własne interesy, m.in. poprzez anonimowe zachęcanie przygodnych przechodniów do uczestnictwa w programach, rewiach i spektaklach ze swoim udziałem. Przez publiczność nazywany "królem humoru" lub "mikadem śmiechu". Występy estradowe rozpoczynał napisanym przez siebie tzw. "Entrée Kaczorowskiego":
Uszanowanie, panie panowie,
Humoru danie podam tu wam.
Mikadom wszakoż, dowcipu smakosz,
Cesarz humoru i żartu sam.
Pozwolę sobie, w dzisiejszej dobie,
We własnej osobie zaśpiewać wam.
Antoni Kaczorowski to ja!
Ça va!, Voilá!
A to jest humor boski,
A z nim jest piosnka ta...
Zm. 3 VII 1982. Pochowany na szczecińskim Cmentarzu Centralnym (kwatera 84d-7-11).
Dwukrotnie żonaty. Z aktorką i śpiewaczką Janiną z d. Wąsik (ur. 29 XI 1889 Warszawa, zm. 28 XI 1985 Skolimów), która występowała pod nazwiskiem Wąsowicz, Dunin-Wąsowicz lub Dunin-Wąsowicz Kaczorowska. Ponownie żonaty z Włoszką, Ernestyną Rami.
O artyście pisano:
"Kaczorowski był niesłychanie ciekawym typem w ówczesnym światku teatralnym. Nie pozbawiony zdolności aktorskich i vis comica szarżował, ile się dało, i na scenie, i w życiu. W zasadzie aktor operetkowy, przerzucał się stosownie do okoliczności i potrzeby z operetki do rewii" (L. Sempoliński)
"Kaczorowskiego zapamiętałam jako zdolnego aktora, ale w jego grze odczuwałam zbyt wiele prowincjonalnej maniery. Tacy ludzie, jak on, tworzyli atmosferę, w której rozkwitała nasza sztuka" (X. Grey)

Odznaczenia:
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
Brytyjski Medal Wojenny
Brytyjska Gwiazda za Wojnę 1939-1945
Gwiazda Italii
Gwiazda Afryki
Medal Wojska Polskiego
Krzyż Monte Cassino
Złoty Krzyż Zasługi (7 III 1962)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (3 III 1967)
Złota Odznaka "Gryf Pomorski"
Bibliografia: Almanach sceny polskiej 1985/1986, t. XXVII, Warszawa 1993; Ka-czyński B., Dawnych wspomnień czar. Xenia Grey - Księżna Chicago, Warszawa 1993; Kaczorowski A., Życiorys, spisany 28 VI 1971; Kaszyński S., Teatralia kaliskie, Łódź 1972; Kozłowska I., Teatr w Kaliszu w okresie II Rzeczypospolitej, Ka-lisz 2005; Markow R., Mikado humoru [w:] Ku Słońcu 125 (red. M. Czarniecki), Szczecin 1987; Sempoliński L., Wielcy artyści małych scen, Warszawa 1968; Słownik biograficzny teatru polskiego, t. 3 (w oprac.); Weczer A., 55 lat na scenie, "Panorama Północy" 1967 nr 20; Wittlin T., Pieśniarka Warszawy. Hanka Ordonówna i jej świat, Warszawa 1990; "Ziemia Kaliska. Miesięcznik regionalny" 1931.
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz

2 zdjęcia w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji