Osoby

Trwa wczytywanie

Leokadia Pancewicz-Leszczyńska

PANCEWICZ-LESZCZYŃSKA Leokadia Klara, właśc. L. Rzecznik, 1° v. Klan, 2° v. Haller de Hallenburg, 3° v. Leszczyńska (8 XI 1888 Warszawa - 26 XII 1974 Warszawa), aktorka. Była córką Leona Rzecznika, inżyniera elektryka, i Marii z domu Kanty, siostrą aktorki Janiny Szreniawy, bra­tanicą Lucjana Rzecznika (zob. t. 1), żoną najpierw Stanisława Pancewicza, właśc. S. Klana (zob. t. 1; ślub w Warszawie w 1905); potem przemysłowca Karola Hallera de Hallenburga (ślub w Krakowie w 1922), z którym się wkrótce rozwiodła, nast. Jerzego Leszczyńskiego (zob. t. 1; ślub w Warsza­wie 18 XII 1924). W 1906 wyjechała z zespołem W. Jarszewskiej do Kijowa, gdzie 14 XI t.r. zade­biutowała pod nazwiskiem Klan jako Kowalka ("W noc lipcową"); ponadto zagrała tu m.in. Rozę ("Lilia Weneda"). W 1907-1909 występowała w zespole B. Bolesławskiego (m.in. w Lublinie i Radomiu), stale już używając pseud. Pancewicz (Pancewiczowa). W 1910 została zaangażowana do T. Małego w War­szawie. Prawdopodobnie w tym okresie pobierała pryw. lekcje gry aktorskiej u R. Żelazowskiego i K. Kamińskiego. W styczniu 1911 przeniosła się do T. Popularnego w Łodzi, gdzie do kwietnia 1912 zagrała ok. trzydziestu ról, gł. tragiczno-lirycznych, m.in. Elżbietę w "Marii Stuart" F. Schillera, Królową w "Hamlecie". Zdolna, inteligentna, obdarzona b. ko­rzystnymi warunkami zewnętrznymi stała się jedną z głównych partnerek dyr. A. Mielewskiego, zy­skując popularność wśród miejscowej publiczności. Latem i jesienią 1912 objeżdżała miasta prowincjo­nalne - Zamość, Płock, Radom, Kielce, m.in. jako Dobrójska ("Śluby panieńskie") z grupą aktorów warsz. T. Zjednoczonego F. Rychłowskiego, który przygotowywał zespół do występów w Kijowie. Z T. Polskim Rychłowskiego w Kijowie związała się na jeden sez. (listopad 1912 - maj 1913), a o jej eksponowanym tam stanowisku świadczy fakt po­bierania najwyższej gaży wśród personelu żeńskie­go. Właściwe stanowisko artyst. zdobyła jednak do­piero w czasie swojej dziesięcioletniej działalności w Krakowie, w T. im. Słowackiego (1913-23). Na pocz. 1916 występowała też gościnnie w krak. T. Ludowym.
Wybitna uroda, posągowa postawa, piękny mocny głos, a jednocześnie urok i wdzięk kobiecy prede­stynowały ją do ról bohaterskich i amantek, w których wykazała szeroką skalę swych możliwości. Obok skłonności do monumentalizacji i niefałszowanego patosu przejawiała umiejętność dram. eks­presji, przepajała swe postaci szczerą siłą wewnę­trzną. Potrafiła też być liryczna lub zalotna, pełna werwy i humoru. Wybiła się na czoło krak. zespołu, m.in. jako Krasawica ("Bolesław Śmiały", 1917), De-sdemona ("Otello", 1917), Panna Młoda ("Wesele", 1918), Lady Makbet ("Makbet", 1919), Jewdocha ("Sędziowie", 1920), Lilia i Roza ("Lilla Weneda", 1920), Maria Stuart w dramacie J. Słowackiego (1922), Maria ("Warszawianka", 1922), Królowa ("Hamlet", 1922). Zachwycała świetnym sposobem mówienia wiersza, m.in. jako Pani z pomnika Skotnickiego ("Akropolis", 1916) oraz Hestia ("Wyzwolenie", 1918). T. Trzciński oceniał: "Dźwięczny organ głosu, po­party jest doskonałą dykcją i pewną poezją w wy­dobywaniu wewnętrznych wartości słów, a bez ten­dencji do śpiewackiego pieszczenia się głosem". Podobnie T. Boy-Żeleński: "Rzadko piękny głos, świetne warunki oraz szlachetność w traktowaniu wiersza otwierają przed Pancewiczową bogate po­le w zakresie arcydzieł poezji". Także zdaniem E. Csató była "przez piękne warunki zewnętrzne i żar uczuciowy, jakim przesycała swe postacie, predestynowana do ról grandes amoureuses", widział też w niej "doskonałą odtwórczynię namiętnych he­roin Wyspiańskiego". Uznanie zyskała również w repertuarze komediowym, rodzajowym i w dramacie współczesnym, m.in. jako doskonała Hanka ("Mo­ralność pani Dulskiej", 1917), Żona ("Ich czworo", 1918), Irena ("Ponad śnieg bielszym się stanę", 1920), stylowa Cecylia ("Panna mężatka", 1920). Potrafiła dopasować się także do nowego, eksperymentalnego dramatu, wyraziście interpretując Rozhulantynę ("Tumor Mózgowicz", 1921). Ostatnią pozycją w jej krak. repertuarze (ok. pięćdziesięciu ról) była Helena w spektaklu "Odprawy posłów greckich" na dziedzińcu wawelskim (1923). Z zespołem t. krak. występowała gościnnie m.in. w Cieszynie (1921). Od sez.1923/24 zaangażowana do T. Polskiego i Małego w War­szawie, przeniosła się do stolicy i tu, po ślubie z J. Leszczyńskim, występowała jako Pancewicz-Leszczyńska, często grając razem z mężem czołowe role na scenach warszawskich. Należała do zespołu A. Szyfmana, współpracowała równocześnie z krót­ko prosperującym t. Szkarłatna Maska (1925). W 1925-27 występowała w T. Narodowym. Z zespo­łem tego teatru wyjeżdżała gościnnie na prowincję, np. w 1926 do Kielc. Następnie, na cztery kolejne sez. wróciła do T. Polskiego i Małego (do 1931). Po przerwie w sez. 1931/32 związała się trwale z zespołem T. Narodowego i Nowego (1932-39), wy­stępując sporadycznie w T. Polskim, a także z J. Leszczyńskim gościnnie, m.in. w 1931 w Rado­miu (październik), Kielcach, Częstochowie, Płocku i Białymstoku (listopad). W Warszawie podtrzyma­ła, a nawet wzmocniła swą pozycję wybitnej i lu­bianej aktorki. Powtórzyła kilka interesujących ról z Krakowa, ponadto zasłynęła w nowych, w repertuarze poetyckim: Roksana ("Cyrano de Bergerac", 1924), Joanna ("Noc listopadowa", 1930), Królowa Elżbieta ("Maria Stuart" F. Schillera, 1934), Hanka ("Lampka oliwna", 1925); w komedii klasycznej - Doryna ("Świętoszek", 1925) i bulwarowej - Ksenia ("Wielka księżna i chłopiec hotelowy", 1925). Zagrała tu ok. pięćdziesięciu ról. Ponadto występowała w filmach.
W czasie okupacji niem. nie grała. Po upadku po­wstania warsz. zamieszkała w Krakowie i tu wystąpiła po wojnie po raz pierwszy w roli George Sand w "Lecie w Nohant" w T. Kameralnym TUR 1945). Jednakże, już od otwarcia w styczniu 1946 T. Polskiego w Warszawie, związała się trwale z jego zespołem. W inaug. "Lilii Wenedzie" (1946) grała Gwinonę. Potem przyszły kolejne ważne role: Kró­lowa ("Hamlet", 1947) - nagrodzona na Festiwalu Szekspirowskim, Hrabina Respektowa ("Fantazy", 1948), Pani Page ("Wesołe kumoszki z Windsoru", 1949), Wanda Ogrodzka ("Grzech", 1951), Julia ("Dom kobiet", 1955), Pani Dobrójska ("Śluby panieńskie", 1959). W T. Polskim i Kameralnym zagrała po wojnie ok. dwudziestu ról. Ostatnią była Angustias ("Mariana Pineda", 1962).
W 1965 obchodziła jubileusz pięćdziesięcioośmiolecia pracy artyst., w tym samym roku przeszła na emeryturę. Od 1937 była czł. zasłużonym ZASP-u. Laureatka Nagrody Państw. II st. (1951).
Bibl.: Almanach 1974/75; W. Brumer: Tradycja i styl w teatrze, Warszawa 1986; Ciecierski: Mistrzowie s. 164-171: Csató: Polski t. współczesny; Fik: 35 sezonów; Grzymała-Siedlecki: Z t. warsz.; Hist. filmu t. 2; Iwaszkiewicz: T. Polski; Jewsiewicki: Materiały; Kaczorowska-Herman: T. Popularny; E. Krasiński: Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913-1939, Warszawa 1991 (il.); Lechoń: Świat teatru; Lorentowicz: Dwadzieścia lat t. 2,3; Lorentowicz: T. Polski (il); ; Łoza: Czy wiesz; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; PSB t. 26 (Z. Jasińska); Słonimski: Gwałt; Stokowa: Wy­spiański; T. polski 1890-1918, zabór ros.; Trzciński: O teatrze; WEP (il); Wierzyński: Wrażenia; Czas 1920 nr 31 (T. Boy-Żeleński); Kron. Warsz. 1971 nr 2, 3 (S. Mar­czak-Oborski); Prz. Teatr, i Film. 1925 nr 1; Teatr 1975 nr 6; Życie Warsz. 1974 nr 308, 310, 1975 nr 8; Afisze i programy (m.in. program: T. Polski w Warszawie 1964/65 nr 11; il.), IS PAN, MTWarszawa; Akta, T. Polski War­szawa; Akta, ZASP; Wosiek: Teatry objazdowe; Zb. pryw. Janiny Rzecznik-Szreniawy, Warszawa.
Ikon.: B. Zbrożyna: Płaskorzeźba (na nagrobku), Cmentarz Powązkowski Warszawa; Z. Czermański; P. jako Hanka (Moralność pani Dulskiej - scena zbiorowa), karyk., rys., repr. Teatr i Życie Wytworne 1928 nr 4; J. P. Janowski: Portret, rys., oł., sangwina. 1945 - ZASP Warszawa; Fot. -Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Film.: 1927 - Mogiła Nieznanego Żołnierza (f.); 1936 - Barbara Radziwiłłówna (f.); 1937 - Halka (f.); 1938 - Geniusz sceny (d.), Trzy serca (f.); 1951 - Grzech (d.); Fragm. kroniki film. z 1953, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TVWarszawa. Nagrania: Role - Pol.
Nagrania; Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

27 zdjęć w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji